Tenkis davası, saklı pay sahibi mirasçının saklı paya ilişkin haklarının korunması amacı ile açılan davalardır. Tenkis davalarının hukuki dayanağını ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanunumuzun 560. Maddesi oluşturmaktadır.
Genellikle tenkis davaları, saklı pay ve çoğunlukla muris muvazaasına bağlı olarak açılmaktadır. Bu nedenle tenkis davası şartları, tenkis davası kime karşı açılır, tenkis davası zamanaşımı süreleri ve tenkis davası nasıl ispatlanır konularına değinmeden öncelikle saklı pay ve muris muvazaası konuları hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır.
Saklı Pay Nedir?
En kısa tanıma ile saklı pay mirasçının miras malları üzerinde olması gereken en az pay oranına ifade etmektedir. Kişinin sahip olmuş olduğu saklı pay oranının altında alacak şekilde bir miras payı alması bu hakkın ihlaline sebebiyet vermektedir. Tenkis davası şartları arasında sık sık dile getireceğimiz saklı pay oranlarının bilinmesi herhangi bir hak ihlalinin varlığını tespit edebilmemiz açısından önemlidir.
Saklı Pay Oranları Nelerdir?
Saklı pay oranları, altsoy saklı pay oranları, anne ve babanın saklı pay oranları ve sağ kalan eşin saklı pay oranları olarak değişiklik göstermektedir.
Altsoy (Çocuklar) Saklı Pay Oranları; Miras bırakanın ilk zümreden oluşan alt soylarının yasal miras oranlarının yarısı yani 1/2’si saklı paylarıdır. Miras hukuku bakımından kişinin evlatlık olup olmaması konusunda bir ayrım yapılmamıştır. Bu nedenle evlatlık kişilerin de saklı payları yine yasal mirasın 1/2 ‘si oranındadır.
Anne ve Babanın Saklı Pay Oranları; Mirasçılar arasında anne ve babanın da bulunması durumunda anne ve babaya ait saklı pay oranı ayrı ayrı yasal mirasın 1/4 oranındadır.
Eşin Saklı Pay oranı; Eşin saklı pay oranı, miras bırakanın alt soylarının veya üst soylarının mirasçı olup olmaması durumuna göre değişiklik gösterir. Bu ayrım ise aşağıdaki gibi yapılmıştır.
- Sağ kalan eş ile beraber miras bırakanın çocuklarının da mirasçı olması durumunda, eşin saklı payı, yasal mirasının tamamıdır.
- Yine miras bırakanın mirasçıları, sağ kalan eş ile beraber anne ve babadan oluşması halinde eşin saklı pay oranı yasal mirasın tamamıdır.
- Sağ kalan eş haricinde yasal mirasçı bulunmaması halinde ise eşin saklı pay oranı 3/4 ‘tür.
Muris Muvazaası Nedir?
Muris muvazaası yasal mirasçılardan bir veya bir kaçının miras hakkından mahrum bırakmak amacıyla diğer bir mirasçının karşılıksız kazanımlarıdır. Muris muvazaalarında yapılan işlem tarafların gerçek iradelerini yansıtmamaktadır. Tarafların asıl iradeleri çoğu zaman mirastan mal kaçırmaktır. Çoğu zaman saklı paya ilişkin bir hakkın ihlali şeklinde gerçekleşmesi nedeniyle tenkis davalarına konu olabilecek bir işlemdir.
Tenkis Davası Nedir?
Muris muvazaası ve saklı pay hakkında bilgi sahibi olduktan sonra tenkis davası nedir sorusuna cevap vermemiz daha kolay olacaktır.
Miras bırakan herkes sağlığında mal varlıkları üzerinde yapacakları tasarruflar konusunda tamamen özgür değildirler. Aksi bir durum kişinin saklı payına bir müdahaleyi oluşturmaktadır.
Türk Medeni Kanunu Md. 560 (Tenkis Davası)
Md. 560/1; Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.
Md. 560/2; Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.
Saklı payının ihlal edildiğini düşünen kişilerin bu tasarrufun iptali için açmış oldukları dava ise tenkis davası olarak adlandırılmaktadır. Diğer hukuk davalarında olduğu gibi tenkis davalarının da yasadan kaynaklanan bir takım şartları bulunmaktadır.
Tenkis Davası Şartları
Türk Medeni Kanununun 560 maddesi ile bu konuda istikrar kazanmış yargı organlarınca benimsenen tenkis davası şartları daha çok iki husus üzerinde yoğunlaşmıştır.
- Tenkis davası şartları arasında ilk ve en önemli husus kişinin saklı payına ilişkin bir hak ihlalinin olmasıdır.
- Diğer bir önemli şartı ise miras bırakan kişinin ölüme bağlı olan tasarruf oranının aşılmış olmasıdır.
Tenkis Davası Nasıl Açılır?
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi tenkis davası içerisinde muris muvazaası ve saklı pay gibi farklı hukuki işlemleri barındıran bir dava türüdür. Bu nedenle tenkis davaları diğer miras hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklara göre farklı usul ve prosedürlere tabi olabilmektedir.
Tenkis Davaları açılmadan önce öncelikle aşağıdaki hususlarda bilgi sahibi olmak gerekmektedir.
Tenkis Davası Kime Karşı Açılır?
Yukarıda tenkis Davası şartları başlığında da belirttiğimiz gibi, davanın konusu saklı payın ihlalidir. Bu ihlaller herhangi bir tasarruftan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle tenkis davaları öncelikle bu tasarruflardan yararlanan kişilere karşı açılmaktadır.
