Örgüt Kurma, Yönetme ve Örgüt Üyeliği Suçu Ve Cezası

Örgüt kurma, yönetme ve örgüt üyeliği suçu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 220.maddesinde düzenlenmiştir. Suç, TCK m.220’de; “Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç ve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması halinde, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak, örgütün varlığı için üye sayısının en az üç kişi olması gerekir.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

• Örgüt Yöneticiliği Suçu

Örgüt içi hiyerarşik yapının tepesinde yer alan, örgüt kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin kısmi ya da tamamen yöneticiliğini yapan kişi, örgüt yöneticili suçundan yargılanır.

• Örgüt Üyeliği Suçu

Örgütün amacını benimseyen, örgüt hiyerarşinde yer alan ve bu nedenle kendisine verilen görevleri ifa etmeye hazır bulunan kişi, örgüt üyeliği suçundan yargılanır. Örgüt üyeliğinden kasıt; örgüte katılmak, bağlanmak, hiyerarşik yapının emri altına girmek anlamına gelir. Üye ile örgüt arasında organik bağ vardır ve örgüt üyesi, örgüt faaliyetlerine katılır. Üye ile örgüt arasındaki organik bağ; etkin, canlı, geçişken, üyeyi emir ve talimat almaya hazır bulunduran ve hiyerarşideki konumunu belirleyen bağdır.

Örgüt üyesi ile örgüt arasındaki organik bağ, örgüt üyeliğinin en mühim unsurudur. Örgüt üyeliği ile örgüye yadım veya örgüt adına suç işlemenin birbiri ile karıştırılmaması gerekir. Örgüte yardım veya örgüt adına suç işlemede de örgüt yönetiminden talimat alınır; fakat örgüt üyeliği suçunda en ayırıcı fark, üyenin örgüt hiyerarşisinde yer alan ve bu hiyerarşi gereği kendisine verilen bilumum emir ve talimatı tam teslimiyetle icra etmeye hazır bulunmasıdır.

• Örgüt Adına Suç İşleme Suçu

Örgüt üyesi olmayan, dolayısıyla örgüt hiyerarşisi içerisinde bulunmayan ve fakat örgüt sempatisi sebebiyle yahut fayda temin etmek maksadıyla suç işleyen kişi, örgüt adına suç işleme suçu nedeniyle cezalandırılır. Örgüt adına suç işleme suçunun oluşabilmesi için, her ne kadar fail ile örgüt arasında organik bağ olmasa dahi suçun işlenmesinin örgüt tarafından istenmesi veya örgütün bilgisi dahilinde işlenmiş olması gerekir. Suç, bir menfaat karşılığında işlenebileceği gibi karşılıksız da işlenebilir.

• Örgüte Bilerek ve İsteyerek Yardım Etme Suçu

Örgüt hiyerarşisi içerisinde yer almayan bir kişi, hür iradesiyle örgüte yer, yiyecek, giyecek veya silah temin ederse, örgüte bilerek ve isteyerek yardım etme suçu nedeniyle cezalandırılır.

Suç Örgütü Kurma, Örgüt Yöneticiliği veya Üyeliği Suçlarında Örgüt Unsurları

Suç örgütü kurma, örgüt yöneticiliği veya üyeliği suçunda kastedilen suç örgütü; gücünden faydalanarak baskı, korkutma, sindirme benzeri usullere başvurmak suretiyle amaç suçlar işleyen gayrikanuni bir organizasyondur. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 220.maddesinde hüküm altına alınan örgütün varlığından söz edilebilmesi için, örgüt üye sayısının en az üç kişi olması, üyelerin suç işleme saikiyle bir araya gelmiş olması, üyeler arasında süreklilik gösteren hiyerarşik ilişki bulunması ve üyelerin araç ve gereç açısından amaç suçları işlemeye muktedir olması şarttır.

