Seri Muhakeme Usulü, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen, sanığın suçunu kabul etmesi ve cezanın belirli bir oranda indirilmesi karşılığında, davanın hızlı ve etkin bir şekilde sonuçlandırılmasını amaçlayan bir yargılama usulüdür.
Seri muhakeme usulü 2019 yılında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunumuzda yapılan esaslı değişiklikler ile yasalarımızdaki yerine almıştır. 2020 yılında bu günkü hali ile uygulanmaya başlanan seri muhakeme usulü ile seri muhakemeye tabi suçlarda yargılama sürecinin kısaltılması amaçlanmıştır.
CMK 250. Maddesinde belirtilen seri muhakemeye tabi suçlardan dolayı hakkında soruşturma yapılan şüphelinin üzerine atılı suçu işlemiş olduğu yönünde yeterli kanaat oluşması ve C.Savcısı tarafından şüpheli hakkında erteleme kararı verilmemesi halinde seri muhakeme usulüne göre yargılama yapılması mümkündür. Ayrıca yazımızın ilerleyen bölümlerinde belirteceğimiz diğer seri muhakeme şartlarının gerçekleşmesi gerekir.
Daha çok yargılama sürelerini kısaltmak amacı ile uygulanmakta ise de; şüpheli / sanık hakkında verilecek ceza miktarlarında seri muhakeme usulü indirim imkanı da sağlamaktadır.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi seri muhakemenin uygulanması tüm suçlarda mümkün değildir. Bu nedenle öncelikle seri muhakemeye tabi suçları tanımakta fayda vardır.
Seri Muhakemeye Tabi Suçlar
Seri muhakemeye tabi suçlar, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun 250/1 maddesinde sıralanmıştır.
- Hakkı olmayan yere tecavüz (TCK 154/2, TCK 154/3)
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK 170)
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK 179/2, 179/3
- Mühür bozma (TCK 203)
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK 206)
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (TCK 228/1)
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK 268)
- Ateşli silahlar ve bıçaklar ile diğer aletler hakkında kanunun (6136 S.Y. 13/1, 13/3, 13/5, 15/1, 15/2, 15/3 fıkraları)
- Orman Kanununun (6831 S.Y. 93/1)
- Rulet, tilt, langırt ve benzeri oyun alet ve makineleri hakkında kanunun (1072 S.Y. 2. Maddesi)
- Kooperatifler kanunun (1163 S.Y. ek 2/1 maddesi)
Görüldüğü gibi seri muhakemeye tabi suçların büyük bir kısmı “adi suçlar” arasında da yer alır. Bu suçların en önemli ortak özelliği ise suçun mağdurunun bulunmamasıdır.
Seri Muhakeme Usulü Kimler İçin Uygulanmaz?
Seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı kişiler CMK 250/12’de belirtilmiştir. Buna göre;
- Yaş küçüklüğü
- Akıl hastalığı
- Sağır ve dilsizlik
Durumlarında olan kişilerin yargılanmaları seri muhakeme şeklinde yapılamamaktadır.
Seri Muhakeme Usulü Nasıl Yapılır?
Seri muhakeme usulü şeklinde yapılacak olan yargılamalarda 5271 sayılı CMK’nın 250 ve diğer ilgili maddeleri ile; 31. 12.2019 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Yönetmeliğinde” düzenlenmiş usul ve esaslar geçerlidir.
Yargılamanın seri muhakeme şeklinde yapılabilmesi için; Seri muhakemeye tabi suçlar dışında diğer bir takım şartların oluşması gerekir.
Seri Muhakeme Usulü Şartları
- Soruşturmanın tamamlanmış olması
- Şüpheli hakkında dava açılması için yeterli kanaatin oluşması
- Şüpheli hakkında erteleme kararı verilmemiş olması
- Şüphelinin üzerine atılı suçun seri muhakemeye tabi suçlardan olması
- Hakkında seri muhakeme gereğince yargılama yapılmasını şüphelinin kabul etmesi
- Akıl hastalığı, yaş küçüklüğü veya sağır / dilsizlik durumlarından herhangi birisin söz konusu olmaması
- İştirak halinde işlenen suçlarda bütün şüphelilerin seri muhakemeyi kabul etmiş olması gerekir.
Erteleme Kararı Sonrasında Seri Muhakeme Usulü
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seri muhakeme şartları haricinde şüpheli hakkında daha önce aynı suçtan erteleme kararı verilmiş olması, şüphelinin denetim süresi içerisinde yeniden kasıtlı olarak bir suçu işlemesi durumunda da seri muhakeme uygulanamamaktadır.
