Rüşvet suçu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 252.maddesinde düzenleme alanı bulmuştur. Rüşvet suçu, kamu idaresinin güvenilirliğine karşı işlenir. İşbu suç, rüşvet veren gerçek bir kişi ile rüşvet alan kamu görevlisi tarafından işlenir. Bu itibarla, çok failli bir karşılaşma suçudur.
Rüşvet suçu dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada yetkin bir ceza avukatından müdafilik hizmeti almak, yargılamanın adilane bir biçimde tahakkuk etmesi ve müspet kararın elde edilebilmesi adına en doğru yaklaşım olacaktır.
Rüşvet Anlaşması Nedir?
Rüşvet suçunun vücut bulabilmesi için tarafların rüşvet anlaşması yapmış olması şarttır. Taraflar, rüşvet anlaşması yapmış ve fakat rüşvet verilmemiş olsa dahi TCK m.252/3 hükmü uyarınca suç tamamlanmış kabul edilerek failler cezalandırılır. Suç, iki taraflıdır. Bu yönüyle, tarafların rüşvet alma ve rüşvet verme hususunda anlaşmış olması esastır. Anlaşma, tarafların hür iradesiyle kurulmuş olmalıdır. Rüşvet teklifinin kim tarafından ileri sürüldüğünün herhangi bir önemi yoktur.
Rüşvet suçu, rüşvet anlaşması yapıldığı anda işlenmiş kabul edilir. Bu itibarla, rüşvet konusunda anlaşan ancak fayda sağlanmadan ya da rüşvete konu iş ifa edilmeden taraflar vazgeçse dahi failler hakkında TCK m.36 hükümlerinin uygulanabilmesi mümkün değildir. Fakat rüşvet suçunun tamamlanmasıyla birlikte vazgeçme sebebiyle failler hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. İşbu suçta faillere uygulanacak etkin pişmanlık hükümlerine dair hususlar, makalemizin devamında yer almaktadır.
Kamu görevlisi tarafından rüşvet talebinde bulunulur, ancak talebin muhatabı tarafından bu talep reddedilir ya da bir kişi kamu görevlisine rüşvet teklifinde bulunur ve fakat teklif kamu görevlisi tarafından reddedilirse, rüşvet alma sebebiyle faile hükmedilecek cezada yarı oranda indirim uygulanır.
Rüşvet Alma Suçu Nedir?
Rüşvet alma suçu, kamu görevlilerine özgü suçlardan olup suçun kamu görevlisi dışında bir kişi tarafından işlenebilmesi mümkün değildir. Kimlerin kamu görevlisi sıfatını haiz olduğu TCK m.6/1-c’de düzenlenmiştir. Rüşvet anlaşmasının yapıldığı anda yahut rüşvet alındığı esnada kişinin kamu görevlisi olması, rüşvet alma suçunun söz konusu olabilmesi için kafidir. Görevi sona eren ve fakat görevi süresince rüşvet alma suçunu işleyen kamu görevlisi hakkında rüşvet alma suçu dolayısıyla soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.
Rüşvet alma suçundan söz edilebilmesi için kamu görevlisinin görev alanına giren bir işi yerine getirmeyi ya da yapmamayı taahhüt etmesi gerekir. Kamu görevlisi tarafından yapılması ya da yapılmaması taahhüt edilen iş, kişinin görev alanına girmemekte ise, rüşvet alma suçunun varlığından bahsedilemez.
Rüşvet Alma Suçunun Cezası
Rüşvet alma suçunun düzenleme altına alındığı TCK m.252/2 hükmü uyarınca suçun failine 4 yıldan 12 yıla kadar süreli hapis cezasına hükmedilir. Kamu görevlisi rüşvet talebinde bulunur ancak bu talep kabul görmez ve rüşvet anlaşması yapılamazsa, rüşvet talebinde bulunan kamu görevlisi hakkında TCK m.252/2 hükmü işletilir ve faile hükmedilecek ceza yarı oranda indirilir. Bu durumda, rüşvet talebinde bulunan kamu görevlisine 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası verilir.
Rüşvet suçunun avukat, hâkim, savcı, bilirkişi, hakem, noter ya da yeminli mali müşavir tarafından işlenmesi, suç nedeniyle faile hükmedilecek cezanın 1/3’ten 1/2’sine kadar artırılmasını gerektirir.
