İçerik
Bilindiği üzere “dinlenme hakkı” Anayasamız ile güvence altına alınmıştır. Bu nedenle gerek İş Kanunu, gerekse Sosyal Güvenlik Kanunu ile yıllık izin süreleri belirlenmiştir. Büyük ölçüde çalışanın iş hayatından kısa süre de olsa uzaklaşarak ailesi ile vakit geçirmesi, mevcut iş stresinden uzaklaşması veya diğer özel ilişkilerine vakit ayırması gerektiği düşünülmüştür. Bu nedenle çalışanın yıllık izin süreleri belirlenmiştir. Ayrıca bu yasal hakkında kullanılması sırasında çalışanın herhangi bir maddi kayba uğramaması için amacıyla yıllık izin süreleri içerisinde maaş ödenmesi gerektiği kabul edilmiştir. Bu nedenle yıllık izin hakkı veya yıllık izin süreleri içerisinde çalışana maaş ödemesi yapılmaktadır. Bu anlamda yıllık izin hakkı sıklıkla ücretli izin hakkı olarak da adlandırılmaktadır.
Yukarıda yapılan kısa bilgilendirmeden de anlaşılacağı üzere yıllık izin süreleri yasal olarak çalışana tanınmış bir haktır. Ücretli izin hakkı çalışana Anayasal bir hak olarak tanınmış ise de; Sıklıkla iş davalarına konu olabilmektedir. Biz de bu yazımızda; Yıllık izin süreleri (Ücretli İzin Hakkı) konularında bilgiler vermeyi amaçladık. Ancak konunun daha anlaşılabilir olması açısından öncelikle; Yıllık izin kaç ay sonra hak edilir? Yıllık izin hakkı ne zaman doğar? Ve 50 yaş üzeri yıllık izin hakkı konularında bilgiler vermek gerekmektedir. Ayrıca yıllık izin ücretleri; Yıllık izin ücreti davalarına konu olması nedeniyle kullanılmayan yıllık izin ücreti, yıllık izin ücreti nasıl hesaplanır ve yıllık izin ücreti zamanaşımı süreleri hakkında da kısa da olsa bilgiler vermek yerinde olacaktır.
Yıllık İzin Kaç Ay Sonra Hak Edilir?
Yıllık izin süreleri ya da ücretli izin hakkı kapsamında sıklıkla karşılaşılan soruların başında “yıllık izin kaç ay sonra hak edilir?” sorusu gelmektedir. Çalışanın ücretli izin hakkı ve yıllık izin süreleri 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir. Genel olarak 4857 sayılı yasa ile belirlenmiş ücretli izin hakkının doğması için çalışanın işe başlamış olduğu günden itibaren en az 1 (Bir) yıl süre ile çalışmış olması gerekmektedir. Yasada belirtilen bu bir yıllık süreye çalışanın deneme süreleri de dahildir.
Yıllık İzin Hakkı Ne Zaman Doğar?
İş hukukuna dayalı uyuşmazlıklardan dolayı “yıllık izin ücreti davalarında” öncelikle çalışanın yıllık ücretli izin hakkına sahip olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle yıllık izin hakkı ne zaman doğar sorusuna cevap vermek yerinde olacaktır. 4857 sayılı yasanın 53. Maddesinde de belirtildiği üzere çalışanın ücretli izin hakkı bir yıl süre ile çalışmış olmasına müteakip doğmaktadır.
50 Yaş Üzeri Yıllık İzin Hakkı
4857 sayılı yasanın 53. Maddesi ile çalışanın yıllık izin süreleri aynı iş yerinde çalışmış olduğu yıla göre değişmektedir. Bu durumun tek istisnası on sekiz yaş altı ve 50 yaş üzeri yıllık izin hakkıdır. Buna göre; 4857 sayılı yasada mevcut diğer kısıtlamalar dikkate alınmaksızın 50 yaş üzeri yıllık izin hakkı en az 20 gün olarak belirlenmiştir.
Yıllık İzin Ücreti
Yıllık izin sürelerine bağlı olarak her çalışanın çalışmış olduğu yıla göre yıllık izin ücreti belirlenmiştir. Buna göre yıllık izin ücreti çalışanın söz konusu yıllık iznine başlamasından önce peşin ya da avans olarak ödenmesi zorunludur. Zorunlu sebepler dışında çalışanın yıllık izin ücreti peşin olarak ödenmelidir.
Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Yıllık izin ücreti hesaplanabilmesi için öncelikle çalışanın yıllık izin süreleri yani ücretli izin sürelerinin tespitedilmesi gerekmektedir. Yıllık izin sürelerine ve yıllık izin ücretlerine etki eden en önemli unsur çalışanın kıdem yılıdır. Bu nedenle 4857 sayılı iş kanunu ile çalışan için öngörülmüş kıdem yılına göre yıllık izin sürelerini belirtmekte fayda vardır.
- 1 yıl ile 5 yıl arasında hizmet süresi bulunan çalışanlar için yıllık izin süreleri en az 14 gündür.
- 5 yıl ile 15 yıl arasında hizmet süresi bulunan çalışanlar için yıllık izin süreleri en az 24 gündür.
- 15 yıl ve daha fazla hizmet sürelirne sahip çalışanlar için ise en az 26 gün yıllık izin süresi belirlenmiştir.
Ayrıca 50 yaş üzeri yıllık izin hakkı başlığında da belirttiğimiz gibi herhangi bir kıdem yılı dikkate alınmaksızın 50 yaş ve üzeri çalışanlar için ücretli izin hakkı en az 20 gün olarak belirlenmiştir. 50 yaş ve üzeri yıllık izin hakkı için ayrı bir düzenleme yapıldığı gibi 18 yaş ve altı çalışanlar içinde ayrı bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre; 18 yaş ve altı çalışanlar için de kıdem yılı dikkate alınmaksızın en az 20 gün yıllık izin süreleri belirlenmiştir.
Yukarıda yıllık izin süreleri hakkında verilen bilgilerden sonra; Yıllık izin ücreti nasıl hesaplanır? Sorusuna yanıt vermek mümkündür. Bu doğrultuda çalışanın kıdem yılına göre yıllık ücretli izin süresinin tespit edilmesinden sonra çalışanın son olarak almış olduğu günlük brüt ücreti ile yıllık izin süresi çarpılarak yıllık izin ücretine ulaşmak mümkündür.
Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti
Kural olarak yıllık izinler, iznin hak edilmiş olduğu yıl içerisinde kullanılmalıdır. Herhangi bir sebeple kullanılmayan izinler devam eden dönemeler içerisinde kullanılması mümkündür. Kullanılmayan yıllık izin ücreti sorunu daha çok hak edilmiş olunan yıllık ücretli izin kullanılmadan iş akdine son verilmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Buna göre kullanılmayan yıllık izin ücreti çalışana ödenmesi gerekmektedir. İş akdinin sona ermesi ile birlikte yıllık izin ücreti nasıl hesalanır? Başlığında belirttiğimiz yöntem ile öncelikle kıdem yılı dikkate alınarak yıllık izin ücreti tespit edilip akabinde kullanılmayan yıllık izin ücreti hesaplanarak kişiye ödemesi yapılması gerekmektedir.
Yıllık İzin Ücreti Zamanaşamı Süresi
Yıllık izin ücreti işçi alacakları kapsamındadır. Bu nedenle yıllık izin ücreti zamanaşımı süresi konusunda da işçi alacakları dikkate alınarak bir süre belirlenmiştir. Buna göre yıllık izin ücreti zamanaşımı süresinin iş akdinin sona ermesinden itibaren 5 yıl olduğunu söylemek mümkündür.
Yıllık İzin Ücreti Davaları
Yıllık izin ücreti davaları genellikle yıllık iznin kullandırılmaması veya yıllık izin ücretinin eksik veya hiç ödenmemesi durumlarında karşılaşılan bir durumdur. Genel olarak yılık izin ücreti davalarında görevli mahkeme İş mahkemeleridir. Ayrıca iş mahkemesi bulunmayan yerlerde ise bu göre Asliye Hukuk Mahkemesindedir. Yukarıda belirtildiği gibi iş hukukuna dayalı uyuşmazlıklarda işçi ile iş veren arasında başgösteren uyuşmazlığın tespit edilmesi, delillendirilmesi veya unsurları oldukça çeşitlilik göstermektedir. Yıllık izin ücreti davaları açılmadan önce gerekli usuli eksikliklerin giderilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca yıllık izin sürelerinin tespiti, kıdem yılının belirlenmesi gibi durumlar uzmanlık gerektiren konulardır. Bu nedenle yıllık izin ücreti davalarının iş avukatı vasıtasıyla yürütülmesinde gerek işçi ve gerekse iş veren için önemlidir.