“İnceleme konusu hükümde, 5271 sayılı Kanun’un 250/1. maddesi uyarınca anılan maddede düzenlenen suçlara ilişkin seri muhakeme usulü uygulanabilmesi için kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmemesi gerektiği, somut olayda şüphelinin 26/11/2020 tarihinde işlediği alkol veya uyuşturucu maddenin etkisi altındayken … kullanma suçuna ilişkin 5271 sayılı Kanun’un 171/2. maddesi uyarınca İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen 02/03/2021 tarihli 5 yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının 22/03/2021 tarihinde kesinleşmesini takiben, erteleme süresi içerisinde şüphelinin 10/01/2022 tarihinde işlediği kasıtlı suç nedeniyle anılan Kanun’un 171/4. maddesi uyarınca hakkında kamu davası açılmasının yasal zorunluluk olduğu gibi, şüpheli hakkında daha önce aynı suça ilişkin olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmesi nedeniyle seri muhakeme uygulanamayacağı gözetilmeden, iddianamenin iadesi kararına karşı yapılan itirazın kabulü yerine yazılı şekilde reddine karar verilmesinde karar Kanun’a aykırı olup kanun yararına bozma talebi yerinde görülmüştür.”
Yargıtay 12. Ceza Dairesinin 13.03.2024 tarih, 2023/5213 Esas ve 2024/1189 sayılı kararı
Seri Muhakeme Usulünün Şüpheliye Teklif Edilmesi
Seri muhakeme usulünün şüpheliye teklif edilmesi ve şüphelinin bunu kabul etmesi sonrasında uygulanacak usul ve esaslar yine “Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Yönetmeliğine” göre belirlenmiştir.
Seri Muhakeme Usulüne Davet
Suç ihbarının veya kolluk kuvveti ihbar evrakının cumhuriyet savcısına ulaşması ile beraber şüpheli hakkında delillerin toplanması yapılmaktadır. Toplanan deliler sonrasında şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde yeterli delile ulaşılması halinde ve suçun seri muhakemeye tabi suçlardan olduğunun anlaşılması ile şüpheli seri muhakemeye davet edilmektedir.
Cumhuriyet savcısı tarafından yapılacak olan davette elektronik posta, telefon, telgraf, faks gibi iletişim araçları kullanılabilir. Yine SEGBİS veya istinabe yolu ile seri muhakemeye davet edilmesi mümkündür. Yapılan araştırmalara rağmen şüpheliye ulaşılamaması veya şüphelinin davete icabet etmemesi gibi durumlarda soruşturmaya genel hükümler çerçevesinde devam edilmektedir.
Seri Muhakeme Usulünün Teklifi
Yukarıda belirtmiş olduğumuz davet sonrasında şüphelinin davete icabet etmesi sonrasında aşağıdaki hususlarda gerekli bilgilendirmeler Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılmaktadır.
- Üzerine atılı suçun seri muhakemeye tabi suçlardan olduğu,
- Hakkında atılı suçlamadan dolayı kamu davasının açılması için yeterli delillerin bulunduğu,
- Teklifin kabul edilmesi halinde ceza miktarında yargılama sonrasında seri muhakeme indirimi yapılacağı ve bu indirimin 1/2 (yarı oranında olacağı
- Yapılan yargılama sonrasında mahkemece verilecek olan karar karşı itiraz hakkının bulunduğu
- Yargılama sırasında hüküm kurulmadan önce seri muhakeme usulünden vazgeçmesinin mümkün olduğu bildirilir.
- Yargılama sonrasında hakkında ceza hüküm kurulması halinde bu durumun adli sicil kaydında yer alacığı konusunda da şüpheli bilgilendirilir.
- Seri muhakeme teklifini kabul etmemesi halinde hakkındaki soruşturma ve kovuşturmanın genel hükümlere göre yapılacağı gibi hususlarda şüpheli detaylı bir şekilde bilgilendirilmektedir.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz tüm bu bilgilendirmelerin şüpheli vekili veya müdafii huzurunda yapılması zorunludur. Şüphelinin vekili veya müdafisi bulunması halinde bu konuda baro tarafından müdafii ataması yapılmaktadır.
Şüphelinin hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmesi halinde bu konuda düzenlenecek olan tutanak, Cumhuriyet Savcısı, Zabıt Katibi, Şüpheli ve Müdafii tarafından imzalanarak prosedür tamamlanmaktadır. Şüphelinin teklifi kabul etmesi ile beraber aynı gün soruşturma evrakı ve şüpheli mahkemeye yönlendirilerek hakkında yargılama aşamasına geçilmektedir.
