Dolandırıcılık suçu; 5237 sayılı TCK’nın 157-159. Maddeleri arasında malvarlığına karşı işlenen suçlar bölümünde düzenlenmiştir. Madde metninde dolandırıcılık: Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlaması olarak tanımlanmıştır.
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere dolandırıcılıktan söz edilebilmesi için aldatma kastı, hile ve malvarlığında eksilmenin meydana gelmesi gerekmektedir.
Dolandırıcılık Suçunun Şartları
Dolandırıcılık suçu birden çok hareketle işlenebileceği için çok hareketli suç kapsamına girer.
Suçtan söz edilebilmesi için gerçekleşmesi gereken temel şartlar vardır:
- Dolandırıcılık kasten işlenen bir suç tipidir. Bu nedenle fiili gerçekleştiren kişinin aldatma kastıyla hareket etmiş olması ve hileli bir davranışta bulunması gerekir. Ayrıca bu davranış mağdurun fark edemeyeceği şekilde icra edilmelidir.
- Hileli davranış sonucunda, mağdurun veya başkasının mal varlığında azalma meydana gelmeli ve fiili gerçekleştiren kişinin ya da başkasının malvarlığında bir artma meydana gelmelidir. Meydana gelen zarar ile hile arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır.
Dolandırıcılık Suçunda Hile
Hukuk dilinde hile: “Bir kimseyi istenen yönde bir irade beyanında bulundurmak için onda yanlış bir kanaat uyandırarak veya mevcut bulunan hatalı fikrin devamını sağlayarak yanıltmak” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere hile bir kimseyi yanıltma ve aldatma kastı anlamına gelir.
Söz konusu hile icra davranışla gerçekleşebileceği gibi ihmali davranışla da gerçekleşebilir. Hilenin ihmali davranışla gerçekleşebilmesi için kişinin, hataya düşmesine neden olduğu kişiye karşı bilgilendirme yükümlülüğünün olması gerekmektedir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Unsurları Ve Şartları
5237 sayılı Türk Ceza Kanunun “Nitelikli Dolandırıcılık” başlıklı 158. Maddesinde nitelikli dolandırıcılığın kapsamına giren haller belirtilmiştir:
TCK Madde 158
(1) Dolandırıcılık suçunun;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle, İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013 6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
Dolandırıcılık Suçu Cezası
Bu bölümde dolandırıcılık suçu cezası basit ve nitelikli dolandırıcılık şeklinde iki ayrı grupta işlenmiştir.
TCK md. 157’de basit dolandırıcılık suçunun cezası düzenlenmiştir. Bu madde hükmü uyarınca basit dolandırıcılık suçu işleyen kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası verilir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere fiili işleyen kimse, hem hapis hem de adli para cezasına hükmedilir.
TCK madde 158 uyarınca nitelikli dolandırıcılığın söz konusu olduğu hallerde , üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.:
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
(l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle, İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
(e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Etkin Pişmanlık Ve Ceza İndirimi
Etkin pişmanlık , 5237 sayılı TCK’da cezada indirim yapılması gereken haller veya cezayı ortadan kaldıran haller olarak düzenlenmiştir. TCK madde 168/1’de etkin pişmanlık kapsamına giren suçlar tek tek belirtilmiştir. Dolandırıcılık suçu da bu madde kapsamına girmektedir. İlgili madde hükmüne göre; fail, kovuşturma evresinde hüküm verilmeden önce mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle giderirse verilecek ceza 1/2 oranında indirilebilir. Söz konusu zarar kovuşturma aşamasından önce giderilirse verilecek cezanın 2/3 oranında indirilir.
Bunun yanı sıra dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi daha az cezayı gerektiren bir haldir. Şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya para adli para cezasına hükmolunur. (TCK md. 159)
Bunun yanı sıra azmettiren veya suça yardım eden kişilerin varlığı halinde bu kişilerin de etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanması mümkündür.
Cezanın Ertelenmesi Veya Para Cezasına Çevrilmesi
Basit dolandırıcılık suçu mevcut ise hem hapis hem de adli para cezasına hükmedilir Ancak gereken şartların sağlanması halinde (TCK md. 52) basit dolandırıcılık suçu işleyen kişinin hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.
Hapis cezasının ertelenmesi; yargılama sonucunda cezaya hükmedilen sanığın gereken şartların varlığı halinde cezasının infaz edilmemesidir. Dolandırıcılık suçu işleyen kimsenin cezasının ertelenmesini kesin olarak engelleyen bir madde hükmü yoktur. Ancak TCK madde 51’de sayılı şartların sağlanması halinde hapis cezası ertelenebilir.
Dolandırıcılık Suçunda Şikayet, Zamanaşımı Ve Uzlaştırma
Dolandırıcılık suçunda soruşturma başlatılması için şikayet gerekmemektedir. Suçsavcılık ve mahkeme tarafından resen soruşturma ve kovuşturma konusu yapılır.
Basit dolandırıcılık suçu söz konusu ise suç; TCK md. 66/1-e bendi uyarınca 8 yıllık dava zamanaşımı süresine tabi olup bu sürede olayın yetkili makamlara intikal etmesi gerekmektedir.
Dolandırıcılık suçu nedeniyle uzlaşma imkanının kullanılabilmesi için basit dolandırıcılık suçunun söz konusu olması gerekmektedir. Basit dolandırıcılık söz konusu ise soruşturma ve kovuşturma aşamasında ilk olarak uzlaştırma yoluna başvurulması gerekmektedir. Taraflar bu aşamada anlaşamadıkları takdirde soruşturma veya yargılamaya devam edilir.
Nitelikli dolandırıcılık söz konusu ise uzlaştırmaya tabi olması mümkün değildir.
