Yasalarımızdaki mevcut düzenlemeler ile isim değişikliği mümkün olduğu gibi yine soy isim değişikliği de mümkündür. Soy isim de isim gibi, kişilerin toplum içerisinde belirlemesinde ve ayrımında kullanılan bir araçtır. 21/06/1934 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe giren 2525 sayılı Soyadı Kanunumuzun 1. Maddesine göre; “Her Türk öz adından başka soy adı da taşımaya mecburdur.”
Yine 2525 sayılı Kanunun 3. Maddesine göre; Memuriyet, aşiret, rütbe, yabancı millet ve ırk isimleri ile genel adaba uymayan, iğrenç veya gülünç soyadları kullanılamaz. Bu düzenlemeye rağmen soy isim değişikliği yapılmak istenmesi diğer gerekçelerle sık sık dava konusu olmaktadır. İsim değişikliği davası ile izlenecek hukuki yollar ile soy isim değişikliği davası şartları benzerlik gösterir. Özellikle gerek isim değişikliği davalarında gerekse soy isim değişikliği davalarında her iki durumda da “haklı sebepler” ön plana çıkmaktadır.
Soy İsim Değişikliği Davası Şartları Nelerdir?
Soy isim değişikliği davası şartları olarak bir düzenleme yoktur. Ancak açılacak isim ve soy isim değişikliği davasının mahkeme tarafından kabul edilerek, talep edilen lehine davanın sonuçlanması için benimsenmiş yargı kararları vardır.
Öncelikle Türk Medeni Kanunumuzun 27. Maddesinde yer alan hüküm gereği isim ve soy isim değişiklikleri taleplerinin haklı bir sebebe dayandırılması gerektiğidir. Türk Medeni Kanunumuzda haklı bir sebep vurgulanması yapılmış ise de, bu konuda bir düzenleme yapılmamıştır. Haklı sebeplerin varlığı daha çok hakim taktirine bırakılmış bir konudur.
Soy İsim Değişikliği Davasında Haklı Sebepler Nelerdir?
Soy isim değişikliği davası sırasında yargı organlarınca benimsenen haklı sebepleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Gülünç, İğrenç veya Ahlaka Aykırılık Nedeniyle Soy İsim Değişikliği
Soy isim değişikliği davasına en sık sonu olan durum genel ahlaka uymayan, iğrenç, çirkin veya gülünç olabilecek soy isimlerdir. Daha çok toplum içinde alay konusu olan soy isimlerin değişiklik talebi bu yönde yapılır. Bu kapsam dahilinde değerlendirilebilmesi mümkün olan soy adlarını tahmin edebileceğiniz gibi tek tek sıralamak oldukça zordur. Örneğin tosun, dana, tavşan gibi soy isim değiştirme taleplerinin mahkeme tarafından kabul edildiği yönünde birçok yargı kararı vardır.
Yine benzer şekilde yosma, yuvarlak veya yalama gibi genel ahlaka aykırı olduğu iddiası ile soy isim değişikliği davasına konu olan isimlerin de değiştirilmesi taleplerinin kabul edildiği örnek birçok yargı kararımızda vardır.
Telaffuzunun Güç Olması Nedeniyle Soy İsim Değişikliği Davası
Soy isim değişikliği davalarına konu olan bir başka ve haklı sebep olarak kabul edilen durum telaffuzu güç olan soy isimleridir. Telaffuzu güç olan soy isimleri ayrıca resmi işlemlerde de sık sık karışıklığa neden olmaktadır. Bu kapsamdaki soy isim ve isim değişikliğitalepleri “maddi hata” olarak nitelendirilebilir.
Maddi hata olarak kabul edilen durumlarda ise isim değişikliği davası veya soy isim değişikliği davası açılması zorunlu değildir. Bu şekildeki maddi hata içeren isim ve soy isimlerin değiştirilmesi talepleri dava açılmaksızın nüfus müdürlükleri aracılığı ile yerine getirilebilmektedir. Maddi hatalardan kaynaklı soy isim ve isim değişikliklerinin dayanağını Nüfus Hizmetleri Kanunumuzun 38. Maddesi oluşturmaktadır.