Suç işlemek maksadıyla teşekkül eden bir örgütten söz edilebilmesi için, örgütün işlemeyi amaçladığı suçların belirlenmesi gerekir. Zira örgüt, bir suç programını gerçekleştirmeyi hedefler. Suç teşkil etmeyen; fakat hukuka aykırı eylemleri icra etmek maksadıyla teşekkül edilen bir örgütsel yapının amacı yasada suç şeklinde düzenlenen eylemleri icra etmek değilse, bu tür bir örgütlenmeye TCK m.220’de ifade edilen suç örgütü denilemez.

Suç örgütü kurma, örgüt yöneticiliği veya üyeliği suçu açısından suç örgütünün icra etmeyi hedeflediği suçların en azından hazırlık hareketi ile alakalı ciddi bulgu, delil ve emare mevcut olmalıdır. Suç örgütü kurmak, bağımsız bir suç olarak değerlendirilir. Bu itibarla, amaçsız bir örgütsel yapıda suç örgütü bir ya da birkaç amaç suç işlemek gayesiyle kurulmuş olmalı ve suçların icrasına ilişkin TCK m.220/1’de belirtilen unsurlar ile alakalı bulgulara ulaşılmış olmalıdır.

Suç işlemek amacıyla örgüt kurmak ile iştirak karıştırılmamalıdır. Zira, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak ile iştirak kavramı yakın olsa dahi belirli noktalarda iştirakten farklılık gösterir. İştirak, ortakların net olarak anlaştığı ve bir ya da birden çok suç işlemek amacıyladır. Mağdur, suçun konusu ve suç sayısı önceden belirlenmiştir. İştirak dolayısıyla suç işlendiğinde, şeriklerin anlaşması yerine getirilmiş; dolayısı ile, bir yeni suç işlenmemiştir.

Suça iştirak halinde, suç amacıyla iradeler bir araya gelir. Fakat, suça iştirak halinde örgütlenme söz konusu değildir. Bu nedenle, iştirak ile suç işlendikten sonra bir yeni suç işleme maksadı bulunmaz. Suç işlemek amacıyla örgüt kurmada ise, bir ya da birkaç suç işlendikten sonra daha önce belirlenmiş suçların işlenmesi için örgüt devam eder. Birkaç kişinin suç işleme iradesiyle bir araya gelerek örgütlenmesi, bu yapının suç örgütü olarak adlandırılabilmesi için yeterli değildir. Suç örgütünden söz edilebilmesi için gereken asgari koşullar şunlardır:

• En az üç kişiden oluşmalıdır.
• Örgüt üyeleri arasında hiyerarşi bulunmalıdır. Suç örgütü, üyeleri üzerinde hakimiyet kurabilmeli ve üyeler arasında emir – talimat ilişkisinden söz edilebilmelidir.
• Suç örgütü, suç işlemek için kurulmuş olmalıdır. Suç örgütü fiilen suç işlemese dahi örgüt üyelerinin suç işlemek için bir araya gelmesi kafidir. Üyelerin suç işleme amacıyla bir araya gelip gelmediğini belirleme noktasında, örgütün ve üyelerin birtakım davranışlarına dikkat edilir. Söz gelimi; silah temin edilmesi, keşif yapılması, suç işlendikten sonra yakalanmaya engel bir dizi tedbir alınması vs. davranışlara dikkat edilir. Örgüt, tabiatı gereği birden çok sayıda belirsiz suç işlemeyi amaç edinir. Yalnızca bir suç işlemek için bir araya gelinmesi halinde, kişi sayısı kaç olursa olsun, örgütlü suçtan söz edilemez. Bu tür bir durumda işlenen fiil ancak toplu suç ya da iştirak ile izah edilebilir.
• Örgüt faaliyetleri süreklidir. Üyeler, suç işleme amacıyla süreklilik arz edecek biçimde bir araya gelir. Eğer belirli bir suç işlemek için bir araya gelinmişse, örgüt değil suça iştirak iradesi söz konusudur. Mesela, birkaç kişinin bir araya gelerek bir kişiyi dolandırmak amacıyla plan yapması ve suçu icra ederek tamamlaması durumunda, iştirak halinde suç söz konusu olacağı için suç örgütünden bahsedilemez.
• Örgütün elverişli olması gerekir. Elverişten kasıt; hedeflenen suçları işlemeye elverişli araç – gereç ve üyeye sahip olmasıdır. Zira örgütsel bir suç işleneceğinden söz edilebilmesi için, örgütün üye sayısının, araçlarının ve gereçlerinin amaçlanan suçlara elverişli olması şarttır. Örgütün suç işlemeye elverişli araçlara sahip olmasından mutlak surette silah kullanması anlaşılmamalıdır. Söz gelimi, silaha başvurmadan şantaj, hırsızlık, tehdit, kaçakçılık, uyuşturucu madde ticareti vs. suçlar da örgütsel faaliyet kapsamında işlenebilir.

