Bedelsiz senedi kullanma suçu; bedeli tamamen ya da kısmen ödenmiş bir senedin, alacaklı tarafından ödeme durumu göz ardı edilerek kullanılması halidir. (TCK m.156).
Bedelsiz senedi kullanma suçu, TCK m.156’da “Malvarlığına Karşı Suçlar” bölümünde tanzim edilmiştir.
Bedelsiz senedi kullanma suçu, özel hukuk ve ceza hukuku anlaşmazlıklarının aynı anda vuku bulduğu bir durum olduğundan, özel ispat kurallarının olduğu bir suç türüdür.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Unsurları ve Cezası (TCK 156)
Bedelsiz senet kavramı; senedin kısmen veya tamamen borçlu tarafından ödenmesi durumudur. Bu nedenle senetteki miktarın borçludan talep edilememesi anlamına gelir.
Senedin bedelsiz kalması demek, borcun kısmen veya tamamen ödenmesi yükümlülüğünün ortadan kalkması demektir. Senedin kısmen ödenmiş olması bu suçun oluşmasına engel değildir.
TCK’nın 156. maddesinde kastedilen senet; çek, poliçe, bono gibi kambiyo senetleri olabilir. Bunun dışında borç alacak ilişkisini ortaya koyan diğer senet türleri de olabilir.
Kaideye göre, alacaklı bedeli ödenen senedi borçluya iade etmelidir. Alacaklı, ödenmiş senedi iade etmese dahi senedi kullanmadığında bedelsiz senedi kullanma suçu meydana gelmez.
Suçun maddi unsuru, “kullanma” fiilinin yapılması ile meydana gelir.
Bedelsiz senedi kullanma suçu kabul edilen bazı durumlar şunlardır:
- Senedin tahsili için dava açılması veya icra takibine konulması,
- Senedin ciro edilerek devredilmesi,
- Senedi protesto ettirmek veya başka amaçla vermek bankaya vermek,
- Senedi takas veya mahsup amacıyla kullanma.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun İspatı
Bedelsiz senedin kullanıldığını öne süren kişinin bunu yazılı bir ispat etmesi gerekir. Delil olarak tanığın getirilmesi yeterli değildir.
Bu durum ceza mahkemesince özel hukuk alanına giren bir uyuşmazlık olduğunu da dikkate alarak, bir senede karşı iddiaların ancak başka bir senetle ispatı ilkesi gereği yazılı delille ispat edilmesini isteyecektir.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Cezası
6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. (TCK m.156). Daha açık ifadeyler mahkeme faili aynı anda hem hapis hem de adli para cezası ile cezalandıracaktır.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Cezasızlık Halleri (TCK 167/1)
Aşağıda sıralanan hallerde ilgili akraba hakkında ceza verilmez. TCK m.167/1’e göre düzenlenmiştir.
- Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden biri
- Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlık
- Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden biri
Bedelsiz senedi kullanma suçunun aşağıdaki akrabalar aleyhine işlenmesi halinde 1/2 oranında ceza indirimi uygulanır:
- Haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına olarak işlenmesi halinde; ilgili akraba hakkında şikayet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Cezasında İndirim Halleri(TCK 167/2)
Aşağıdaki durumlarda TCK.167 maddesinin ikinci fıkrasına göre bedelsiz senedi kullanma suçunun işlendiği kişiye karşı indirim düzenlenmiştir.
- Haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin,
- Aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin,
- Aynı konutta beraber yaşayan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlardan birinin zararına bedelsiz senedi kullanma suçunun işlenmesi halinde faile verilecek ceza 1/2 oranında indirim uygulanacaktır.
Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Bedelsiz senedi kullanma suçu kapsamında hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez. Bunun nedeni madde metninde de anlaşılacağı üzere adli para cezası ile birlikte hapis cezasının da uygulanmasıdır.
Bedelsiz senedi kullanma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilebilir.
Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Bedelsiz senedi kullanma suçu nedeniyle verilen hapis cezası hakkında cezanın ertelenmesi kararı verilmesi mümkündür.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Şikayet Süresi, Uzlaşma ve Zamanaşımı
Bedelsiz senedi kullanma suçu, şikayete tabi suçlar içinde yer alır. Şikayet başvurusu olmadan savcı soruşturma açamaz.
Şikayet süresi, mağdurun senedin fail tarafından kullanıldığını öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır.
Uzlaşma, suç atılı kişi ile mağdur arasında bir arabulucu ile iletişim kurarak anlaşması durumdur. Bedelsiz senedi kullanma suçu, uzlaşmaya tabi suçlar arasında yer alır.
Bedelsiz senedi kullanma suçu nedeniyle yapılan yargılamalarda olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu Görevli Mahkeme
Bedelsiz senedi kullanma suçu hakkında yargılama yapma görevi asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.
