Ortaklığın giderilmesi davası, paylı ya da elbirliği mülkiyetinin geçerli olduğu taşınır ya da taşınmaz mallar üzerindeki ve paydaşlar arasındaki ortaklığın sonlandırılması amacıyla açılan davalardır. Genellikle ülkemizde miras nedeniyle edinilmiş olan mallar nedeniyle ortaklığın giderilmesi davası (İzale-i Şuyu Davası) açıldığı görülmektedir. Bunun haricinde cebri icra yolu ile satış sonrası edinilen mallar içinde aynı hukuki yola başvurmak mümkündür.
İzale-i Şuyu davası yani ortaklığın giderilmesi davasının açılması için herhangi bir zamanaşımı süresi belirlenmemiştir. Bu tür davaların her zaman açılabilmesi mümkündür. Paydaşlardan yani ortalardan herhangi biri ortaklığın giderilmesini isteyebileceği gibi sadece bir ortağın dava yolu ile ortaklığın giderilmesini istemesi de mümkündür. Hukuk Mahkemelerinde (Sulh Hukuk Mahkemesi) görülecek olan dava sonucunda;
- Ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi
- Ortaklığın satış yoluyla giderilmesi
Şeklinde karar verilmesi mümkündür.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Şartları
Kişi ve kurumlar mülkiyet ortaklığı konusunda herhangi bir zorlamaya tabi tutulamazlar. Bu nedenle benzer davların açılmasında herhangi bir ön koşul da bulunmamaktadır. (Arabuluculuk Müessesesi Hariç) Buna karşın ortaklığın giderilmesi davalarında davanın kabul edilebilir olması için bir takım koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu koşullar özetle;
- Ortaklığa konu olan taşınır veya taşınmak malların intikali gerçekleşmemiş olsa dahi, en azından veraset ilamının alınmış olması gerekmektedir. Bu nedenle izale-i şuyu davalarının açılmasından önce mutlaka veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alınması gerekmektedir.
- Ortaklığın giderilmesi davalarında paydaşlar arasında bir ayrım gözetilmemelidir. Davacının diğer tüm paydaşları belirtmesi gerekmektedir.
- Paylı mülkiyetin devam ettirilme zorunluluğu bulunmamalıdır.
- Ortaklığın giderilmesinin istenilen taşınır ve taşınmaz malların bilgileri tam ve eksiksiz olmalıdır.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Hangi Durumlarda Açılır?
İsminden de anlaşılacağı üzere ortaklık ilişkisinin sona erdirilmesi amacıyla açılmaktadır. Ancak bu ortaklığın mülkiyet şeklinde olması zorunludur. Genellikle miras intikali nedeniyle paydaş konuma düşen akrabalar arasında ortaklığın giderilmesi davaları açılmaktadır. Bunun dışında cebri satış ile edinilmiş mallar nedeniyle paydaş olan kişiler arasında da ortaklığın giderilmesi davası açıldığı görülmektedir.
Ortaklığın giderilmesi davaları paylı mülkiyet ya da elbirliğiyle mülkiyet durumunda açılmaktadır. Genellikle söz konusu malın paydaşlar arasında kullanılması ya da tasarrufta bulunulmasına bağlı olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklarda dava açma yoluna gidilmektedir. Daha önce de belirttiğimiz gibi izale-i şuyu davaları elbirliği mülkiyeti ve müşterek mülkiyet durumlarında açılmaktadır. Bu nedenle kısaca bu kavramlar üzerinde durmakta fayda vardır.
Müşterek Mülkiyet (Paylı Mülkiyet)
Müşterek mülkiyet diğer bir ifade ile paylı mülkiyet Türk Medeni Kanunumuzun 688. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre fiili olarak bölünmemiş durumda olan bir mal üzerinde paydaş olunduğu durumdur. İstisnalar hariç paydaşlar söz konusu mal üzerinde eşit paylara sahiptir.
Elbirliğiyle Mülkiyet
Elbirliğiyle mülkiyette ise; Müşterek mülkiyetin aksine paydaşların pay oranları belirli olmamaktadır. Genellikle kanun gereği gerçekleşen mülkiyet çeşididir. Günümüzde daha çok miras intikal işlemlerinden önceki miras ortaklığı elbirliğiyle mülkiyete bir örnektir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Görevli Mahkeme
Dava konusu taşınır veya taşınmazın değeri dikkate alınmaksızın izale-i şuyu davalarında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yetkili Mahkeme
İzale-i Şuyu (ortaklığın giderilmesi) Davalarında yetkili mahkeme dava konusu malların bulunduğu yer mahkemesidir. Davaya konu olan malların birden fazla olması halinde yer yargı çevresinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemeleri ayrı ayrı yetkilidir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Neden Açılır?
Ülkemizde daha çok ortaklığın giderilmesi davaları (izale-i şuyu davaları) miras terekeden kaynaklanan ortaklıklar nedeniyle açılmaktadır. Diğer durumlarda da genel amaç söz konusu ortaklığın sonlandırılması olsa da; Mirasa bağlı gerçekleşen ortaklıklarda genellikle; Malın kullanılması ve mal üzerinde tasarruf konularında anlaşma sağlanamamasına bağlı olarak ortaklığın giderilmesi davası açılmaktadır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Paylaşım Yöntemleri
Yapılan son değişiklik ile ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davalarında arabuluculuk uygulaması zorunla hale gelmiştir. Arabuluculuk ya da daha öncesinde paydaşlar arasında anlaşma sağlanamaması halinde; Paydaşlar arasında “aynen taksim” veya “satış yoluyla ortaklığın giderilmesine” karar verilebilmektedir.