TCK m.220 ile TCK m.314’ün Suç Unsuru Açısından Farkı

Türk Ceza Kanunu’nun 220.maddesinde düzenlenen örgüt kurma, yönetme veya silahlı örgüt üyeliği suçu kapsamında izah edilen yukarıdaki unsurlar, TCK m.314’te tanzim edilen silahlı örgüt suçu için de geçerlidir. TCK m.314’te belirtilen örgüt, siyasi emellerle hareket eden silahlı bir yapıya sahiptir. Ancak, TCK m.220’de düzenleme alanı bulan suç örgütü ise, siyasi emellerle değil; çeşitli menfaatler temin etmek amacıyla silahlı yahut silahsız faaliyette bulunur. TCK m.314’te hüküm altına alınan silahlı örgüt suçunun cezası şu şekildedir:

• Silahlı örgüt kuran ya da yöneten kişi hakkında on yıldan on beş yıla kadar süreli hapis cezasına hükmolunur.
• Silahlı örgüt üyeliği suçunu işleyen kişi hakkında beş yıldan on yıla kadar süreli hapis cezasına hükmolunur.
• Suç işlemek maksadıyla örgüt kurma suçuna dair diğer hükümler, işbu suç açısından aynen uygulanır.

Suç Örgütü Kurma veya Yönetme Suçu ve Cezası

Bir örgütün meydana gelebilmesi için lazım gelen davranışların icra edilmesi, ana yapısının tesis edilmesi, örgüt kurma suçunu doğurur. Bu suç, birkaç kişi tarafından işlenebileceği gibi tek bir kişi tarafında da işlenebilir. Örgüt yöneticiliği suçu ise, örgüt üyelerine emir ve talimatta bulunan, örgütün hiyerarşik yapısı içinde üst sırada yer alan kişi tarafından işlenir. Örgüt yöneticisi örgütün merkezinde konumlanır, örgütü idare eder ve iş bölümü sağlar. Suçu örgütü kuran veya yöneten kişi hakkında hükmedilecek ceza, Türk Ceza Kanunu m.220 uyarınca;

• Örgüt kuran veya yöneten kişi hakkında iki yıldan altı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Örgüt silahlı ise, sanığa hükmolunacak ceza 1/4’ünden 1/2’sine kadar artırılır.
• Örgüt faaliyeti kapsamında suç işlendiği takdirde, ayrıca işlenen suçlar nedeniyle de cezaya hükmedilir.
• Örgüt yöneticileri, örgüt faaliyeti kapsamında işlenmiş bilumum suç nedeniyle ayrıca fail olarak cezalandırılır. Zira örgütün yöneticisi, örgüt faaliyeti kapsamında işlenmiş suçların tamamından sorumlu tutulur.

Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Üyeliği Suçu ve Cezası

Suç işlemek amacıyla örgüt üyeliği suçu, örgüte katılmak ve örgüt talimatıyla görev üstlenmekle işlenir. Üye, örgütün amaçladığı suçların fiilen işlenmesine katılabileceği gibi suçun işlenmesini kolaylaştıracak görevlerde de bulunabilir. Örgüte üye kişi, örgüt içi hiyerarşinin en alt basamağında yer alır; bu nedenle, kendisine verilen talimatları alarak icra eder. Bununla birlikte, üye, kendisine herhangi bir emir verilmeden örgüt menfaati ile örtüşecek birtakım faaliyetlerde de bulunabilir.

Suç işlemek amacıyla örgüt üyeliği suçundan söz edilebilmesi için, örgütün vasfı ve hedeflerinin fail tarafından bilinmesi ve örgüte devamlı katılım sağlayacağına dair irade göstermesi gerekir. Buna göre, örgüt üyeliği suçunun tespit edilebilmesi için başvurulan kriterler şunlardır:

• Örgüt ile arasında hiyerarşik bir münasebet olup olmadığı,
• İcra edilen eylemlerdeki süreklilik ve çeşitlilik,
• Örgüt içinde kullanılan özel bir isme ya da kod isme sahip olup olmadığı,
• Diğer örgüt üyeleri veya yöneticileriyle ailevi, sosyal veya ekonomik sebeplerle ilişkisi olup olmadığı.

Örgüt üyesi olduğu tespit edilen sanık hakkında bir yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Eğer örgüt silahlı ise, hükmedilecek ceza 1/4’ünden 1/2’sine kadar artırılarak uygulanır. Bu suçtan dolayı yargılanan kişi, örgütsel faaliyet kapsamında başka suçlara da karışırsa, işlediği suçlar dolayısıyla hakkında ayrıca cezaya hükmedilir.

Örgüte Yardım Etme Suçu ve Cezası

Kişi, örgüt hiyerarşisinde bulunmamasına karşın örgüt faaliyetlerinde ya da bir suçun işlenmesinde bile isteye yardımda bulunursa, örgüte yardım etme suçu dolayısıyla hakkında cezaya hükmedilir. İşbu suç, örgüt yöneticisi veya örgüt üyeleri tarafından işlenemez. Zira, söz konusu kişilerin eylemleri, örgütsel yapıdaki konumları sebebiyle örgüte yardım olarak nitelendirilemez.

Örgüte yardım etme suçu, örgüt hiyerarşisinin dışında bir kimsenin devamlılık göstermeyecek biçimde, örgüt faaliyetlerinin ya da suçun icra edilmesine yardım etmesiyle vücut bulur. Serbest hareketli bir suç olan örgüte yardım etme suçu, aşağıda sıralanan fiillerle işlenebilir:

• Yer temin etmek,
• Silah temin etmek,
• Ekonomik yardımda bulunmak,
• Yiyecek ve içecek vermek,
• Suç eşyasını taşımak veya saklamak,
• Suç işlenecek bölge hakkında bilgi vermek, tanıtmak,
• Suçun işlenmesini daha kolay kılacak araçlar temin etmek,
• Gereksinim duyulan belge ve bilgileri temin etmek.

Türk Ceza Kanunu’nun 220.maddesinde düzenlenen adi suç örgütüne yardım etme suçunun cezası; örgüye yardım eden kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıdır. Yardımın niteliğine göre, sanığına hükmedilecek cezada, cezanın üçte birine kadar indirime gidilebilir. Yardım yapılan örgütün silahlı olması, sanığa hükmedilecek cezanın dörtte birinden yarısına kadar artırılmasına neden olur. Örgüte yardım eden ve yardım etme fiili başlıca suç teşkil eden kişi, suç teşkil eden yardım fiilinden dolayı da cezalandırılır.

