Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı, Takipsizlik Nedir?

Kovuşturmaya yer olmadığı kararı CMK md. 172’de düzenlenmiştir. Madde hükmünce; Cumhuriyet savcısının soruşturma evresinde şüphe oluşturacak yeterli delil bulamaması halinde veya kovuşturma imkanının bulunmaması hallerinde verdiği takipsizlik kararını ifade eder.

Yeterli Şüphe Bulunmaması Nedeniyle Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilmesi

5271 sayılı CMK’nın “kamu davası açılması” başlıklı bölümünde soruşturma evresinde yeterli şüphe bulunması halinde yapılacaklar düzenlenmiştir. Madde metninde soruşturma evresinde toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet Savcısının bir iddianame düzenleyeceği ifade edilmiştir.

Soruşturma evresinde basit şüphe yeterliyken, kovuşturma evresine geçilebilmesi için “yeterli şüphenin” varlığı aranır. Madde metninde geçen yeterli şüphe kavramından kasıt, suçun işlendiğinin akla ve mantığa uygun somut delillerle destekleniyor olmasıdır. Yeterli şüphenin varlığından söz ediliyorsa Cumhuriyet Savcısı kamu davası açacaktır. Ancak yeterli delilin olmaması durumunda kovuşturmaya yer olmadığına karar verecektir.

Kovuşturma Olanağının Bulunmaması Nedeniyle Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı Verilmesi

CMK madde 172’de kamu davası açılamaması için gereken şartlardan biri olarak kovuşturma imkanının olmaması sayılmıştır. Cumhuriyet Savcısının kovuşturma olanağının bulunmaması nedeniyle kovuşturmaya yer yoktur kararı verebilmesi için ise aşağıda sayılan hallerden birinin gerçekleşmiş olması gerekmektedir:

Şikayete Tabi Suçlarda Şikayetin Yokluğu:

Kanunda soruşturma ve kovuşturmanın gerçekleşebilmesi için şikayet gerektiren suçlar düzenlenmiştir. Söz konusu suçlarda kovuşturma aşamasına geçilebilmesi için şikayetin varlığı aranır. Şikayete tabi suçlarda, şikayet mevcut değilse kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Dolması:

Dava zamanaşımı TCK md. 66’da düzenlenmiştir:

Dava zamanaşımı

 Madde 66-:

(1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası;

a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl,

b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl,

c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl,

d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş yıl,

e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl,

Geçmesiyle düşer.

Soruşturma aşamasında dava zamanaşımı süresi dolarsa kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Kovuşturma aşamasında ise dava zamanaşımı süresi(TCK md. 66) dolarsa ceza davası düşer.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz. (TCK md. 73)

Yaş Küçüklüğü:

Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. Bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. (TCK md. 31/1)

Suçun Affı:

Kişiye isnat edilen suç genel affa uğramışsa o kişi hakkında takipsizlik kararı verilir.

Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. (TCK md. 65/1)

Özel af söz konusu takipsizlik kararı verilebileceği gibi belirli şartların varlığı halinde kamu davası açılabilir.

Şüphelinin Ceza Ehliyetini Sürekli Olarak Kaybetmiş Olması:

Bir kişinin algılama yeteneğinin ve/veya  davranışlarını yönlendirme iradesinin mevcut olmadığı hallerde ceza ehliyetinin tam olmadığı kabul edilir.

Akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur. (TCK md. 32/1)

TCK madde 32’de sayılan hallerin varlığı halinde o kişi için takipsizlik kararı verilecektir.

Savcı Hiç İfade Almadan Takipsizlik Kararı Verebilir Mi?

Takipsizlik kararı ile ilgili sık sorulan sorulardan biri de “savcı hiç ifade almadan takipsizlik kararı verebilir mi” sorusudur. Bu soruyu cevaplarken takipsizlik kararının verilebilmesi için nelerin olması gerektiğini anımsatalım. Soruşturma evresinde basit şüphe yeterliyken, kovuşturma evresine geçebilmesi için bu şüphenin varlığı aranır.

Tüm bu süreçte savcı hiç ifade almadan takipsizlik kararı vermesi mümkün değildir.

İçtihat metni olarak geçen metinde 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 160. maddesinde yer alan “Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar. Cumhuriyet savcısı, maddî gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adlî kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür.” şeklindeki maddeye atıfta bulunulur.

Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararını Kim Ve Nasıl Verebilir?

Kovuşturmaya yer olmadığı kararı soruşturma aşamasında; kovuşturma aşamasına geçilmesi için yeterli şüphe ve delilin olmadığı veya kovuşturma imkanının bulunmadığı sonucuna varan Cumhuriyet Savcısı tarafından verilir.

CMK MADDE 172/1

KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARAR

(1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hallerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi  ve mercii gösterilir.

Ayrıca kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesi durumunda: “Bu karar, suçtan zarar gören, müşteki ve önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilmelidir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararda; itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilmelidir. “(CMK md.172-1)

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Verilen Karara İtiraz Ve Yapılan İtirazın Sonuçları

Cumhuriyet Savcısının Kararına İtiraz:

• Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir. (CMK md. 173/1)
• İtiraz dilekçesinde, kamu davasının açılmasını gerektirebilecek olaylar ve deliller belirtilir. (CMK md. 173/2)

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara (Takipsizlik Kararına) İtirazın Sonuçları

Kovuşturmaya yer olmadığı kararına ilişkin itiraz Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılır. Sulh Ceza Hakimliği dosyadaki delilleri yeterli bulmayıp soruşturmanın genişletilmesini isteme hakkına da sahiptir. Ancak Sulh Ceza Hakimliği yapılan itiraza karşın dosyada gerekli değerlendirmeyi yaptıktan sonra kamu davasının açılmasının gerekli olmadığı yönünde kanaat bildirip, yapılan itirazı reddedebilir.

Ayrıca CMK md. 173/6’da belirtildiği üzere; Cumhuriyet Savcısının kamu davasının açılmaması yönünde takdir yetkisini kullandığı durumların söz konusu olması halinde, Sulh Ceza Hakimliği sadece takdir yetkisinin yerinde kullanılıp kullanılmadığını denetleme hakkına sahiptir.

• Sulh ceza hâkimliği istemi yerinde bulursa, Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyerek mahkemeye verir. (CMK md. 173/4)
•  Cumhuriyet savcısının kamu davasının açılmaması hususunda takdir yetkisini kullandığı hâllerde bu madde hükmü uygulanmaz. (CMK MD. 173/5)

Kovuşturmaya Yer Yok Kararı Kesinleştikten Sonra Yeniden Soruşturma Başlatılması İçin İtiraz Mümkün Mü?

Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararının Kesinleşmesi:

• Suçtan zarar gören kişi, kovuşturmaya yer olmadığı kararı kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde karara itiraz etmezse ya da suçtan zarar gören kişinin süresi içinde yaptığı itiraz Cumhuriyet Savcılığı tarafından reddedilirse, karar kesinleşir.

Karar Kesinleştikten Sonra Yeniden Soruşturma :

• Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz. (CMK md. 172/2)