Kamu görevlilerinin gözetim sorumluluğu altında bulunan veya zilyetliği kamu görevlisinde bulunan mallar üzerinde görev tanımı haricinde tasarrufta bulunması zimmet suçu olarak adlandırılır.
Ceza hukuku açısından yaptırımları ile disiplin hukuku açısından yaptırımları göz önüne alındığında kamu görevlisi olan failin ciddi yaptırımlarla karşılaşması mümkündür.
Zimmet suçunun işlenmesi sırasında failin sergilemiş olduğu fiiller göz önüne alınarak “basit zimmet” ve “nitelikli zimmet” olarak ikiye ayrılmıştır. TCK 247/1 maddesinde temel şekli, TCK 247/2 maddesinde daha ağır cezayı gerektiren hali diğer bir ifade ile nitelikli zimmet suçu düzenlenmiştir. TCK 247/3 maddesinde ise suçun daha hafif cezayı gerektiren hali düzenlenmiştir. TCK 251 maddesinde ise denetim görevinin ihmali şeklinde zimmet suçuna yer verilmiştir.
“Zimmet
TCK Md. 247- (1) Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.”
Basit Zimmet Suçu ve Cezası
Basit zimmet suçu ve cezası TCK 247/1 maddesinde düzenlenmiştir. Failin aşağıda belirteceğimiz daha ağır cezayı gerektiren hallerde bulunmaması durumunda TCK 247/1 maddesi uyarınca cezalandırılır TCK 247/1 maddesine göre basit zimmet suçları için öngörülen ceza 5 yıl ile 12 yıl arasında hapis cezasıdır.
Nitelikli Zimmet Suçu ve Cezası
Nitelikli zimmet ve basit zimmet suçunu birbirinden ayıran en önemli özellik failin suçun işlenmesi sonrasında sergilemiş olduğu hileli davranışlardır. Bu hileli davranışların fail tarafından suçun ortaya çıkmasını engellemek maksadıyla yapması gerekir. Burada dikkati çekmek istediğimiz en önemli husus fail suçun işlenmesi sırasında sergilemiş olduğu hileli davranışın nitelikli zimmet kapsamında olup olmadığıdır.
TCK 247/2 maddesinde de belirtildiği gibi fail suçun işlenmesi sırasındaki sergilediği hileli davranış nitelikli zimmet olarak değerlendirilmemektedir. Bu hileli davranışı suçun ortaya çıkmasını engellemek için yapmış olması gerekir.
Kullanma Zimmeti Nedir?
Kullanma zimmeti daha çok suçun nedeni olarak kabul edilmektedir. Failin yine görevi nedeniyle kendisine teslim edilen malın geçici bir süre kullandıktan sonra iade edilmesidir. Yasa metninden de anlaşılacağı üzer failin kullanma şeklinde yarar sağlaması ve daha sonra malı aynen iade etmesi TCK 247/3 maddesine göre cezalandırılmasını engellememektedir.
Uygulamada daha çok kullanma zimmeti olarak adlandırılan TCK 247/3 maddesi gereğince fail yine zimmet suçundan yargılanmakta ancak hakkında TCK 247/1 maddesi uyarınca verilecek olan ceza (5- 12 yıl) yarı oranında indirilebilmektedir.
Bankacılık Zimmeti Suçu
Bankacılık zimmeti suçu TCK 247 maddesi haricinde ayrıca 5411 sayılı Bankacılık Kanununda düzenlenmiştir. 5411 sayılı yasanın 160. Maddesinde belirtildiği üzere; fail 6 yıl ile 12 yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılmaktadır. Her ne kadar TCK 247 maddesi ile Bankacılık Kanunun 160. Maddesi birbirine benzer suçlar olsa da özellikle zimmet suçu unsurları bakımından birbirinden ayrılır. Bu nedenle bankacılık zimmeti TCK 247 maddesinden ayrı bir suç olarak düzenlenmiştir.
Zimmet Suçu Unsurları
- Zimmet suçunun faili kamu görevlisidir. Bu nedenle fail açısından özgü suç niteliğindedir. Benzer şekilde diğer memur suçlarında olduğu gibi TCK 247 maddesi içinde TCK 6. Maddesinde tanımlanan “kamu görevlisi” tanımı dikkate alınmaktadır. Buna bağlı olarak suçun kapsamı kısmen genişletilmiştir.
- Zimmet suçunun unsurları arasında yer alan en önemli husus, zimmete konu olan taşınır veya taşınmazın kamu görevlisine görevi nedeniyle teslim edilmiş olmasıdır. Kamu görevlisinin suça konu mal veya nakdi değerler üzerinde görevi nedeniyle bir zilyedliği bulunmaması halinde zimmet suçları da oluşmamaktadır.
- Suçun en temel unsuru failin kendisine görevi nedeniyle teslim edilen malı mülkiyet hakkı sahibiymiş gibi kullanmasıdır. Bu malı kendisinin kullanması, yararlanması (kullanma zimmeti) veya başkasına kullandırması veya yararlanması şeklinde gerçekleşebilir. Tüm bu fiiller zimmet suçlarının oluşması için yeterlidir.