Aynen Taksim Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi
Ortaklığın giderilmesi konusunda öncelikle aynen taksim yolu tercih edilmektedir. Ancak bazı durumlarda aynen taksim mümkün olamamaktadır. Örneğin dava konusu taşınır veya taşınmazın bölünmesi mümkün olmaması halinde veya bölünmesi halinde malın değerinde düşüş yaşanması halinde aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesine karar verilememektedir. Bu duruma genellikle keşif, tapu kayıtları veya bilirkişi görüşü alındıktan sonra karar verilmektedir.
Satış Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi
Mahkeme tarafından verilecek ikinci bir karar türü ise satış yoluyla ortaklığın giderilmesidir. Daha çok aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesi mümkün olmadığı durumlarda başvurulan bir yoldur. Takdir edilen satış bedeli üzerinden belirtilen oranlarda satışın satış memurluğunca gerçekleştirilmesinden sonra bedelin paydaşlar arasında oranları doğrultusunda paylaştırılmasıdır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Satış Usulü
Mahkeme tarafından ortaklığın satış yoluyla giderilmesine karar verilmesi halinde dava dosyası ilgili satış memurluğuna satış işlemlerinin gerçekleştirilmesi için gönderilmektedir. Satış memurluğu tarafından davacı, davalı ve var ise alacaklılara bu konuda tebligat gönderilerek ihalenin yapılacağı gün ve saat tebliğ edilmektedir.
Yapılacak birinci açık arttırmada takdir edilen kıymetin en az %60’ı oranında teklif verilmemesi halinde bu tarihten on gün sonra ikinci ihale yapılmaktadır. İkinci açık arttırmada muhammen bedelin %40’ı teklif edilmesi halinde satış gerçekleşmektedir.
Açık arttırmaya katılım sağlayacak olan kişilerin kıymet takdiri ile tespit edilen muhammen bedelin en az %20’sini güvence olarak satış memurluğu veznelerine yatırmaları gerekmektedir. Ancak paydaşlardan herhangi birisinin payı oranı satış bedelinin %20’sini karşılaması halinde açık arttırmaya girecek olan bu paydaşın herhangi bir teminat yatırması zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Ortaklar Arasında Satış
Uygulamada sık karşılaşılmasa da sadece ortaklar arasında satış gerçekleştirilerek bu ortaklığın sonlandırılması mümkündür. Ancak izale-i şuyu davalarında satışın sadece ortaklar arasında gerçekleşmesi için tüm paydaşların buna onay vermesi gerekmektedir. Paydaşlardan herhangi birisinin dahi buna onay vermemesi halinde ortaklar arasında satış konusunda karar verilememektedir.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Arabuluculuk
Eylül 2023 tarihi itibariyle ortaklığın giderilmesi davaları öncesinde arabuluculuk müessesine başvuru zorunlu hale getirilmiştir. Arabuluculuk bir çeşit dava şartı olması nedeniyle bu eksikliğin giderilmeden dava açılması halinde şekil eksikliği nedeniyle davanın reddedilmesi olası bir durumdur.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Kıymet Takdiri
Aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesi olanaksız olması halinde satış bedelinin belirlenmesi zorunluluğu doğmaktadır. Bu durumda tapu kayıtları ile birlikte bilirkişiler ve mahkeme heyetince keşif işlemi yapılarak satış bedeli tespit edilmektedir. Dava konusu taşınmaz olması halinde arsa, konut ve arsa üzerindeki ağaç ve diğer eklentilerin tamamının ayrı ayrı bedelleri tespit edilmesinden sonra taşınmazın toplam bedeli belirlenmektedir. Tarafların tespit edilen satış bedeline itiraz hakları bulunmaktadır.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yargılama Giderleri
İzale-i şuyu davalarında başvuru harcı, karar harcı, bilirkişi ücreti veya keşif ücreti adı altında değişik yargılama giderleri talep edilebilmektedir. Bu giderleri davacının karşılaması gerekmektedir. Dava sonunda ise her iki taraf için aynı sonuçları doğurması nedeniyle vekalet ve yargılama gider ve harçları paydaşlar arasında payları oranında paylaştırılmaktadır.
Sık Sorulan Sorular
Ortaklığın Giderilmesi Davası Kaç Yıl Sürer?
Bu tür davalar içerisinde bir çok hukuki işlem barındıran dava türlerindendir. Bu nedenle izale-i şuyu davalarının ne kadar süreceği konusunda tam bir cevap vermek olanaksızdır. Ancak ülkemizdeki genelinde benzer davaların 6 ay ile 2 yıl arasında sonuçlandırıldığını söylemek mümkündür.
İzale-i Şuyu Davasında Değer Tespiti Nasıl Yapılır?
Değer tespiti daha çok teknik bilgi ve beceri isteyin konu olması nedeniyle bilirkişi marifetiyle mahkeme tarafından keşif sonrasında belirlenmektedir.
İzale-i Şuyu Davasında Hissedarın Alış Önceliği Var Mıdır?
Ortaklar arasında satış konusunda bir karar bulunmadığı sürece izale-i şuyu davalarında hissedarlar arasında bir alış önceliği bulunmamaktadır. Açık arttırma ve ihaleye herkesin katılması mümkündür.
İzale-i Şuyu Davasında Hissetim Satmak İstemiyorum
Hissesini satmak istemeyen davacı veya davalının yargılama aşamasında mahkemeye müracaat ederek aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesini talep etmesi mümkündür. Ancak yukarıda belirtildiği gibi aynen taksim mümkün olmaması halinde bu talep yerine getirilememektedir.
