Velayet Davası Nedir?

Velayet davası geniş anlamıyla, boşanma davasında çocuğun velayetinin kime verileceğine ilişkin uyuşmazlığı, velayetin değiştirilmesi davasını ve velayetin kaldırılması davasını kapsamaktadır. Ancak genel olarak velayet davası dendiğinde boşanma davasında çocuğun velayetinin kime verileceği hususunun belirlenmesi anlaşılmaktadır.

Velayet konusu hem ebeveynler, hem çocuk, hem de toplum için oldukça hassas ve önemli bir konudur. Bu nedenle boşanmalarda da en fazla üzerinde durulan konulardan biridir. Velayet davası ya da diğer bir deyişle boşanma davasında velayet talebi ciddi oranda hukuki bilgi gerektiren bir alan olduğundan davanın deneyimli bir boşanma avukatı aracılığıyla takip edilmesi yararlı olacaktır.

Geçici Velayet Nedir?

Geçici velayet ya da diğer ismiyle tedbiren velayet, boşanma davası sonuçlanana kadar geçici olarak bir ebeveynin çocukların velayetini alması anlamına gelmektedir. Geçici velayet, boşanma davasının ilk safhalarında dosyada yer alan bilgi ve belgeler üzerinden yapılan değerlendirme ile birlikte uzman pedagogun raporunun göz önüne alınmasıyla kararlaştırılır.

Geçici velayetin anne ya da babaya verilmesinin dava sonucunda da o kişiye velayetin verileceği anlamına gelmemektedir. Boşanma davası sonuçlanana dek geçici velayetin değiştirilmesi mahkemeden talep edilebilir. Ancak bu talebin kabulü için tarafların durumlarında bir değişiklik olması aranmaktadır. Tedbiren velayetin kime verileceği konusunda çocuğun beyanları ve istekleri de önem taşır. Aşağıda velayet davasında çocuğun dinlenmesi daha detaylı olarak anlatılacaktır.

Velayet Davasında Çocuğun Dinlenmesi

Velayet davasında çocuğun üstün yararı büyük önem taşımaktadır. Çocuğun üstün yararının belirlenmesinde de ebeveynlerin maddi, sosyal ve psikolojik durumları ile birlikte çocuğun istekleri de değerlendirmede oldukça etkilidir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatına göre olayı kavrayabilecek yaş olarak kabul edilen 8 yaşından büyük çocukların velayet hususunda dinlenilmesi zorunludur.

8 yaşından büyük çocukların dinlenmeden velayet hakkında karar verilmesi hukuka aykırıdır ve üst mahkemede bozulacaktır. Mahkeme durumun özellikleri gerektirdiği takdirde 8 yaşından küçük çocukları dinlemek de isteyebilir. Çocuk pedagog tarafından ya da pedagogun bulunduğu duruşmada mahkeme tarafından dinlenebilir. Mahkeme pedagogtan çocuğun beyanlarından yola çıkarak bir rapor hazırlamasını isteyebilir.

Çocuğun istekleri ve beyanları velayetin kimde kalacağı konusunda belirleyici olsa da mahkeme bununla bağlı değildir. Çocuğun üstün yararının isteklerine aykırı olarak diğer ebeveyninin velayeti alması gerektiği yönünde bir kanaat oluşursa mahkemede çocuğun isteklerine ters yönde bir karar da verebilir.

Boşanma Davasında Velayet Kime Verilir?

Boşanma davasında velayetin kime verileceği belli kriterler ve ilkeler doğrultusunda kararlaştırılır. Velayeti almak için lehe olabilecek hususların ispatı önem arz eder. Bu nedenle delillerin tam ve eksiksiz olması, dilekçelerin doğru şekilde hazırlanması gibi hukuki iş ve işlemler de sonuca etki edebilmektedir. Boşanma davasında velayetin kime verileceği hususunda değerlendirmeye alınan kriter ve ilkeler şunlardır;

• Çocuğun üstün yararı ilkesi
• Kardeşleri ayırmama ilkesi
• Çocuğun istek ve beyanları
• Çocuğun ebeveynleriyle geçmişteki ilişkisi
• Çocuğun ebeveynleri tarafından konusu suç olan bir eyleme maruz kalıp kalmadığı
• Ebeveynlerin maddi durumları ve düzenli gelire sahip olmaları
• Ebeveynlerin sosyal çevreleri
• Ebeveynlerin velayeti almada istekli olmaları
• Pedagog raporu

Boşanmada Kusurlu Olan Taraf Velayeti Alabilir Mi?