Zimmet Suçunun Özel Görünüş Biçimleri
Zimmet suçunun da etkin pişmanlık, zincirleme şekilde işlenmesi veya suça konu malın değerinin azlığı gibi özel görünüş biçimleri bulunmaktadır. Bu seçimlik hareketler fail için öngörülen ceza miktarlarında ciddi şekilde indirim yapılmasına imkan tanıdığı gibi bazı durumlarda artırım sebebi şeklinde de olabilmektedir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık
Zimmet suçu ve cezasında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması mümkündür. TCK 248/1 maddesine göre;
- Failin hakkında bu suçtan dolayı soruşturmaya başlanılmasından önce zimmetine geçirmiş olduğu malı aynen iade etmesi veya bundan dolayı doğan herhangi bir zararın tazmin etmesi durumunda TCK 247/1 maddesi uyarınca verilecek olan ceza 2/3 oranında indirilir.
- Fail hakkında atılı suçlamadan dolayı ceza soruşturmasına başlanılmış olmasına karşın kovuşturma aşamasına (yargılama aşaması) geçilmeden kendi rızası ile zimmetine geçirmiş olduğu malı aynen iade etmesi yada bu suçtan dolayı doğan zararı tazmin edilmesi halinde hakkında verilecek olan ceza yarı oranında indirilir.
- Kovuşturma aşaması devam ederken fail hakkındaki hükmün açıklanmasından önce yukarıda belirtmiş olduğumuz durumların gerçekleşmesi halinde ise bu kez fail hakkında verilecek olan ceza 1/3 oranında indirilir.
Zincirleme Zimmet Suçu
Ceza kanunumuzda ayrıca zincirleme zimmet suçu olarak bir suç düzenlenmemiştir. Failin zimmet suçunu TCK 43 ve devamı maddelerinde belirtilen şekilde işlemesi genellikle zincirleme zimmet suçu olarak adlandırılır. Buna göre zimmet suçunun değişik zamanlarda işlenmesi halinde zincirleme zimmet suçu oluşması mümkündür. Bu durumda ise fail hakkında verilecek olan ceza zincirlemenin derece ve ağırlığına göre 1/4 ile ¾ oranında arttırılır.
Zimmet Suçunda Malın Değerinin Azlığı
Zimmet suçunda fail daha çok ekonomik yarar sağlama amacı ile hareket etmektedir. Suça konu malın değerinin az olması failin tamamen cezadan kurtarmasa da indirim sebebi olarak görülmektedir.
Söz konusu malın değerinin azlığında genellikle failin ekonomik durumu, paranın alım gücü durumlar dikkate alınarak bir karar verilmektedir. Yapılan yargılama sonucunda zimmet suçunda malın değerinin az olduğu yönünde bir kanaat oluşması halinde bu kez fail hakkında TCK 247/1 maddesi uyarınca verilecek olan ceza 1/3 ile 1/2 oranında indirilmesi mümkündür.
Denetim Görevinin İhmali Şeklinde Zimmet Suçu
Bazı durumlarda zimmet suçunun asıl faili ile birlikte kamu görevlisi üzerindeki denetim yükümlülüğünü ihlal eden başka kamu görevlisinin de zimmet suçlarından müşterek fail olarak sorumlu tutulması mümkündür. Bu durumda fail genellikle asıl failin amiri konumunda olan kişilerdir.
Denetim görevine bağlı olarak işlenen zimmet suçları da TCK 251/1 ve TCK 251/2 maddelerinde düzenlenmiştir. Yine fail için seçimlik hareketli bir suçtur. TCK 251/1 maddesinde zimmet suçlarının kasıtlı olarak işlenmesine göz yumulması ve TCK 251/2 maddesinde ise bu denetim görevinin ihmal edilmesi şeklinde suçun işlenmesine imkan sağlanmasıdır.
TCK 251/1 maddesinde belirtilen şekilde suçun işlenmesi halinde her iki kamu görevlisi müşterek fail olarak yargılanmaktadır.
TCK 251/2 maddesinde ise bu kez failin bu denetim görevini ihmali bir şekilde yerine getirmemiş olmasıdır. İhmali şekilde zimmet suçunda ise fail 3 ay ile 3 yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.
Sık Sorulan Sorular
Zimmet Suçunda Yargılama
Zimmet suçunda yargılama görevi Ağır Ceza Mahkemelerindedir. Yargılama yetkisi ise suçun işlenmiş olduğu yer Ağır Ceza Mahkemesidir.
Zimmet Suçu Paraya Çevrilir Mi?
Yukarıda belirtmiş olduğumuz zimmet suçları için öngörülen ceza alt ve üst sınırları itibariyle bu suçun paraya çevrilmesi mümkün değildir.
Zimmet Suçu Şikayete Tabi Midir?
Zimmet suçları şikayete tabi suçlar arasında yer almaz, TCK 247 maddesinde düzenlenmiş suçlardan herhangi birisini işleyen fail hakkında re’sen soruşturma yapılarak yeterli delillere ulaşılması halinde kamu davası açılmaktadır
Zimmet Suçu Memuriyete Engel Bir Suç Mudur?
Anayasamız ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gibi özel yasalarda zimmet suçu yüz kızartıcı suç olarak tanımlanmış suçlar arasındadır. Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi TCK 247 maddesinde düzenlenmiş zimmet suçunu işleyen fail hakkında ayrıca disiplin soruşturması da yapılmaktadır.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz zimmet suçunun unsurlarının oluşması durumunda kamu görevlisi olan fail hakkında ayrıca kuvvetle muhtemel bir şekilde 657 sayılı yasanın 125/-E-g maddesinde düzenlenmiş; “Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak” fiilinden dolayı memuriyetten çıkarılma cezası verilmesi mümkündür.
