Ön Ödeme Nedir? Ön Ödemeye Tabi Suçlar Hangileridir?

Ön ödeme soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı tarafından şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde dava açmaya yeterli delillerin var olmasına karşın, Cumhuriyet Savcısı tarafından şüpheli hakkında dava açılmaksızın bir çeşit para cezası ile soruşturmanın tamamlanmasıdır. TCK 75 maddesinde ön ödemeye tabi suçlar tek tek sıralanmamıştır. Bunun yerine “hapis cezasının üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlar ile uzlaşma kapsamı haricindeki suçlar” ön ödemeye tabi suçlar olarak kabul edilmiştir. 

Ceza Hukukunda Ön Ödeme Nedir?

Uzlaşmaya tabi suçlar arasında olmayan ve Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan soruşturma sonunda şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde yeterli delil bulunmasına rağmen, şüpheli hakkında kamu davası açılmadan belirlenen miktarda para cezasının ödenmesi şeklinde gerçekleşen bir hukuki işlemdir. Genellikle soruşturma aşamasında uygulanan bir alternatif hukuk yolu olmasına rağmen, gerekli şartların oluşması halinde yargılama aşamasında da bu hukuki yola başvurmak mümkündür. 

Şüpheli hakkında önödeme kararı alınması halinde ve ön ödemenin gerçekleşmesi ile birlikte hakkında üzerine atılı suçlamadan dolayı “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar” verilmektedir. Ön ödeme kapsamındaki suçlar nedeniyle şüpheli hakkında ön ödeme kararı verilebilmesinin bir takım koşulları vardır. 

Ön Ödeme Hangi Suçlarda Yapılıyor?

Ön ödeme kapsamındaki suçlar TCK 75 maddesinde tek tek sayılmamıştır. Bunun herhangi bir suçun ön ödemeye tabi suçlar arasında yer alıp almadığının tespit edilmesi için aşağıdaki kriterlerden faydalanılır.

1. Uzlaşma kapsamında olmayan suçlar
2. Ceza üst sınırı 6 ayı aşmayan suçlar
3. Yalnızca adli para cezasını gerektiren suçlar

Ön ödemeye tabi suçlar sadece 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan suçlarda söz konusu değildir. Bunun dışında, kooperatifler kanunu, icra iflas kanunu, radyo ve televizyon kanunu, terörle mücadele kanunu gibi farklı birçok kanunda yer alan suçlar için uygulanması mümkündür. Ancak uygulamada genellikle Ceza Kanunumuzda yer alan suçlar dolayısıyla uygulandığından bu suçları ise aşağıdaki gibi özetleyebiliriz. 

Ön Ödemeye Tabi Suçlar (5237 S.Y.)

1. Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi

Sevk Maddesi: TCK 98/1

Yaptırım: 1 Yıla kadar hapis ya da adli para cezası

2. Dilekçe hakkının kötüye kullanılmasının engellenmesi

Sevk Maddesi: 121/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis

3. Hakaret 

Sevk Maddesi: 125/2, 125/3-b,c, 125/4

4. Karşılıksız yararlanma

Sevk Maddesi: 163/1

Yaptırım: 2 aydan 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

5. Bilgi vermeme

Sevk Maddesi: 166/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

6. Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması

Sevk Maddesi: 171/1

Yaptırım: 3 aydan 1 yıla kadar hapis

7. Akıl hastaları üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali

Sevk Maddesi: 175/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

8. Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması

Sevk Maddesi: 177/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

9. İşaret ve engel koymama

Sevk Maddesi: 178/1

Yaptırım: 2 aydan 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

10. Çevrenin taksirle kirletilmesi

Sevk Maddesi: 182/1

Yaptırım: 2 aydan 1 yıla kadar hapis

11. Usulsüz ölü gömülmesi

Sevk Maddesi: 196/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis

12. Kıymetli damgada sahtecilik

Sevk Maddesi: 199/3

Yaptırım: 1 aydan 6 aya kadar hapis

13. Kamu görevlisinin ticareti

Sevk Maddesi: 259/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis veya adli para cezası

14. Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma

Sevk Maddesi: 264/1

Yaptırım: 3 aydan 1 yıla kadar hapis

15. Suçu bildirmeme

Sevk Maddesi: 278/1

Yaptırım: 1 yıla kadar hapis

16. Ses ve görüntülerin kayda alınması

Sevk Maddesi: 286/1

Yaptırım: 6 aya kadar hapis cezası

17. Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs

Sevk Maddesi: 288/1

Yaptırım: 50 günden az olmamak üzere adli para cezası

18. Muhafaza görevini kötüye kullanma

Sevk Maddesi: 289/3

Yaptırım: Adli para cezası

Ön Ödeme Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Şüpheli tarafından yapılacak ön ödeme miktarının hesaplanmasında, para cezasının alt sınırı ile 1 günlük ceza karşılığına gelen para miktarının alt sınırı dikkate alınır. Bir çeşit adli para cezası niteliğinde olan bu uygulamada yapılacak hesaplamalarda TCK 52 maddesinde yer alan hükümler dikkate alınır. 

Ayrıca şüphelinin üzerine atılı suç cezai yaptırımı sadece adli para cezasının alt sınırının öngörülmüş olması durumda, ön ödeme miktarı hesaplanırken alt sınır üzerinden belirlenmektedir. 

Şüpheli hakkındaki hapis cezası ile adli para cezasının seçimlik ceza olarak hüküm altına alındığı durumlarda, önödeme hesabı yapılırken baz alınacak olan ceza ise adli para cezasıdır. Durum bu halde olsa dahi yine hapis cezasının üst sınırı altı ayı aşmaması gerekmektedir. Suç karşılığında hem hapis hem de adli para cezasının birlikte öngörüldüğü durumlarda ise hapis cezasının alt ve üst sınırları dikkate alınır ve üst sınırın altı ayı aşmaması şartı aranır.

Hapis cezasının alt sınırına karşılık gelen adli para cezası, her bir gün için 100 TL (güncel) üzerinden hesaplama yapılır. Soruşturma giderleriyle birlikte ödenmesi teklif edilir. Hapis cezası alt ve üst sınırlarla düzenlenmişse, hesaplama alt sınır üzerinden yapılır, buna karşın ceza maktu bir tutar ise, belirtilen maktu miktar dikkate alınarak bir hesaplama yapılır.

Ön Ödeme Teklifinin Yapılması

Ön ödeme teklifi, genellikle soruşturma aşamasında uygulanan bir hukuki yoldur. Ancak özel kanun hükümleri gereği doğrudan mahkemeye intikal eden adli olaylarda sanığın üzerine atılı suçun ön ödemeye tabi suçlar arasında yer aldığın belirlenmesi halinde kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından yapılabilmektedir. 

Bu teklifin yapılması için şüpheli / sanığın üzerine atılı suçun yukarıda belirtmiş olduğumuz koşulları sağlaması gerekir. Bunun dışında suçun şüpheli / sanık tarafından işlendiğine dair yeterli şüphe ve kanaatin oluşması da gerekir.

Bu şekilde şüphelinin ön ödeme teklifini kabul etmesi durumunda hakkında soruşturma aşamasında takipsizlik kararı adı verilen “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar” verilir. Teklifin kovuşturma aşamasında yani yargılama aşamasında yapılarak sanık tarafından bu teklifin kabul edilmesi durumunda ise “düşme kararı” verilir. 

Ön Ödeme Bilgileri Adli Sicil Kaydında Yer Alır Mı?

Yukarıda da belirtildiği gibi bu şekilde neticelendirilen dava veya soruşturma dosyasında düşme ve takipsizlik kararı verilmektedir. Kural olarak bu tür kararlar adli sicil kaydında yer almaz. 

Ancak özellikle yargılamada görevli hakim ve savcıların ilgilinin daha önceki durumunu incelemeleri açısından alınacak adli sicil kayıtlarında bu bilgiler yer alır. Ancak iş başvurusu, öğrenci kaydı, ehliyet başvurusu gibi diğer işlemler için alınan adli sicil kayıtlarında buna ilişkin herhangi bir bilgiye rastlanmaz. 

Ön Ödeme Taksitlendirilir Mi?