Boşanma davasında kusur birçok duruma etki eden bir konudur. Nafaka ve tazminat gibi boşanmanın önemli sonuçları tarafların boşanmadaki kusur oranlarına bağlı olarak belirlenir.

Ancak çocuğun velayetini hangi tarafın alacağı meselesi boşanmaya kimin sebep olduğundan çok çocuğun menfaati için en doğru olanın yapılması meselesidir. Bu nedenle boşanmada tamamen ya da diğer eşe göre daha fazla kusurlu olan tarafın da çocuğun velayetini almasının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır.

Yine de belirtmek gerekir ki boşanmaya yol açan kusurlu davranışın velayeti de ilgilendirebilecek bir eylem olması halinde hakim tarafından göz önünde bulundurulur.

Örneğin alkol bağımlılığı nedeniyle boşanılması durumunda bağımlılık hem boşanmada kusurlu olma sebebi hem de velayet konusunda dezavantaj yaratacak bir husus olacaktır.

Baba Velayet Alabilir Mi?

Boşanma sürecinde bulunan ve çocukları olan kişilerin en çok merak ettikleri konulardan biri de babanın velayet alıp alamayacağıdır.

Toplumda yer alan yanlış bir algı sonucu çoğu kişi babanın velayet alamayacağını düşünmektedir. Ancak somut olayın özellikleri ve çocuğun menfaati gerektiriyorsa babanın da anne kadar velayet hakkına sahip olma ihtimali bulunmaktadır.

Ayrıca bir başka yanlış algı ise erkek çocuklarının velayetinin anneye, kız çocuklarının velayetinin babaya verileceği yönündedir. Çocuğun cinsiyeti velayetin belirlenmesinde etkili olsa da bu yönde bir kural ya da uygulamada yerleşmiş bir durum söz konusu değildir.

Fakat belirtmek gerekir ki çok küçük yaştaki çocukların anne ilgisi ve sevgisine muhtaç olması nedeniyle velayet hakkının genelde anneye verildiği görülmektedir. Aksi mümkün olsa da uygulamanın genelde bu yönde ilerlediği gözlemlenmektedir. Fakat çocuğun büyümesiyle birlikte velayetin değiştirilmesi davası açılarak babanın yeniden velayet alması imkanı da bulunmaktadır.

Velayeti Almayan Ebeveynin Çocukla Görüşmesi

Boşanma davasında velayet hakkını kimin alacağı kadar velayeti alamayan tarafın çocukla ne şekilde ve hangi şartlarla görüşeceği de tarafların en çok merak ettiği konulardandır. Boşanma davasında velayetin kimde kaldığına karar verilirken diğer eşin çocukla kuracağı kişisel ilişki de karara bağlanır.

Hakim somut olayın özelliklerine göre velayet hakkına sahip olmayan anne ya da babanın hangi günlerde, kaç saat süreyle, hangi şartların sağlanması halinde görüşebileceğini belirler. Sadece velayeti alamayan ebeveynin değil, bu ebeveynin yakın akrabalarının ve ailesinin de çocukla kişisel ilişkisi mahkemece düzenlenebilir.

Çocuğun mahkeme kararına aykırı olarak görüştürülmemesi durumunda icra işlemleri gerçekleştirilerek kolluk yardımıyla çocukla görüşme yaptırılabilir.

Evlilik Dışı Çocuğun Velayeti

Her ne kadar boşanma ile ilgili olmasa da velayet konusunda merak edilen konulardan biri de evlilik dışında doğan çocuğun velayetinin kimde olacağıdır.

Evlilik dışında doğan çocuğun velayeti TMK 337. Maddesinde yer alan açık hüküm gereğince annesindedir. Ancak baba ile tanıma, babalık davası ya da evlilik yoluyla soybağı kurulması halinde, somut olayın özellikleri de gerektiriyorsa velayet babaya verilebilir.

Evlilik dışı çocuğun velayeti konusu oldukça detaylı ve teknik bilgi gerektiren bir konudur. Annenin yaşının küçüklüğü ya da vefatı ve baba ile soybağının kurulması durumlarında velayete ilişkin uygulanacak hükümler de değişiklik gösterebilmektedir. Bu nedenle evlilik dışında doğan çocuğun velayeti ile ilgili velayet hukuku alanında uzman bir avukattan danışmanlık hizmeti alınması tavsiye edili