Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu TCK md. 109’da düzenlenmiş olup hürriyete karşı suçlar kapsamına girmektedir.

Bir kimsenin kendi arzusu ve iradesiyle bir yere gitme veya bir yerde kalma konusunda hareket edebilme özgürlüğünün engellenmesi bu suçun konusunu oluşturur. Suçun oluşması için bir kimsenin hukuka aykırı olarak hürriyetinden yoksun bırakılması gerekir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Unsurları

Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu kasten işlenebilen suçların kapsamına girmektedir. Seçimlik ve serbest hareketle işlenebilen suçlardandır. Bir yere gitmek hürriyetinden yoksun bırakarak veya bir yerde kalma hürriyetinden yoksun bırakarak işlenebilir. Bir kişinin bir yerde tutulması, bire yere kapatılması, zorla bir yere götürülmesi ya da bir yere gitmesinin engellenmesi kişinin hürriyetinin ihlali anlamına gelir. Bu durum cezai yaptırım gerektirir.

Yaşı Küçük Mağdur Rızasının Hukuki Değeri

Kanunumuzda yaşı küçük mağdurun rızasının varlığının suçun oluşmasını engellediğine ilişkin bir düzenleme yoktur. Mağdurun küçük yaşta olması durumunda rıza değerlendirilmesi yapılabilmesi için mevcut olaylar incelenmelidir. Küçük yaştaki çocuğu koruma kastıyla hareket eden , onu gideceği yere bırakan vs. kimse hukuka ve genel ahlaka uygun olarak bu eylemi gerçekleştiriyorsa burada suçtan bahsedemeyiz.

Failin aynı zamanda, TCK md. 104’te düzenlenen reşit olmayanla cinsel ilişki suçunu işlemesi halinde,  mağdur on beş yaşından küçükse mağdurun rızası aranmaz. Mağdur on beş yaşını doldurmuş ise bu suç şikayete tabi bir suçtur. Şikayet durumunda mağdurun mahkeme tarafından değerlendirilir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Cezası

• Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. (TCK 109/1)
• Kişi, fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (TCK 109/2)

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Nitelikli Halleri

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun;

a) Silahla,

b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,

c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,

d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,

e) Üstsoy, altsoy veya eşe karşı,

f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, İşlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır. (TCK md. 109/3)

 Bu suçun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde, ayrıca bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (TCK 109/4)

Suçun cinsel amaçla işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarı oranında artırılır. (TCK 109/5)

 Bu suçun işlenmesi amacıyla veya sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. (TCK 109/6)

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Bırakma Suçu ve Etkin Pişmanlık

Failin etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmesi için şikayet veya ihbar yoluyla soruşturma başlatılmadan önce mağdura hiçbir zararı dokunmaksızın ,mağduru güvenli bir yere bırakmalıdır.  Ayrıca etkin pişmanlıktan söz edebilmek için:

• Suç tamamlanmış olmalıdır.
• Fail hakkında hürriyetinden yoksun bırakma suçu nedeniyle soruşturma başlatılmış olmamalıdır.
• Fail mağduru kendi isteğiyle herhangi bir baskı altında olmadan serbest bırakmış olmalıdır.

Yukarıda sayılan haller sağlandığı takdirde, fail soruşturma aşamasından önce mağdura hiçbir zarar vermeden güvenliğini sağlar ve özgür bırakırsa etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilir. Faile verilecek ceza 2/3 oranında indirilir.

Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme

Dolandırıcılık suçunda soruşturma başlatılması için şikayet gerekmemektedir.  Suçsavcılık ve mahkeme tarafından resen  soruşturma ve kovuşturma konusu yapılır.

TCK md. 66/1-e bendi uyarınca sekiz yıllık dava zamanaşımı süresine tabidir. Nitelikli hal söz konusu ise dava zamanaşımı süresi on beş yıldır.

Uzlaşmadan bahsedilebilmesi için kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçunun uzlaşılabilen suçlar kapsamına girmesi gerekmektedir. Ancak bu suç tipi uzlaşma kapsamına girmemektedir. Bu nedenle mahkeme aşamasından önce uzlaşma mümkün değildir.

İftira suçu nedeniyle yapılan yargılamalarda görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

TCK md. 52’de adli para cezasının hangi şartlarda uygulanacağı düzenlenmiştir. Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işleyen failin alacağı cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Ancak suçun temel halinin işlenmiş olması gerekmektedir. Suçun nitelikli hali söz konusu ise hapis cezasının yanında adli para cezasına hükmedilebilir.

Türk Ceza Kanunu’nun “hapis cezasının ertelenmesi” başlıklı 51. Maddesinde belirtilen, hapis cezasının ertelenmesi için gereken şartların sağlanması halinde ve kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan dolayı hükmedilen cezanın iki yıl veya iki yıldan daha az olması durumunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkündür. Söz konusu suçtan dolayı hükmedilen ceza iki yıl ya da iki yıldan daha az olursa hapis cezasının ertelenmesi mümkündür.