Doğum izni İş Kanunu çerçevesinde düzenlenen bir konudur. Yeni doğum yapmış olanların yanı sıra evlat edinme olarak adlandırılan durumda da doğum izni çalışanları ilgilendiren bir konudur. Çalışan kadın açısından annelik durumu İş Kanunu ile belirlenerek güvence altına alınmıştır.
Çalışan ebeveynleri ilgilendiren bu konu kapsamında doğum izninin kullanım şartları açıklığa kavuşturulur. Hamileliğin başlaması ile birlikte çalışan anneleri ilgilendiren doğum izni hamile çalışanlar açısından bazı hakları da beraberinde getirmektedir.
Doğum İzni Ne Demek?
İş Kanunu’na göre doğum izni; kadın çalışanın doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz olmak üzere toplamda 16 hafta kullandığı izne verilen isimdir.
Doğum izni olarak adlandırılan uygulama kapsamında çalışan annelerin bebek sahibi olması halinde hangi haklardan yararlanabilecekleri açıklığa kavuşturulur. İş Kanunu hamile çalışanlar için hamileliğin başlaması ile birlikte hangi sürelerde çalışılabileceği konusuna da açıklık getirir.
Hamile çalışanlar hamileliğin başlaması ile birlikte günde en fazla 7,5 saat çalışabilmektedir. Bunun yanı sıra hamile olanlar gece vardiyalarında çalıştırılmaz. İş Kanunu ile açıklığa kavuşturulan bu konu kanunun 74. Maddesi uyarınca yürürlüktedir.
İşveren, kadın işçilerin hamilelik süresince düzenli olarak doktor kontrollerine istinaden çalışana yıllık izinlerden bağımsız olarak izin vermekle yükümlü tutulur. Bu izinler ücretli izin kapsamında uygulanır. Anne adaylarının haklarından biri de sağlık durumunun uygun olmaması durumunda doktor onayıyla doğumdan önce üç haftaya kadar izin alabilmektir.
Anne adayının hamileliğin 37. Haftasından itibaren doğum iznine ayrılabilmesi mümkün olurken süreye bağlı olarak kadın işçi bu süreden itibaren çalıştırılamamaktadır. İş Kanunu kapsamında bu konu güvence altına alınır.
Doğum İzni Türleri
Doğum izni olarak adlandırılan ve hamile anne adaylarını ilgilendiren kanun maddesi uyarınca kadın işçinin çalıştırılma ve izin alma hakları açıklığa kavuşturulmaktadır. Doğum izni türleri açısından konu açıklanmak istendiğinde ise bilinmesi gerekenler ücretsiz izinin yanı sıra yarım ve kısmi çalışma hakkı da bulunur. Bunun yanı sıra süt izni de seçeneklerden biridir.
Kadın işçi hamileliğe bağlı olarak kullanabileceği 16 haftalık yasal doğum izninin bitmesi ile ücretsiz izin kullanma hakkına da sahiptir. 16 haftalık doğum izni yasal ücretli doğum iznidir ve bu süre bittikten sonra kullanılacak olan doğum izni ücretsiz olarak kullanılabilir.
Kadın işçi ücretsiz olarak doğum iznini kullanmaya devam etmek istediğinde de bu süre 6 ay olarak belirlenmiştir. Ücretsiz izin kullanma hakkı kadın işçinin kendi iradesine bırakılan bir konudur. Kadın işçi dilerse kanunlar çerçevesinde bu hakkını da kullanabilir.
Doğum izni türlerinden biri olan süt izni günde toplamda 1,5 saat olarak belirlenmiştir Anne adayı bebeğini emzirmek için günde 1,5 saatlik süt iznini kullanabilir. Kadın işçi kendisine verilen bu süt izni kapsamında gün içinde kendi belirleyeceği aralıklarda izni kullanabilir.
Doğum izni türlerinden biri olan süt izni günlük çalışma süresinden sayılmaktadır. Çocuğun bir yaşını doldurmasının ardından da süt izni hakkı bitmektedir. Çalışan çalışma süresi içerisinde bu haklarından kanun kapsamında yararlanabilir. Çalışılmayan günler söz konusu olduğunda ise bu izin hakkı bulunmamaktadır.