Muris muvazaası haricinde bir tasarruf söz konusu olması halinde tenkis davalarının mirasçılar haricinde üçüncü kişilere de açılması mümkündür. Ayrıca daha çok muris muvazaalarında karşılaşılan ve muvazaa amacı ile yapılan tasarruf yapılan mirasçı haricinde 3. Bir şahısa temlik edilen durumlarda, ilgilinin kötü niyetli olduğunun bilinmesi halinde yine tenkis davasının 3. Kişi aleyhine açılması mümkündür.
Tenkise Konu Mallar
Ölene ait terekeye malları aktif ve pasif varlıkların belirlenmesinden sonra, mirasçıların bu tekere üzerindeki saklı payları dışında kalan bütün hak ve varlıkları tenkise konu mallar arasında sayılabilmektedir.
Tenkis Davası Nasıl İspatlanır?
Öncelikle belirtmekte fayda görüyoruz ki tenkis davalarında ispat yükü davacıdadır. Tenkis davası şartları başlığında belirtmiş olduğumuz şekilde, miras bırakanın mirasçısı olduğunu ve saklı paya ilişkin bir ihlalin bulunduğunu davacının kanıtlaması gerekmektedir.
Bu hususlar genellikle yargılama aşamasında mahkeme tarafından ilgili kurumlardan celp edilecek olan evraklar ile kanıtlanmaktadır.
Tenkis Davası Zamanaşımı Süreleri
Tenkis davası zamanaşımı süreleri Türk Medeni Kanunumuzun 571. Maddesinde hak düşürücü süreler başlığı altında düzenlenmiştir. Bu konuda 2 farklı zamanaşımı süresi geçerlidir.
- Saklı payının zedelendiğinin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl,
- Vasiyetname ve diğer tasarruflarda mirasın açılması ile beraber her durumda 10 yıl geçmesi ile tenkis davaları zamanaşımına uğramaktadır.
Tenkis Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Tenkis davalarında görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yerinde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesidir. Herhangi bir sebeple miras bırakanın son yerleşim yeri adresi tespit edilemiyor veya miras bırakanın Türkiye sınırları içerisinde yerleşim yeri adresi bulunmaması halinde ise yetkili mahkeme miras bırakana ait herhangi bir taşınmaz malvarlığının bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Tenkis Davası Faiz Başlangıcı
Tenkis davalarında, tenkise konu alacak karar tarihi itibariyle muaccel hale geleceğinden tenkis davası faiz başlangıcında karar tarihi dikkate alınmaktadır.
Tenkis Davası Yargıtay Kararı (Faiz Başlangıcı)
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davanın ehliyetizlik ve hile hukuki nedenine dayalı tapu iptali ve tescil, mümkün değilse tenkis istemine ilişkin olduğu, ehliyetsizlik yönünden yapılan değerlendirmede miras bırakanın işlem tarihinde fiil ehliyetinin bulunduğunun Adli Tıp Kurumu raporu ile anlaşıldığından davacının bu yöndeki iddiasının reddine; davalı … ve asli müdahil …’ın beyanı ile miras bırakanın kendi özgür iradesiyle bağış işlemini gerçekleştirdiği anlaşıldığından davacının hile iddiasının da reddine; tenkis talebi yönünden yapılan değerlendirmede, karar tarihine yakın olacak şekilde 08.01.2021 tarihli ek rapor ve 29.10.2021 tarihli tenkis bilirkişisi raporu göz önünde bulundurularak tenkis yönünden davanın kısmen kabulüne ve faizin başlangıç tarihi olarak hüküm altına alınan tenkis alacağı karar tarihinde muaccel hale geldiğinden karar tarihinden itibaren faiz yürütülmesine karar verilmesinde hatalı bir yön görülmediği gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf talebinin esastan reddine karar verilmiştir. [1]
Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 26.02.2024 tarih, 2023/1033 esas ve 2024/1490 sayılı kararı
Sık Sorulan Sorular
Tenkis Davası Ne Kadar Sürer?
Hukuk mahkemelerinde görülmekte olan davalar arasında miras hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar önemli bir yere sahiptir. Davacının iddiaları, davalının söz konusu iddiaları vereceği cevaplar ve ölene ait tereke malları ile bu mallar üzerindeki saklı pay oranlarının tespit edilmesi gibi hususlar düşünüldüğünde tenkis davaları ortalama 6 ay ile 2 yıl arasında sürebilmektedir. Bu süreler kesin olmayıp zaman zaman mahkeme iş yoğunluğuna göre değişiklik gösterebilmektedir.
Muvazaa ve Tenkis Davası Birlikte Açılabilir Mi?
Tenkis davasının konusunu büyük ölçüde muris muvazaası oluşturmaktadır. Bu nedenle muvazaanın tespit edilmesi saklı paya bir müdahale olup olmadığının tespiti açısında önemlidir. Bu nedenle her iki davanın aynı anda açılmasında bir sakınca bulunmamaktadır.
Tenkis Davasında Tanık Dinlenir Mi?
Daha önce de belirttiğimiz gibi tenkis davalarında ispat yükü davacıda olmaktadır. Dava aşamasında muris muvazaasının bulunduğu veya saklı paya ilişkin aleyhe bir müdahalenin bulunduğu yönünde tanık dinletilmesi mümkündür.