Önödeme usul ve esasların düzenlendiği TCK 75 maddesinde taksitlendirmeye dair herhangi bir hüküm yoktur. Bu nedenle Bu nedenle hesaplanacak bu miktarın peşin olarak ödenmesi gerekmektedir. Cumhuriyet savcısı veya Mahkeme Hakimi tarafından yapılacak ön ödeme teklifinde belirtilen miktarın 10 günlük süre içerisinde ödenmesi gerektiği açıkça yer alır. Bu kararda ise taksitlendirmeye yönelik bir karar bulunması durumunda en fazla 3 taksit ile bu miktarın ödenmesi mümkün hale gelebilmektedir. Bu süre zarfında ödenmediği diğer bir ifade ile ilgilinin bu teklifi kabul etmemesi halinde genel esaslara göre soruşturmaya veya yargılamaya devam olunur. 

Ön Ödemeye İtiraz Edilebilir Mi?

Sanık, müşteki, katılan veya vekilin bu teklifin yapılmasına karşı bir itiraz hakkı yoktur. Salt teklifin yapılması ilgilinin hukuki durumunda bir değişikliğe neden olmamaktadır.  Ayrıca bu teklifin muhatap tarafından kabul edilerek belirtilen süre zarfından hesaplanacak olan tutarın ödenmesi gerekir. 

Ön Ödeme Emri Ödenmez İse Ne Olur?

Cumhuriyet savcısı veya mahkeme hakimi tarafından ilgiliye usulünce gönderilen önödeme emrinin belirtilen sürelerde önenmemesi halinde genel hükümlere yargılamaya devam olunur. Soruşturma aşamasında şüpheli hakkında iddianame düzenlenerek kamu davası açılır. Yargılama aşamasında ise sanığın üzerine atılı suçun unsurlarının oluştuğunun tespit edilmesi durumunda ilgili sevk maddesinde yer alan cezalar doğrultusunda cezai hüküm kurulur. 

TCK 163 Ön Ödemeye Tabi Midir?

TCK 163 maddesinde karşılıksız yararlanma suçu düzenlenmiştir. Yukarıda ön ödemeye tabi suçlar başlığımızda da görüldüğü üzere bu suçu işleyen kişiler hakkındaki cezai yaptırım 2 ay ile 6 ay arasında hapis cezasıdır. Bunun dışında TCK 163 maddesi uzlaşma kapsamında da yer almadığından ön ödemeye tabi bir suçtur. 

Ön Ödeme Nereye Yapılır?

İlgili tarafından Cumhuriyet Savcısı veya Mahkeme Hakiminin önödeme teklifinin kabul edilmesi durumunda belirtilen 10 günlük süre içerisinde ödemenin maliye veznesine yapılması gerekir. Kararı veren maliye veznesine yapılabileceği gibi şüphelinin bulunduğu yer aracılığı ile de bu ödemenin yapılması mümkündür. 

Hakaret Suçu Ön Ödeme Kapsamına Alındı Mı?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunumuzda 07.11.2024 tarihinde yapılan değişiklik ile hakaret suçlarının da yukarıda belirtmiş olduğumuz sevk maddelerine denk gelen seçimlik hareketleri ön ödeme kapsamına alınmıştır. 

Ön Ödeme Tekerrüre Esas Olur Mu?

Ön ödeme teklifinin yapılması, sanık / şüphelinin bu teklifi kabul ederek tespit edilen miktarın ödenmesi ile sonuçlanan soruşturma veya dava dosyasında yer alan suçlamadan dolayı ilgilinin daha sonra işlemiş olduğu suçlarda bu suçlar tekerrüre esas alınmaz. 

Ön Ödeme Bir Ceza Mıdır?

Bu konuda özellikle doktrinde uzun zamandır farklı görüşler nedeniyle tartışmalar yaşanmaktadır. Yukarıda belirttiğimiz gibi önödemenin gerçekleşmesi ile birlikte ilgili hakkında bir çeşit cezasızlık niteliği taşıyan düşme veya takipsizlik kararı verilmektedir. 

Bazı görüşlere göre ise bu hukuki düzenlemenin bir çeşit idari yaptırım olduğu yönündedir. Ancak temel ceza kanunumuzda suç olarak tanımlanmış bir fiilden dolayı idari yaptırım uygulanması mümkün değildir. 

Buna karşın ödenmesine karar verilen bu miktarında bir çeşit adli para cezası olduğu yönünde kuşku yoktur. Her iki durum birlikte birbiri ile çelişmektedir. Bu nedenle bu konuda özellikle TCK 75 maddesinde bir düzenleme yapılması gerektiğini düşünmekteyiz.