Kadın işçi doğumun ardından bazı haklarını kullanabilir. Doğumun ardından izin süresinin bitmesi ile annenin kullanabileceği bazı haklar bulunurken bu hakları kadın işçi isteğe bağlı olarak kullanabilecektir.
Haftalık çalışma süresi kapsamında bu sürenin yarı oranında ücretsiz izin kullanma hakkı anneye verilir. Kadın işçi yarım çalışma izninden sonra tam zamanlı çalışmaya geçtiğinde çocuğun da 1 yaşını doldurmamış olması durumunda yeniden süt iznini kullanabilme hakkına sahiptir.
Doğum izni ile ilgili olarak kadın işçinin kısmi çalışma hakkı da bulunur. Kısmi çalışma hakkı olarak tanımlanan durum doğum izinlerinin bitmesinin ardından ortaya çıkacak bir konudur. Çocuk ilköğretim çağına geldiğinde eğitimin başladığı tarihin ardından bu tarihi takip eden ilk aybaşına değin bu hak kullanılabilir.
Kısmi izin alınacağı zaman durumun işverene belirli bir süre öncesinde bildirilmesi zorunludur. Kadın işçi bir ay öncesinden bu izni kullanmak istediğini işverene beyan etmekle yükümlüdür.
Doğum İzni Süresinin Çalışma Süresine Eklenmesi
Doğum izni bebek sahibi olacak anneler için İş Kanunu uyarınca düzenlenen bir konudur. Bu kanun kapsamında da çeşitli şekillerde izin kullanılabilmektedir. Kadın işçi doğum öncesinde ve doğumdan sonra çalıştırılmadığında bu günlerin yıllık ücretli izni gibi değerlendirildiği ve çalışmış olarak kabul edildiği görülmektedir.
Doğum izni süresi çalışma süresine ilave edildiğinden ücretli izinler çalışma süresine ilave edilirken ücretsiz izinlerin çalışma süresinden sayılmadığı anlaşılmaktadır. İş Kanunu kapsamında konu değerlendirildiğinde kadın işçi ücretli izin kullanması durumunda bu süre çalışma süresine ilave edilecektir. İşçinin ücretsiz izin talep etmesi durumunda da bu izinler çalışma süresine eklenmez.
Doğum İzni Borçlanması
Doğum izni kadın işçinin anne olması durumunda yürürlüğe konan bir uygulamadır. Bu uygulamanın koşulları da İş Kanunu çerçevesinde ele alınır. Kanun kapsamında annenin hakları belirlenirken işverenin yükümlülükleri de açıklığa kavuşturulmaktadır.
Doğum yapan annenin doğum izni kapsamında kullanabileceği izin türleri bulunur. Bunlar süt izni ya da ücretsiz izin alma hakları olurken bunun dışında da bazı haklarını kullanabilmektedir. Kullanılan izin haklarının ücretsiz izin kapsamında değerlendirildiği durumlarda da çalışma sürelerine bir ilave yapılmamaktadır.
Doğum iznine yönelik olarak ücretli olarak kullanılan izinler çalışma süresine ilave edilir. Doğum izni kullanan anneler açısından borçlanmanın ne olduğu da merak edilmektedir. Doğum izni borçlanması olarak da bilinen bu uygulama ile kadın işçinin sigorta hizmetlerinden faydalanması söz konusudur.
Doğum izni kapsamında çalışan kadın işçinin kısmi çalışma izni alması durumunda hukuken bu haklarını kullanabilir. İşveren buna dayanarak sözleşme feshetme hakkına sahip değildir. İş Kanunu bu konuya net bir açıklama getirmekte ve kadın işçinin doğum izni kullanması nedeni ile iş akdinin feshedilmesinin önünde engel teşkil etmektedir. Kadın çalışanların hamileliği durumunda kullanabilecekleri çeşitli hakları bulunmaktadır. Bu haklar kanunlarla açıklığa kavuşturulmuştur.
Kadın işçi hamilelik sürecinde belirli sürelerde çalışma ya da gece vardiyasında çalıştırılmama gibi haklara sahiptir. Bunun yanı sıra daha rahat ortamda çalışma hakkı ve ücretli izin hakkı gibi ayrıcalıklara da sahiptir.