Ağır Suç İşleme ve Kötü Şöhret Nedeniyle Soy İsim Değişikliği
Soy isim kişinin aile ve akraba bağlarını da gösteren bir kavramdır. Aileden veya aynı soy ismi taşıyan diğer akrabaların ağır bir suç işlemesi veya kötü şöhret sahibi olmaları nedeniyle soy ad değişikliği talepleri sıklıkla haklı sebep olarak kabul edilmektedir.
Bu suçlar genellikle yüz kızartıcı suçlar olarak tabir edilen suçlardır. Bunun dışında aynı soy isme sahip gayri ahlaki bir hayat sürmesi diğer bir ifade ile kötü şöhret / ün sahibi olunması da genellikle haklı sebep olarak kabul edilmektedir.
Kullanılması Yasak Olan Soy İsimlerin Değiştirilmesi
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi 2525 sayılı Soy Adı Kanunumuzun 3. Maddesi ile bir takım soyadlarının kullanılması yasaklanmıştır. Buna rağmen herhangi bir nedenden ötürü veya sonradan değişen örf, adet ve gelenekleri aykırı soy isimlerinin değiştirilmesi talepleri de yine haklı nedenler arasında sayılar bir durumdur. Bu tür soyadı değişikliği talepleri her zaman kabul edilebilir niteliktedir.
Soy İsim Değişikliği Davasında Diğer Haklı Sebepler
Soy isim değişikliği davasına konu olabilecek haklı sebepler sadece yukarıda belirtmiş olduğumuz nedenlerle sınırlı değildir. Bunlar haricinde birçok kişisel neden soy adı değişikliği için yeterli olabilmektedir. Uygulamada soy ismin çok uzun olması hatta cinsiyet değişikliği dahi zaman zaman yargı birimlerince haklı sebep olarak kabul edilmektedir.
Soy İsim Değişikliği Davası
İsim değişikliğinde olduğu gibi soy isim değişikliğinde de gerekli koşulların oluşması halinde dava açmadan mümkün olduğu durumlar vardır. Talepte bulunanın bu konuda dava açıp açmaması gerektiğinin tespit edilmesi hukuki sürecin işleyişine etki edeceğinden öncelikle dava açmadan soy isim değiştirilmesi konusuna değinmek gerekir. Soy isim değişikliklerinde de iki farklı durumda dava açılmasına gerek yoktur.
Dava Açmadan Soy İsim Değişikliği Talebi
Yukarıda da belirttiğimiz gibi dava açmadan soy isim değişikliği iki farklı durumda söz konusu olur. Bunlardan ilki maddi hataların giderilmesi amacıyla yapılan başvurulardır. Bunun için ikamet edilen il / ilçe nüfus müdürlüklerine başvuru yapılmalıdır. Bunun dışında nüfus ve vatandaşlık hizmetleri genel müdürlüğü ile e-devlet sistemi arasında oluşturulan entegre sistemler sayesinde online şekilde soy adı değişikliği talebinde bulunulabilir.
Cumhuriyet Savcılığı Aracılığı İle Soy İsim Değişikliği Talebi
2525 sayılı yasanın 6. Maddesinde yer alan hüküm gereği, yine aynı yasanın 3. Maddesinde yer alan yasak soy isimlerin varlığı durumunda Cumhuriyet Savcısının talebi ile yine mahkemeden bu soy isminin değiştirilmesi talep edilebilir. Bu yöndeki taleplerin Cumhuriyet Savcılığı tarafından yerine getirilmesinde mevcut soy isminin 2525 sayılı yasada yer alan rütbe, aşiret veya yabancı ırk niteliğinde olması gerekir. Bu yöndeki talebin veya ihbarın Cumhuriyet Savcısına yapılması ile birlikte bu soy isimlerin değiştirilmesi talebiyine mahkemeden Cumhuriyet Savcısı aracılığı ile yapılmaktadır.
Soy İsim Değişikliği Davası Nasıl Açılır?