Seri Muhakeme Usulünün Kabul Edilmesi
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seri muhakeme şartlarından en önemli ve dikkat çeten şart; Şüphelinin hakkında uygulanacak olan seri muhakemeyi kabul etmesidir. Şüpheli hakkında kamu davası açılmadan önce C.Savcısı şüpheliye seri muhakeme usulü uygulanmasını teklif etmektedir. Şüphelinin seri muhakeme şeklindeki yargılamayı kabul etmemesi halinde yargılamanın bu şekilde yürütülmesi mümkün değildir.
2019 yılında yapılan değişiklik öncesi yasada şüphelinin üzerine atılı suçu ikrar etmesi şartı aranmaktaydı. Ancak yapılan değişiklik ile şüphelinin hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmesi şeklinde bir değişiklik yapılmıştır.
Bu durum uygulamada ve doktrinde hala seri muhakemenin kabul edilmesinin aynı zamanda suç ikrarı olup olmadığı yönünde tartışmalara devam etmektedir. CMK 250 maddesi bu konuda açık olup şüphelinin seri muhakemeyi kabul etmiş olması yanı zamanda bir suç ikrarı değildir.
Şüphelinin seri muhakeme şeklindeki yargılamayı kabil edip aynı zamanda üzerine atılı suçu reddetmesi mümkündür. Bu nedenle seri muhakemeye tabi olarak yapılan yargılama sonucunda failin atılı suçtan beraat etmesi mümkün olabilmektedir.
Seri Muhakeme Büroları
Yukarıda da belirttiğimiz gibi seri muhakeme uygulanması farklı usul ve esaslara tabidir. Bu nedenle son yıllarda özellikle büyük adliyelerde bu prosedürlerin takip edilmesi için seri muhakeme büroları oluşturulmuştur.
Seri Muhakeme Usulü İndirim Oranı
Seri muhakeme usulü indirim oranı 1/2’dir. Şüphelinin hakkında uygulanacak olan seri muhakemeyi kabul etmesi halinde yargılama sonrasında hakkında verilecek olan ceza yarı oranında indirilir. Örneğin trafik güvenliğini tehlikeye sokmak suçundan yargılama sonrasında sanığın 1 yıl hapis cezası alması durumunda ceza miktarında yarı oranında ikinci bir indirim yapılarak 6 ay üzerinden hüküm kurulmaktadır.
Sık Sorulan Sorular
Seri Muhakeme Usulü Sicile İşler Mi?
Seri muhakeme usulüne göre yapılan yargılama sonrasında failin ceza alması halinde bu durum diğer suçlarda olduğu gibi adli sicil kaydında da yer almaktadır. Bu konuda şüpheli soruşturma aşamasında C.Savcısı tarafından “Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Yönetmeliğinin” 10/1-f maddesi uyarınca bilgilendirilmektedir.
Seri Muhakeme İçin Süre İstenilebilir Mi?
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seri muhakeme için C.Savcısı tarafından yapılan davet sırasında şüphelinin bu konuda karar vermesi için süre istemesi mümkündür. Bu durumda Cumhuriyet Savcısı tarafından en fazla 1 aylık süre verilebilmektedir.
Seri Muhakeme Usulü Soruşturma Ne Demek?
Yukarıda belirtmiş olduğumuz seri muhakemeye tabi suçlar nedeniyle yapılacak olan yargılamaların daha hızlı ve seri bir şekilde sonuçlandırılması amacı ile yapılan bir yargılama usulüdür. Ayrıca şüphelinin yargılama sonrasında alacağı ceza miktarında seri muhakeme usulü indirim olanağı sağlamaktadır. Bu indirim oranı 1/2 ‘dir.
Seri Muhakeme Usulü Ne Zaman Başladı?
Seri Muhakeme Usulü 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Aralık 2019 tarihinde yapılan değişikliğe istinaden 01.01.2020 tarihinde uygulanmaya başlanmıştır.
Seri Muhakeme İtiraz Edilirse Ne Olur?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi seri muhakemeye göre yapılan yargılama sonrasında verilecek olan karara itiraz hakkı bulunmaktadır. Bu durumda itiraz yerinde görülmesi durumunda karar düzeltilmektedir. Sanığın itirazı yerinde görülmez ise dava dosyası itirazı incelemekle görevli mahkemeye gönderilmektedir.
Seri Muhakeme Usulü ve Basit Yargılama Usulü Farkı Nedir?
Seri muhakeme usulü sadece CMK 250 maddesinde belirtilen seri muhakemeye tabi suçlar için geçerlidir. Basit yargılama ise iki yıl ya da daha az hapis ve adli para cezaları öngörülün suçların yargılanmalarında uygulanmaktadır.