Doğum izni gebelik süreciyle birlikte ortaya çıkabilecek haklar arasında yer alır. Gebe olan kadın işçi ağır işlerde çalıştırılmamaktadır. Kadın işçi doktor raporu dahilinde bu haklarını kullanabilmektedir. Kadın işçi sağlık problemleri nedeni ile bazı sıkıntılar yaşaması durumunda doktor raporu alması gerekir.
Kadın işçinin doktor raporuna sahip olması doğumdan 3 hafta öncesine kadar izin hakkına sahip olması ile sonuçlanır. Bu izin hakkı mecburi bir kullanıma tabi değildir ve çalışanın istemesi durumunda kullanılabilecek bir haktır. Kadın işçi bu hakkı kullanmak istemediğinde çalışmaya devam edebilmektedir.
Doğum izni ile annenin yanı sıra bebeğin de sağlığının korunması amaçlanır. Anne adayı İş Kanunu uyarınca gebeliğin 37. Haftasına kadar çalışabilirken bu süreden sonra kanun uyarınca çalışması yasaklanır.
Babalık İzni
Doğum izni ile ilgili olarak merak edilenlerin yanı sıra babalık izni konusu da bulunmaktadır. Çalışan kadınların doğum yapmasının ardından babalar için de bir izin süresi söz konusudur. Bu durum günümüz modern dünyasında anne ve babanın çalışmasına bağlı olarak şekillenen bir konudur.
Babanın da sorumluluklarının olması dolayısı ile bu yükümlülükler göz önünde bulundurularak babalık izni uygulaması yapılır. Babalık izni kullanılacağı zaman çalışanın işçi ya da memur olmasına bağlı olarak uygulamada değişiklikler olur.
Memur olarak çalışan babalara uygulanan izin süresi kanunlarla 10 gün olarak belirlenmiş durumdadır. Kadrolu işçiler için izin süresi 5 gün olurken sözleşmeli işçiler için bu süre 2 gündür. Kullanılan izinler ise maaştan kesilmemektedir.
Erken Doğum Halinde Doğum İzni
Doğum izni kapsamında yer alan durumlardan biri de erken doğum konusudur. Anne adayı doğum iznine ayrıldığında erken doğum yapması halinde doğumdan sonra kullanılacak izin süresine erken doğumdan kaynaklanan ve kullanılmayan izin süresi ilave edilir.Doğum izni çalışan kadınların anne olmaları durumunda İş Kanunu uyarınca yararlanabilecekleri haklar arasında yer alır. Bu haklar belirlenirken de anne ve bebeğin sağlığı düşünülerek karar verilir.
Doğum İzni Parası
Doğum izni parasının ne kadar olduğunu ve doğum izni ile birlikte hak kazanılan ücretlerin süreleri ve ne olduğunu aşağıdaki listede bulabilirsiniz.
- Doğumdan önce: Çalışan sekiz haftalık ücretli izin hakkına sahiptir.
- Doğumdan sonra: Çalışan sekiz hafta boyunca ücretsiz izin hakkı vardır.
- Doğum süresince: Çalışan rutin kontroller için ücretsiz izin hakkına sahiptir.
- Doğum sonrası sekiz haftalık izinden sonra: Çalışan ilk doğumu için altmış, ikinci doğumu için yüz yirmi, üçüncü ve sonraki doğumları içinse yüz seksen gün boyunca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkına sahiptir. Doğum eğer çoğul doğum olursa ilave otuz gün kadar izin hakkında sahiptir.
- Çocuğun engelli doğması: Çalışan, sekiz haftalık çalışma süresinin yarısı kadar üç yüz altmış gün izne sahiptir. Bu izin; doğum sonrası ilk sekiz hafta için ücretli sonraki üç yüz altmış gün içinse ücretlidir.
- Kesintisiz İzin: Doğum sonrası sekiz haftalık ücretli izinin kullanılmasıyla birlikte çalışan eğer talep ederse haftalık çalışma süresinin yarısı kadar izin hakkına sahiptir. Talep edildiği takdirde altı ay süreyle kesintisiz ücretsiz izne ayrılabilir.
