Genellikle boşanma davaları sonrasında; ya da boşanma davası devam ederken, çocuk teslimine muhalefet suçu ile karşılaşılması mümkündür.
Uygulamada çocuk teslimine muhalefet suçu daha çok; Çocuğu göstermeme suçu veya çocuğu teslim etmeme suçu olarak da bilinmektedir. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunun “Cezai Hükümler” başlığı altında 341. maddesinde düzenlenmişken; Çocuk teslimine muhalefet suçuna ilişkin uzun yıllar devam eden tartışmalar sonucu 04.08.2022 tarihinde; Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlam ve Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmesine Dair Yönetmelik” ile çocuğun teslimine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Bu şekilde İcra ve İflas Kanunun 341. maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
Bizler de bu yazımızda; Çocuk teslimine muhalefet suçu hakkında bilgiler vermeyi amaçladık. Ayrıca yazımızda; Çocuk teslimine muhalefet suçu unsurları, çocuk teslimine muhalefet suçu cezası ve şikayet ya da çocuğu göstermeme suçu unsurları hakkında bilgi edinmeniz mümkündür.
Ancak daha çok çocuğu göstermemek suçu olarak bilinen fiilin dayanağı olan velayet ve çocukla kişisel ilişki hakkında kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır.
Ayrıca bakınız: Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması Suçu Ve Cezası
Velayet Nedir?
Bilindiği üzere evlilik birlikteliği devam ettiği sürece; Çocuğun velayeti anne ve babaya ortak bir şekilde aittir. Çocuk teslimine muhalefet ise daha çok boşanma kararı sonrası karşılaşılan bir durumdur. Velayet nedir? sorusuna “On sekiz yaşından küçük ya da on sekiz yaşından büyük olup kısıtlı durumda bulunanların; Korunup kollanması, ihtiyaçların karşılanması ya da mal varlıklarının yönetilmesi konusunda kişilere tanınmış hak ve ödevlerdir. Şeklinde cevap vermek mümkündür. Görüldüğü üzere velayetin konusunu büyük ölçüde çocuklar oluşturmaktadır.
Çocukla Kişisel İlişki Nedir?
Esasen çocuk teslimine muhalefet suçu çocuğu göstermeme veya çocuğu teslim etmeme fiillerinin kaynağını çocukla kişisel ilişki kurulması hakkı olduğunu söylemek mümkündür. Boşanma kararı sonrası yukarıda tanımı yapılan velayet sahibi olmayan eşin mahkeme hakiminin takdir etmiş olduğu gün ve sürelerde çocukla kişisel ilişki kurulmasına karar verilmektedir. Adeta evrensel bir hukuk kuralı halinde gelmiş olan “çocukla kişisel ilişki” iç hukukumuzda da Türk Medeni Kanunun 323. maddesinde düzenlenmiştir. Daha çok çocuğun üstün menfaati gözetilerek çocukla kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkı velayet sahibi olmayan eştedir.
Çocuk Teslimine Muhalefet Nedir?
Çocuğun velayeti ve çocukla kişisel ilişki kurulması hakkında yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda; Çocuk teslimine muhalefet nedir? Sorusuna cevap vermek gerekmektedir. Velayet sahibi olmayan eşe mahkemece uygun görülen sürede çocukla kişisel ilişki kurulması yönünde karar verilmesi halinde; Velayet sahibi eşin belirlenen gün ve sürelerde diğer eşe çocuğu teslim etmekle yükümlüdür. Velayet sahibi olmayan eşin diğer eşin çocukla kişisel ilişki kurulmasını önlemek amacıyla çocuğu velayet sahibi olmayan eşe teslim etmemesi, çocuk teslimine muhalefet suçunu oluşturmaktadır. Ayrıca çocukla kişisel ilişki kurulması yönünde verilmiş bir mahkeme kararı doğrultusunda kendisine teslim edilen velayet sahibi olmayan eşin kararda belirtilen süre sonunda velayet sahibi olan eşe çocuğu tekrar teslim etmemesi de çocuk teslimine muhalefet suçunu (çocuğu göstermeme suçu) oluşturmaktadır.
Çocuk Teslimine Muhalefet Suçu Cezası
Çocuk teslimine muhalefet suçu cezası hakkında failin seçimlik hareketlerine göre; Genel olarak disiplin hapsi öngörülmüştür. Disiplin hapsi niteliği itibariyle günümüzde daha çok “tazyik hapsi” olarak da bilinmektedir. Failin seçilik hareketlerine göre çocuk teslimine muhalefet suçu cezası için öngörülen cezai müeyyideler özetle aşağıdaki gibidir.
- Çocuk teslimine dair usulünce verilmiş mahkeme kararının yerine getirilmesinde teslim emrine aykırı bir şekilde hareket (çocuğu teslim etmeme suçu) edenler; Veya çocuk teslimini engelleyenler için üç aya kadar disiplin hapsi uygulanabilmektedir.
