Etkin pişmanlık ceza indirimi; suç işleyen bir kişi, işlediği suçtan dolayı hür iradesiyle pişman olması, suç teşkil eden eylem sebebiyle meydana gelen olumsuzlukları gidermesi ve maddi gerçeğin ortaya çıkması adına yetkililere yardımcı olarak katkıda bulunması durumunda, hakkında hükmedilecek cezada indirime gidilmesini veya ceza almamasını sağlayan ceza hukuku kurumudur. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na göre iki farklı şekilde etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanılarak ceza indirim söz konusudur:

1. Kişi, soruşturma ya da kovuşturma sürecinde suç ortaklarını, azmettirenleri, suça yardım edenleri savcılığa veya mahkemeye bildirmek suretiyle maddi gerçeğin ortaya çıkmasını ve faillerin cezalandırılmasını sağlayarak etkin pişmanlık hükümleri kapsamında ceza indirimden yararlanabilir.
2. Kişi, suç teşkil eden eylemi sebebiyle mağdurun maruz kaldığı zararı aynen geri verir veya tazmin ederse, etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanarak ceza indiriminden yararlanabilir.

Etkin Pişmanlık Ceza İndiriminden Kimler Yararlanabilir?

Suç teşkil eden eylemi icra eden, suça yardım eden veya suça azmettiren kişi, etkin pişmanlık koşulları mevcutsa, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak suretiyle hakkında hükmedilecek cezada indirime gidilmesini sağlayabilir.

Bu noktada mühim olan, etkin pişmanlıkta bulunmak isteyen kişi tarafından verilen bilgiler sayesinde suçun ve maddi gerçeğin aydınlatılması, suçun işlenmesine katılanların cezalandırılmasını sağlama veya varsa mağdurun yaşadığı zararın giderilmesidir.

Kanunda açık hüküm bulunan hallerde uygulanabilen etkin pişmanlık ceza indirimi, kanunda açık hüküm mevcut değilse; etkin pişmanlık ceza indiriminden yararlanmak isteyen kişi pişman olsa, suç ortaklarının cezalandırılmasını sağlasa veya suç sebebiyle mağdurun yaşadığı olumsuzlukları giderse dahi ceza indiriminden yararlanamaz.

Etkin pişmanlık hükümleri kapsamında ceza indiriminden yararlanılabilecek bazı suç tipleri makalemizin devamında sıralanmıştır.

Etkin Pişmanlık Ceza İndirim Oranı Nedir?

Etkin pişmanlık ceza indirim oranı; sanığın suç teşkil eden eylemi hakkında yaptığı açıklamayı yahut eylemin kimlerce icra edildiğine ilişkin bilgiyi hangi safhada açıkladığına göre değişmektedir. Etkin pişmanlık ceza indirim oranı, suçun vasfına göre belirlenir.

5237 sayılı Kanun, etkin pişmanlık kapsamında sanığa uygulanacak ceza indiriminin en üst sınırını belirterek hakimin, işbu kanunda düzenlenen üst sınırı aşmamak şartıyla cezada indirim yapılmasını öngörmektedir.

Etkin Pişmanlık Ceza İndirimi Şartları

Etkin pişmanlık ceza indirimi, Türk Ceza Kanunu ilgili hükümleri gereği her suç için uygulanabilir değildir; yalnızca özel suç tipleri bakımından uygulama alanı bulan istisnai bir kurumdur. TCK ve özel ceza kanunları kapsamında etkin pişmanlık düzenlemeleri göz önüne alındığında, etkin pişmanlık unsurları şunlardır:

• Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasına imkan tanıyan kanuni düzenleme mevcut olmalıdır.
• Suç tamamlanmalıdır.
• Failin, yasada düzenlendiği şekilde aktif bir davranışının olması gerekir.
• Bir üst maddede ifade edilen fail davranışı iradi olmalıdır.

Kişi hakkında etkin pişmanlık ceza indirimi uygulanabilmesi için evleviyetle kanunda ilgili suç ve fail bakımından etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasına imkan tanıyan özel bir hüküm bulunmalıdır. Dolayısıyla, TCK’da düzenleme altına alınan her suç için etkin pişmanlık hükümleri uygulanamaz. Nitekim, her suç tipi, vasfı gereği etkin pişmanlığa elverişli yapıda değildir. Öte yandan, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için suçun tamamlanmış olması şarttır.

Etkin pişmanlık hükümleri, teşebbüste kalmış suçlar açısından uygulanabilir değildir; ancak, somut olayda koşulları oluşmuşsa gönüllü vazgeçmeden söz edilebilir.

Etkin pişmanlık ceza indiriminden yararlanılabilmesi için aranan bir başka şart, failin yasada düzenlenen şekilde aktif bir davranış icra etmesidir. Yani, suçun meydana çıkmasına ve sair suçluların yakalanmasına yardım etme, suç sebebiyle mağdurun yaşadığı zararın aynen geri verme ya da tazmin etme gibi davranışların varlığı şarttır.

Etkin pişmanlık ceza indiriminden istifade edilebilmesi için mevcudiyeti aranan bir başka koşulsa; sanık, suç sonrasında sergilediği davranışları özgür iradesiyle ifa etmelidir. Zira, bu şart etkin pişmanlığın sübjektif unsurudur.

Dolayısıyla, etkin pişmanlıktan söz edilebilmesi için failin kanunda öngörülen aktif davranışları icra etmesi kafi değildir; fail, söz konusu davranışları gönüllü ve iradi sergilemelidir. İfade edilen şartlar, etkin pişmanlık ceza indiriminin genel şartlarıdır.

Hangi Suçlarda Etkin Pişmanlık Ceza İndirimi Uygulanır?

Etkin pişmanlık ceza indirimi; işlenen bir suçun açığa çıkarılması, suçun gizli faillerinin ortaya çıkarılarak cezalandırılması ve maddi gerçeğin ortaya çıkması adına verdiği bilgilerle adalete yardımcı olan kişinin kısmen affedilmesini sağlayan ceza hukuku kurumudur.

5237 sayılı Kanun’da düzenlenen suçların birçoğu için etkin pişmanlık ceza indirimi mümkündür. Ancak, her suç için deneyimli bir ceza avukatından yardım alınması, sağlıklı bir değerlendirme yapılabilmesi adına en doğru yaklaşım olacaktır. Etkin pişmanlık ceza indirimi uygulanması mümkün olan suçlardan bazıları şunlardır:

• Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu | TCK m.110,
• Yağma suçu (gasp suçu) | TCK m.168/1-3,
• Dolandırıcılık suçu | TCK m.168/1-2,
• Hırsızlık suçu nedeniyle | TCK m.168/1-2,
• Güveni kötüye kullanma suçu | TCK m.168/1-2,
• Mala zarar verme suçu | TCK m.168/1-2,
• Kullanmak için uyuşturucu satın alma, satma, kabul etme, uyuşturucu madde bulundurma ve kullanmak suçları | TCK m.192,
• Hakaret suçu | TCK m.129,
• Bilişim suçları | TCK m.245/5,
• Darbeye teşebbüs suçu (hükümete karşı suç) | TCK m.312,
• Zimmet suçu | TCK m.248,
• Rüşvet suçu | TCK m.254,
• İrtikap suçu | TCK m.250,
• İftira suçu | TCK m.269.