Türk Ceza Kanunu’nun 314.maddesinde düzenlenen silahlı örgüte yardım etme suçunun cezası; örgüte yardım eden kişi hakkında beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmedilir. Ceza, yardımın vasfına göre üçte birine kadar indirilebilir. İndirim sonrasında, Terörle Mücadele Kanunu m.5 uyarınca ½ oranda artırım yapılarak netice ceza tespit edilir. İşbu madde hükümlerinin çocuklar hakkında uygulanması söz konusu değildir.

Örgüt Adına Suç İşleme Suçu ve Cezası

Örgüt adına suç işleme suçu; örgüt üyesi olmayan, örgüt hiyerarşisinde yer almayan ve emir – talimat altında bulunmayan bir kişinin örgüt adına suç işlemesiyle meydana gelir. TCK m.314’te ifade edilen silahlı örgüt adına  suç işleme suçu; örgütün suç eylemi çağrısının belirli bir muhatabı olması, yani çağrının doğrudan suçu işleyecek muhataba yönelik olmasıyla vücut bulur. Bu suçtan söz edilebilmesi için varlığı aranan bir başka şart ise; suçun, örgüt bilgisi ve isteği dahilinde işlenmiş olmasıdır.

Örgüt adına suç işleme suçu, silahsız örgütler adına işlenemez; ancak silahlı örgütler adına işlenebilir. Silahsız örgüt adına suç işlendiği takdirde, örgüt adının kullanılması icra edilen suçun unsudur değilse, sanık, TCK m.220 hükümleri uyarınca değil, yalnızca işlemiş olduğu suçtan ötürü cezalandırılır. TCK m.220/6’da tanzim edilen suçta örgüte üye olmamakla beraber örgüt adına suç işleyen kimsenin örgüt üyesiymiş gibi cezalandırılabilmesi için Yargıtay tarafından belirlenen kriterler şunlardır:

• İlk olarak, bir örgütün varlığı ve failin bu örgüte üye olmadığı tespit edilmelidir.
• Failin, örgüt bilgisi ve talimatı dahilinde suç işlediği belirlenmelidir.
• Suç işlenmesi adına yapılan örgüt çağrısının örgüte ait yayın organlarıyla somutlaşması halinde, çağrının muayyen bir kimseye yapılmış olması önemli değildir.

Türk Ceza Kanunu m.220’de hüküm altına alınan adi suç örgütü adına suç işleme suçunun cezası; örgüt üyesi olmamakla beraber, adi suç örgütü adına suç işleyen kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmedilir. Fakat, adına suç işlenen örgütün silahlı olması halinde sanığa hükmedilecek ceza, 1/4’ten 1/2’sine kadar artırılır. Artırılan netice ceza ise, takdiren yarısına kadar indirilebilir. Örgüt adına suç işleyen kişi, işlediği suç nedeniyle ayrıca cezalandırılır.

Türk Ceza Kanunu m.314’te hüküm altına alınan silahlı örgüt adına suç işleme suçunun cezası, beş yıldan on yıla kadar hapis cezasıdır. Silahlı örgüt adına suç işleme suçu sebebiyle sanığa hükmedilecek ceza, yarısına kadar indirilebilir. İndirim sonucunda Terörle Mücadele Kanunu m.5 uyarınca 1/2 oranda artırım yapılarak netice ceza tespit edilir. İşbu hüküm, çocuklar hakkında uygulanmaz.

Örgüt Propagandası Yapma Suçu

Örgüt propagandası yapmak suçtur. Propaganda kavramı, Yargıtay tarafından tanımlanmış olup; belirli bir görüşün toplumda yayılmasını, düşünce ve görüşlerin kabul görmesini sağlamak amacıyla ve bu gaye doğrultusunda bilumum maddi ve manevi aracın kullanılarak teşvik, telkin ve etkide bulunmak olarak ifade edilmiştir. Adi suç örgütleri açısından TCK m.220/8’de düzenlenen propaganda suçu; siyasi emel güden örgütler açısından ise, Terörle Mücadele Kanunu m.7/2’de hüküm altına alınmıştır.

Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçunda Etkin Pişmanlık

Fail, suç teşkil eden fiilinden dolayı pişman olur ve fiilin neden olduğu zararı giderirse, etkin pişmanlık ceza indiriminden yararlanabilir. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için;

• İşbu suç sebebiyle soruşturma yapılmadan ve örgütün gayesi çerçevesinde suç işlenmeden evvel, yetkililerle paylaştığı bilgiler sayesinde örgütün dağılmasına yardımcı olan ya da örgütü dağıtan kurucu veya yöneticiler hakkında ceza verilmez.
• Örgüt üyesi, örgüt programı kapsamında işlenmiş herhangi bir suça iştirak etmemiş, kendi rızasıyla örgütten ayrılmışsa ve ilgili makamları bu durumdan haberdar etmişse, hakkında ceza kararı verilmez.
• Örgüt üyesi, örgüt programı kapsamında herhangi bir suçun işlenmesine iştirak etmeden yakalanmış, pişmanlık duymuş veya örgüt üyelerinin yakalanmasına yardımcı bilgiler paylaşmışsa, hakkında ceza kararı verilmez.
• Suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüte üye olan yahut üye olmamakla beraber örgüt adına suç işleyen, bile isteye yarım eden, rızasıyla teslim olan ve örgütsel yapı ve program kapsamında işlenmiş suçlara ilişkin bilgi vermesi durumunda, örgüt kurmak, yönetmek ya da üye olmak suçları dolayısıyla hakkında ceza kararı verilmez. Kişi, söz konusu bilgileri yakalandıktan sonra paylaştığı takdirde, bu suç sebebiyle verilecek cezanın üçte birden dörtte üçe kadar indirim uygulanmasına karar verilir.
• Etkin pişmanlık ceza indirimden istifade eden kişiler hakkında bir sene süre ile denetimli serbestlik tedbirine hükmedilir.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası yaptırımı, işlenmiş suça karşılık tek başına ya da hapis cezasıyla beraber uygulanabilen bir yaptırımdır. Suç işlemek için örgüt kuran, yöneten kişi hakkında hükmolunan hapis cezasının miktarı sebebiyle adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.

Fakat, örgüte üye olan, yardım eden, örgüt adına suç işleyen, propaganda suçlarını işleyen kişi hakkında hükmolunan hapis cezasının adli para cezasına çevrilebilmesi mümkündür. Türk Ceza Kanunu m.220’de düzenlenen suçların ceza miktarı dolayısıyla HAGB ve erteleme kararı verilmesi mümkündür.

Örgüt Kurma, Yönetme, Üye Olma Suçunda Şikâyet Süresi ve Zamanaşımı

TCK m.220’de düzenleme alanı bulan suç işlemek maksadıyla örgüt kurma suçu, takibi şikâyete tabi suçlardan değildir; savcılık tarafından resen soruşturma yapılır. Bu itibarla, söz konusu suçlara ilişkin herhangi bir şikâyet süresi yoktur. Örgüt kurmak veya yönetmek suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıl; örgüte üye olmak suçunda ise, 8 yıldır.

Örgüt Kurma, Yönetme ve Üyeliği Suçunda Görevli Mahkeme

Örgüt kurma, yönetme ve üyeliği suçu sebebiyle yürütülen yargılamalara bakmakla görevli mahkeme, Asliye Ceza Mahkemesidir. Fakat, örgüt tarafından işlendiği ileri sürülen suçlar Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giriyorsa, yargılamayı yürütme görevi Ağır Ceza Mahkemesi eliyle yerine getirilir. TCK m.314’te hüküm altına alınan silahlı örgüt suçu sebebiyle yapılacak yargılamalara bakmakla görevli mahkeme, Ağır Ceza Mahkemesidir.

Sık Sorulan Sorular