- Çocuk tesliminden farklı olarak çocukla kişisel ilişki kurulması yönünde (çocuğu göstermeme suçu) mahkeme kararına rağmen; Çocukla kişisel ilişki kararına aykırı davrananlar ya da; Çocukla kişisel ilişki kurulmasını engelleyenler hakkında üç gün ile on gün arasında disiplin hapsi öngörülmüştür.
- Çocuk teslimine muhalefet suçu cezası için belirlenmiş bir başka seçimlik hareket ise; Çocukla kişisel ilişki için kendisine usulünce teslim edilmiş çocuğu süre bitiminde velayet sahibine teslim etmemesi şeklinde gerçekleşmektedir. Velayet sahibi olmayan eşin; Kişisel ilişki yönünde verilen karara aykırı hareket ederek belirlenen süre içerisinde çocuğu teslim etmemesi halinde fail hakkında üç aya kadar disiplin hapsi uygulanabilmektedir.
Aile Mahkemesine yapılmakta olan yargılama sırasında velayet sahibi eş çocuğu teslim eder veya; Kişisel ilişki kurulmasını sağladığı takdirde yapılan yargılamaya son verilmektedir. Ayrıca fail hakkında yukarıda belirtilen disiplin hapislerinden herhangi birisinin uygulanmış olması; Ancak cezanın infazı sırasında çocuk tesliminin gerçekleşmesi halinde; İnfazın durdurulmasına karar verilmektedir.
Yukarıda da görüldüğü üzere çocuk teslimine muhalefet, çocuğu teslim etmemek, çocukla kişisel ilişki kurulmasını engellemek veya kendisine teslim edilen çocuğu süre sonunda velayet sahibine tekrar teslim etmemek şeklinde gerçekleşmesi de mümkündür. Ancak çocuk teslimine muhalefet suçu ile TCK 234. maddesinde belirtilen “Çocuğun Kaçırılması ve Alıkonulması” suçunun karıştırılmaması önem arz etmektedir. Her iki suçun unsurları ve cezai müeyyideleri oldukça farklılık arz etmektedir. Bu nedenle; Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçuna ilişkin sitemizde mevcut makalemizi incelemek için tıklayınız.
Çocuk Teslimine Muhalefet Suçu Şikayet
Çocuk teslimine veya çocukla kişisel ilişki kurulması kararlarına aykırılık durumları şikayet üzerine kovuşturulması yapılan suçlardandır. Genel olarak çocuk teslimine muhalefet suçu şikayet süresi bir aydır. Çocuk teslimine muhalefet suçu (çocuğu göstermeme suçu) hakkında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Ayrıca Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde bu yetki Asliye Hukuk Mahkemelerindedir. Yetkili mahkeme ise; Çocuk teslimine ilişkin hükümleri yerine getirmekle görevli; Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesidir. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulması yönünde işlemleri yürütmekle görevli; Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünün bulunduğu yer dışında ikamet edilmesi halinde çocuk teslimine muhalefet suçu şikayeti için ilgili Aile Mahkemesinde gönderilmek üzere; Şikayetin bulunulan yer nöbetçi Aile Mahkemesine yapılması da mümkündür.
Anne Çocuğu Göstermiyorsa Ne Yapmalı?
Uygulamada sıklıkla karşılaştığımız soruların başında, anne çocuğu göstermiyorsa ne yapmalı sorusu gelmektedir. Boşanma sonrasında velayeti annede olan çocuk ile baba arasında kişisel ilişki kurulması yönünde karara rağmen anne çocuğu göstermiyorsa; Yukarıda da belirtildiği üzere; Çocuk teslimine veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına yönelik işlemleri yürütmek görevli; Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğünün bulunduğu yargı çevresinde bulunan; Aile Mahkemelerine bir ay içerisinde şikayette bulunulması gerekmektedir. Şikayet üzerine yapılan yargılama sonucunda; annenin eylemi sabit görülmesi halinde yukarıda belirtilen, çocuk teslimine muhalefet suçu cezası ile cezalandırılması mümkündür.
Çocuk Teslimine Muhalefet Suçu Unsurları
Çocuk teslimine muhalefet suçunun oluşması için öncelikle çocuk teslimi veya çocuk ile kişisel ilişkinin kurulması yönünde hakim / mahkeme kararı bulunması gerekmektedir. Çocuğu teslim edilmemesi suçunun diğer bir unsuru ise; Şikayettir. Daha önce de belirtildiği üzere çocuk teslimine muhalefet suçundan dolayı kovuşturma yapılması şikayete bağlıdır.
Çocuk Teslimine Muhalefet Cezasına İtiraz
Yukarıda belirtilen çocuk teslimine muhalefet suçundan dolayı yapılan kovuşturma sonrasında; Failin seçimlik hareketine göre verilen disiplin hapsi kararına itiraz edilmesi mümkündür. Çocuk teslimine muhalefet cezasına itiraz edilmesi halinde; İtirazı birden fazla aile mahkemesi olan yerlerde asıl kararı veren sıra numarasını takip eden Aile Mahkemesi incelemekle görevlidir. Tek aile mahkemesi bulunan yerlerde ise itirazı incelemekle Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. İtiraz üzerine yapılan inceleme sonucu verilen karar kesin nitelik taşımaktadır.