Yukarıda sıralamış olduğumuz dava açmadan soy isim değişikliğine ilişkin durumlar haricinde kalan durumlarda soy isminin değiştirilmesini isteyen kişilerin yetkili ve görevli mahkemeye soy isim değişikliği dava dilekçesi ile başvuru yapması gerekir. Bu konuda yazımızın sonunda paylaşacağımız soy isim değişikliği dava dilekçesi örneğinden yararlanabilirsiniz.
Soy İsim Değişikliği Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Ad veya soyadı değişikliği davalarında yetkili mahkemenin ikamet edilen yer mahkemeleri olduğu konusunda bir tereddüt bulunaktadır. Soyadı değişikliği nesep değişikliğine dayanması durumunda görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Ancak konumuz daha çok haklı sebeplerle soyadı değişikliği olması nedeniyle bu durumda görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri kanununun yürürlüğe girmesinden önce benzer nüfus davaları “çekişmeli yargı” konusu iken, 6100 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile isim ve soy isim değişikliği davaları “çekişmesiz yargı” kapsamında dahil edilmiştir.
Bu nedenle son yıllarda soy isim ve isim değişikliği davalarında görevli mahkemenin tespitinde sık sık hataya düşüldüğü görülmektedir. Nüfus müdürlüklerinin davalı konumda olmadığı yani maddi hatalar dışındaki soy isim değişikliği davalarında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Soy İsim / İsim Değişikliği Davalarında Görevli Mahkeme Yargıtay Kararı
“6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 382/II-a,2 fıkrasında “ad ve soyadın değiştirilmesi” çekişmesiz yargı işlerinden sayılmıştır. Aynı yasanın 383. maddesinde de, çekişmesiz yargı işlerinde görevli mahkemenin, aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece sulh hukuk mahkemesi olacağı hükmüne yer verilmiştir. Bu durumda, 6100 sayılı HMK.nın yürürlüğe girmesinden sonra açılan ad değişikliğine ilişkin uyuşmazlık, çekişmesiz yargı işi niteliğinde olup sulh hukuk mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle; 6100 Sayılı HMK.’nun 21. ve 22. maddeleri gereğince Burdur Sulh Hukuk Mahkemesi’nin YARGI YERİ OLARAK BELİRLENMESİNE, 11.9.2013 gününde oybirliğiyle karar verildi.”
Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 11.09.2013 tarih, 2013/12323 esas ve 2013/11980 sayılı kararı
Soy Adı Değiştirme Davası Ne Kadar Sürer?
Diğer davalarda olduğu gibi soy isim değişikliği davasının da ne kadar süreceği konusunda tam olarak bir süre belirtmek çok zordur. Genellikle dava dilekçesinde belirtilen delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi veya kolluk kuvvetinin talep konusundaki araştırmaları gibi unsurlara göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca davanın görüldüğü il / ilçe merkezindeki yargı biriminin iş yoğunluğu da soyadı değiştirme dava süresine etki eden bir başka unsurdur. Bu karşın bu soy isim ve isim değişikliği davalarının 2 – 5 ay gibi bir sürede neticelendirildiğini söyleyebiliriz.
Soy İsim Değişikliği Davası Dilekçe Örneği
… NÖBETÇİ SULH HUKUK MAHKEMESİNE
Talepte Bulunan : Açık Kimlik, TC Kimlik No
Adres : …
Maddi İlgili : … Nüfus Müdürlüğü
Konu : Soy İsmin Değiştirilmesi Talebi
AÇIKLAMALAR :
Dava dilekçesi ekinde yer alan vukuatlı nüfus kayıt örneğinden de anlaşılacağı üzere soy ismim (X) olarak görünmektedir. Nüfus kaydında yer alan soy ismim sık sık iş, okul veya diğer sosyal çevrem tarafımdan alay konusu olmaktadır. Ayrıca soy adımdan da anlaşılacağı üzere (X) kelimesi kısmen de olsa cinsel çağrışım yaratacak niteliktedir.
Türk Medeni Kanunumuzun 27. Maddesinde yer alan hüküm gereği haklı sebeplerle ismin ve soy ismin değişliği mümkündür. Yasa metninde ve emsal yargı kararlarında adın veya soyadın değiştirilmesi için aranan temel koşul, söz konusu soy isminin gülünç, alay konusu olması veya ahlaki değerlerle bağdaşmaması yönündedir.
