Dolandırıcılık suçu, failin hileli yollarla kişiyi aldatarak mağdurun zararına olarak kendisine ya da bir başkasına fayda sağlamasıyla oluşur. Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesinin maddi unsurları, haksız bir çıkar sağlanması için gerçekleştirilen olaylardır. Yani gerçekleşen bu olaylar hileli söz ya da davranışlarla oluşmalıdır.
Dolandırıcılık suçu kişilerin malvarlıklarına karşı karşı işlenir. Bu eylemin suç sayılması yargının kişileri koruma altına almasının sonucudur. Aldatıcı bir sıfat taşıyarak kişiler arasındaki güveni ihlal eden bu suç basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık olarak ikiye ayrılmaktadır.
Dolandırıcılık suçu, TCK’da Mal Varlığına Karşı Suçlar bölümünde 157 ve 159. Maddeler arasında düzenlenmiştir.
Dolandırıcılık suçu, birçok farklı davranışla işlenebilir. Ancak tüm bu hareketleri ifade eden maddi unsurları aşağıdaki gibidir.
• Fail tarafından işlenen bu suç hile arz etmelidir ve gerçekleştirilen hareket failin inceleme durumunu ortadan kaldıracak nitelikte olmalıdır.
• Fail, kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından faydalanarak mağduru aldatmış olmalıdır. (TCK md.158 1/C)
• İşlenen suçta mağdur veya bir başka kimsenin zararına kendi veya bir başkasının yararına olacak bir husus temelli olmalıdır.
Basit Dolandırıcılık Suçu
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 157. Maddesi gereği;
1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.
TCK md. 157’de hapis ve adli para cezası aynı yaptırımın parçalarıdır. Yani faile aynı anda hem hapis hem de para cezası verilecektir. Bu adli para cezasının büyüklüğü ise failin verdiği zararın büyüklüğüne bağlıdır.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu
Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası 6763 sayılı kanun ile arttırılarak TCK md. 158’de yeniden düzenlenmiştir. Buna göre nitelikli dolandırıcılık suçu işleyen fail, 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle, kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle, kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak, bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle, banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla, sigorta bedelini almak maksadıyla, kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle, kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle işlenen nitelikli dolandırıcılık suçu cezası alt sınırı 4 yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatinin iki katından az olamaz.
Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık Ceza İndirimi
Failin suçu işlemesinden ötürü pişman olması, suçun etkilerini ortadan kaldırmaya veya zararı karşılamaya çalışarak mağduriyeti hafifletme çabası içinde olması etkin pişmanlık ceza indiriminden yararlanması için etkili unsurlardır.
Failin ceza davası açılmadan önce yani dava henüz soruşturma aşmasındayken failin, mağdurun zararını karşılaması sonucu verilecek olan cezanın 2/3 oranında indirilebilir.
Failin, zararı dava açıldıktan sonra dosya kovuşturma aşamasındayken karşılaması sonucu ceza ½ oranında indirilebilir. Bu ceza indiriminden suça yardım ve yataklık eden yahut azmettiren kişi de yararlanabilir.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Hapis Cezasının Adli Para Cezasına Çevrilmesi
Basit dolandırıcılık suçunda verilen hapis cezası bazı koşullarda para cezasına çevrilebilirken nitelikli dolandırıcılık suçunda adli para cezası seçimlik değil hapis cezasıyla birlikte verilir.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Basit veya nitelikli dolandırıcılık suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi hükmolunan cezanın belli denetim süresinde neticelenmemesiyle mümkündür.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Cezanın Ertelenmesi
Dolandırıcılık suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi hükmolunan hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı şekilde cayılması ve sanığın sosyal hayatını iyi halli geçirmesiyle mümkündür.
Nitelikli dolandırıcılık
Madde 158- (1) Dolandırıcılık suçunun;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013-6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz. (2)
(1) Bu fıkrada geçen “Başkasına ait olup da,” ibaresinden sonra gelmek üzere, 29/6/2005 tarihli ve 5377 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle “muhafaza etmek veya” ibaresi eklenmiş ve metne işlenmiştir.
(2) 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 14 üncü maddesiyle, bu fıkrada yer alan “iki yıldan yedi yıla” ibaresi “üç yıldan on yıla” şeklinde, “(j) ve (k)” ibaresi “(j), (k) ve (l)” şeklinde ve “üç yıldan” ibaresi “dört yıldan” şeklinde değiştirilmiştir.
9006
(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
(3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
Daha az cezayı gerektiren hal
Madde 159- (1) Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf Madde 160- (1) Kaybedilmiş olması nedeniyle malikinin zilyedliğinden çıkmış olan ya da hata sonucu ele geçirilen eşya üzerinde, iade etmeksizin veya yetkili mercileri durumdan haberdar etmeksizin, malik gibi tasarrufta bulunan kişi, şikayet üzerine, bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
