Arabuluculuk, aralarında hukuki açıdan uyuşmazlık bulunan kişilerin, özgür iradelerine dayanarak seçtikleri üçüncü bir kişinin yapmış olduğu hakemlik ile dava açıldıktan sonra ya da önce başvurulan bir çözüm yöntemidir. Arabuluculuk da tarafsızlık ve uzmanlık önemli bir kavramdır. Arabuluculuk, mahkemelerin yükünü azaltmak adına, hukuki sürecin üçüncü tarafsız bir kişinin yönetimi ile çözülmesini sağlar. Mahkeme dışında usul hukuku olarak geçen arabuluculuk kendi içerisinde zorunlu arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk olarak ikiye ayrılmaktadır. İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları kapsam farkında değişmektedir.
İhtiyari Ve Zorunlu Arabuluculuk
Arabuluculuk her koşulda mahkemeye giden ve mahkeme içerisinde yoğun dava süreçlerinde vakit kaybetmek istemeyen kişilerin başvurduğu bir yöntemdir. Arabulucu kişiler uyuşmazlık olan tarafları iyi bir şekilde analiz ederek taraflara karşı yükümlülüklerini yerine getirmektedir. İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları farklı olması nedeniyle kişilerin hangi arabuluculuk durumundan yararlanacağını belirlenmesi gerekmektedir.
Arabuluculuk işlemlerinde ihtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları uyuşmazlıklara göre belirlenmektedir. Dava içerisinde yer alan uyuşmazlığın konusu belirli kanunlarla belirtilmiştir. Bu kanunlar kapsamında uyuşmazlık için kesin bir arabulucu işlemi getirilebilmektedir. Bu kanun yapısı ve gerekli yaptırımlar nedeniyle ihtiyari ve zorunlu arabuluculuk kavramları ortaya atılmıştır. Bu nedenle davalı olan kişiler arasındaki uyuşmazlığın hangi sebeplerden olduğu iyi bir şekilde belirlenmeli ve ona göre ihtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları arasından belirtilen şartlar kapsamına alınmalıdır.
İhtiyari Ve Zorunlu Arabuluculuk Durumu
Zorunlu arabuluculuk, uyuşmazlık yaşayan tarafların uyuşmazlık durumu denetlendiğinde, bazı uyuşmazlıkların mahkemeye herhangi bir dava açmadan arabulucu ile görüşmeleri zorunluluğuna sahip olan bir uyuşmazlık olduğu belirlenmesi halinde uygulanır. İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları bu nedenle kendi içlerinde ayrılmaktadır. Zorunlu arabuluculuk içerisinde uyuşmazlıklar nedeniyle dava açılması şartı yer almaktadır. Uyuşmazlık kapsamında arabulucuya gitmeden dava açılırsa, dava reddi yapılacaktır. Zorunlu arabuluculuk da özellikle ticari davalar, iş davaları kıdem tazminatı davaları, ihbar tazminatı davaları, fazla mesai ücreti davaları, maaş davaları gibi davalar bu kapsam içerisinde yer alır ve arabulucu şartı aranır.
İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları belirli kanun yapıları ve yönetmeliklerle belirlenmiştir. Bu nedenle kapsamlara ve dava konularına bakılarak arabuluculuk işlemleri gerçekleştirilmelidir. İhtiyari arabuluculuk, taraf kişilerin dava için herhangi bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmasa da kişiler arasındaki uyuşmazlığın çözülmesi için dava açmadan önce arabulucu ile görüşme tercih edilebilir. Bu seçim tamamen tarafların isteklerine ve dava şartlarına kalmış bir durum olarak kanunlarda yerini almaktadır. İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları da tarafların kendi istekleri ile bu başvuruyu yapması nedeniyle değişmektedir. Taraflar uyuşmazlık üzerinde tasarruf edebilecekleri her alandaki özel hukuk uyuşmazlığı için ihtiyari arabuluculuk hizmeti alabilir ve aralarındaki uyuşmazlık için dava öncesi ya da sonrası başvurulabilir.
İhtiyari Ve Zorunlu Arabuluculuk Şartları Nelerdir
İhtiyari ve zorunlu arabuluculuk şartları, arabuluculuğa elverişli uyuşmazlıklar ile sınırlandırılmaktadır. Bu sınırlandırma özellikle ihtiyari arabuluculuk şartları arasında yer almaktadır.
- Ceza davaları,
- İdare hukuku içerisinde tam yargı ve iptal davaları,
- Hizmet tespit davaları,
- Babalık davaları,
- Nüfus kayıt düzeltme davaları,
- Kişilik haklarını korumak üzere tasarlanmış davalar,
- Aile içi şiddet davaları
Bu davalar ihtiyari arabuluculuk şartları arasında yer almaktadır. Herhangi bir konu üzerine ihtiyari arabuluculuk işlemi kullanılamaz, yalnızca bu tarz ve bu tarz davaların iç davaları üzerine uygulanabilir. Zorunlu arabuluculuk şartları mahkemeler tarafından belirlenmektedir. Mahkeme kişilerin ilk olarak arabulucu ile görüşmesini şart koşar.