Rüşvet Verme Suçu ve Cezası
Rüşvet verme suçu, rüşvet alma suçundan farklı olarak faili açısından özgü suç değildir. Dolayısıyla herkes tarafından işlenebilir. Rüşvet verme suçu, failin bizzat rüşvet verme fiilinde bulunarak işlenebileceği gibi aracılar üzerinden de işlenebilir. Mühim olan, haksız yarar sağlanması yahut sağlanacağının vaat edilmesidir. Haksız yararın sağlanması ya da sağlanacağının vaadi bizzat fail tarafından ileri sürülebileceği gibi dolaylı yoldan üçüncü kişiler üzerinden de ileri sürülebilir.
Rüşvet verme suçunu işleyen fail, Türk Ceza Kanunu m.252/1 uyarınca 4 yıldan 12 yıla kadar süreli hapis cezasına çarptırılır. Kamu görevlisine menfaat temin edileceğinden bahisle teklifte bulunan, yani rüşvet verme suçunu işleyen kişinin bu teklifi kamu görevlisi tarafından kabul edilmezse, rüşvet anlaşması tamamlanmış olmayacağı için teklifte bulunan kişiye verilecek ceza yarı oranda indirilir. Bu halde, teklif veren hakkında 2 yıldan 6 yıla kadar süreli hapis cezasına hükmedilir.
Rüşvet Suçuna Aracılık Etme Suçu ve Cezası
Rüşvet suçunun işlenmesi için aracılık eden kişi, müşterek fail olması dolayısıyla cezalandırılır. Rüşvet suçuna aracılık etme suçunun işlenebilmesi için ifa edilmesi gereken fiiller şunlardır:
- Rüşvet teklinin ya da talebinin muhatabına iletilmesi,
- Rüşvet anlaşmasının sağlanmasına aracılık edilmesi,
- Rüşvetin gerçekleşmesi noktasında aracılık edilmesi.
Rüşvete aracılık etme suçunun faili herhangi birisi olabilir. Suça aracılık edenin kamu görevlisi olmasına gerek yoktur. Aracılık eden, rüşvet suçunun tarafları gibi 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Rüşvet Suçuna Teşebbüs ve Cezası
Rüşvet suçu, teşebbüs açısından özel bir halin düzenlendiği suçlardandır. TCK m.35’te hüküm altına alınan genel teşebbüs hükümleri uygulanmaz. Rüşvet suçuna teşebbüsün düzenlendiği TCK m.252/4 hükmü uyarınca teşebbüsten bahsedilebilmesi için şu seçimlik hareketlerin söz konusu olması gerekir:
- Kamu görevlisi rüşvet talebinde bulunur; ancak talepte bulunduğu kişi reddederse,
- Kişi, kamu görevlisine menfaat temin hususunda vaatte bulunur; fakat kamu görevlisi reddederse, teşebbüs söz konusu olur.
Söz konusu teşebbüs hallerinde fail hakkında TCK m.252/1-2 uyarınca verilecek ceza yarı oranda indirilir. O halde, rüşvet suçuna teşebbüsün cezası 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezasıdır.
Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık
Kişi bir suç işler, işlediği suçtan hür iradesiyle pişman olur ve suç fiili dolayısıyla yaşanan olumsuzlukları giderirse, etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilir ve cezasında indirime gidilir. Rüşvet suçu işleyen kamu görevlisi, suça dair soruşturma yürütme yetkisini haiz makamların suçu öğrenmesinden önce, rüşvete konu şeyi yetkili makamlara teslim eder ve vaziyeti bildirirse, etkin pişmanlıktan nedeniyle ceza almaz.
Rüşvet alan ve rüşvet veren haricinde, suça katılan diğer kişiler de etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilir. Soruşturma mercilerinin suçtan haberdar olmasından sonra ve yabancı kamu görevlilerine rüşvet veren kişi hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz; bu itibarla, ifade edilen hallerde ceza indirimine gidilmez.
Rüşvet Suçunda Zamanaşımı ve Şikâyet Süresi
Rüşvet suçunun işlendiği, savcılık tarafından öğrenildiği andan itibaren soruşturmaya konu edilir. Suça ilişkin re’sen soruşturma yapılır. Zira bu suç, takibi şikâyete bağlı suçlardan değildir. Suça dair dava zamanaşımı süresi ise, 15 yıldır. Rüşvet suçunun işlendiği, 15 yıllık dava zamanaşımı süresi içerisinde savcılığa bildirilmeli, soruşturma ve kovuşturma yapılmalıdır.