Bu durum birçok Yargıtay içtihatlarında da soy isim değişikliğinde haklı sebep olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle söz konusu soyadı değişikliği davasının açılması zorunluluğu doğmuştur.
Netice ve Talep :
Yukarıda belirtmiş olduğum nedenlerden ötürü (X) soyadımın gülünç olması ve genel ahlaki değerlerle bağdaşması nedeniyle (Y) şeklinde değiştirilmesi talebimim kabulüne, Bu konuda … Nüfus Müdürlüğüne gerekli bildirimde bulunulmasına karar verilmesi arz ve talep olunur. (Tarih)
Hukuki Nedenler : TMK md. 27, 2525 Sayılı Yasa, Nüfus Hizmetleri Kanunu
Deliller : Nüfus kayıt örneği, kolluk kuvveti araştırması, tanık beyanları ve diğer yasal deliller
İSİM SOY İSİM
Talepte Bulunan
Soy İsim Değişikliği Dava Dilekçesi Hazırlarken Nelere Dikkat etmeliyiz?
Her hukuki uyuşmazlığın çözümünde başvurulacak yargı yolu farklıdır. Bu nedenle takip edilecek olan hukuki yollarda farklılık gösterir. Her ne kadar yukarıda soy isim değişikliği dava dilekçesi örnek olarak hazırlanmış ise de; her talepte bulunan için uyuşmazlığa cevap verecek nitelikte bir dava dilekçesi hazırlamanın olanağı bulunmamaktır.
Örneğin yukarıda hazırlamış olduğumuz soyadı değişikliği dava dilekçesinde, değişiklik talebi genel ahlaka uygun olmayan veya gülünç, alay konusu olabilecek soy isimlerinin değiştirilmesi talebine yöneliktir. Diğer nelerden ötürü bir haklı sebep ileri sürülmesi halinde dilekçe üzerinde gerekli uyarlamaların yapılması zorunludur. Bu konuda gerektiğinde hukuki destek almak sürecin daha hızlı ve sağlıklı ilerlemesine imkan tanıyacaktır.
Sık Sorulan Sorular
Soyadı Değişikliği İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Soyadı değişikliği dava açma yolu ile yapılması halinde öncelikle soy isim değiştirme dilekçesi ile talepte bulunanın yetkili ve görevli mahkeme nezdinde talepte bulunması gerekir. Bu dilekçeye nüfus kayıt örneği varsa tanıklara ilişkin bilgiler eklenmesi yeterlidir. Dilekçede iddia edilen ve araştırılması gereken diğer hususlar mahkeme tarafından yerine getirilecektir.
E-Devlet Soy Adı Değişikliği Ne Kadar Sürer?
E-Devlet sistemi aracılığı ile soyadı değişikliği sadece maddi hataların giderilmesi şeklinde yapılmaktadır. Bunlar haricinde haklı sebeplere dayalı soy isim değişikliği talepleri mahkemeye dava açma yolu ile yerine getirilir. Şayet soyadınız maddi hatalar nedeniyle değiştirilmek istenmesi halinde Nüfus ve Vatandaşlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünde bulunan kurulların talepleri incelenmesinden sonra olumlu veya olumsuz cevap verilmektedir. Tüm bu süreçler genellikle 1 – 3 ay arasında bir süreyi kapsamaktadır.
Nüfus Müdürlüğü Soy Adı Değişikliği Yapabilir Mi?
Nüfus müdürlükleri sadece maddi hataya dayanan soyadı değişikliği taleplerini incelemektedir. Bu nedenle nüfus müdürlüğünün kısmen de olsa soyadı değişikliği yapması mümkün olabilmektedir. Kişinin genel ahlaka uymayan, gülünç, komik veya alay konusu olan hatta diğer kişisel nedenlerden ötürü soy ismini değiştirmek istemesi halinde bunu soy isim değişikliği davası ile yetkili ve görevli mahkemeden talep etmesi gerekir.
