Ölünceye kadar bakma sözleşmesi Türk Borçlar Kanunumuzun 611 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş bir hukuki sözleşme türüdür.
Türk Borçlar Kanunun 611. Maddesinde ölünceye kadar bakma sözleşmesi;
Bakım borçlusu tarafından ölünceye kadar, bakım alacaklısına bakıp gözetilmesi, buna karşılık bakım alacaklısının da herhangi bir mal varlığını ya da bu malvarlığına karşılık değerleri bakım borçlusuna devretmesini üstlenmiş oldukları sözleşmelerdir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi
Türk Borçlar Kanunu Md. 611; Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.
Bakım borçlusu, bakım alacaklısı tarafından mirasçı atanmışsa, ölünceye kadar bakma sözleşmesine miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanır.
Ölünceye Kadar Bakım Sözleşmesinin Tarafları
Şeklinde tanımlanmıştır. Görüldüğü gibi ölünceye kadar bakma sözleşmesinin “bakım borçlusu” ve “bakım alacaklısı” olarak tarafları bulunmaktadır. Hukuki bir sözleşme niteliğinde olması nedeniyle belirli usul ve esaslara göre düzenlenmesi gereken sözleşmelerdir.
Bakım Alacaklısı
Ölünceye kadar bakım sözleşmesinde bakım alacaklısı yapılan sözleşmeye gereğince kendisine bakılacak ve gerekli gözetimin yapılacak olan kişidir. Yapılan sözleşme gereği bakım alacaklısı hayatta bulunduğu süre içerisinde herhangi bir taşınmazı, bakım borçlusuna devretmesi halinde ayrıca bu taşınmaz üzerinde ipotek sahibi de olmaktadır. Bu durum genellikle bakım borçlusunun kendisine yüklenmiş olan yükümlülükleri ihlal etmesine karşılık alınan bir tedbir niteliğindedir.
Bakım Borçlusu
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi gereğince kendisine devredilen malvarlığı veya bu malvarlıkları değeri karşılığında ilgili kişi üzerine bakım ve gözetim yükümlülüğü yüklenen kişilerdir. Bakım alacaklısının sadece gerçek kişilerden oluşması mümkünken, bakım borçlusunun tüzel kişi olması da mümkündür.
Bakım Alacaklısının Yükümlülükleri
Bakım borçlusuna yüklenen yükümlülükleri teker teker sıralamak olanaksızdır. Ölünceye kadar bakım sözleşmesinin konusu yine Borçlar Kanunumuzun 616. Maddesinde düzenlenmiştir.
Gözetim ve bakım genellikle bakım alacaklısının zorunlu ihtiyaçlarının görülmesi, sağlık ve tedavi işlemleri ile ilgilenilmesi gibi durumları ifade etmektedir.
Bu konuda taraflar arasında herhangi bir uyuşmazlığın bulunması halinde bakım borçlusunun bu yükümlülükleri ihlal edip etmediği mahkemenin takdirine bırakılmış. Bu konuda gerektiğinde bilirkişi görüşü dahi alınabilmektedir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nasıl Düzenlenir?
Niteliği ve sonuçları itibariyle ölünceye kadar bakma sözleşmesi bir çeşit miras sözleşmesidir. Bu nedenle miras sözleşmesi şeklinde yapılması zorunludur. Bu durumun tek ve en önemli istisnası ile ölünceye kadar bakma sözleşmesinin kamu kurumu gözetimi ve denetimi altında bulunan herhangi bir bakım kurumunda bulunan yetkililerin bu konuda belirlemiş olduğu şartlar dahilinde yapılan sözleşmelerdir. Ancak her durumda ölünceye kadar bakım sözleşmesinin yazılı olarak düzenlenmesi zorunludur. (Türk Borçlar Kanunu Md. 612)
Sözlü Olarak Yapılan Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmeleri
Yukarıda da belirttiğimiz gibi ölünceye kadar bakım sözleşmelerinin düzenlenmesinde yazılı şekil esası benimsenmiştir. Bu nedenle sözlü olarak yapılan ölünceye kadar bakma sözleşmelerinin herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Yargıtay Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin tarih ve sayısı yukarıda belirtilen kararı ile; davacının, davalı ile aralarında sözlü olarak ölünceye kadar bakma sözleşmesi yaptıklarını iddia ettiği, bu durumda şekil şartına uygun bir sözleşme bulunmadığı, davacının 08.11.2021 tarihli beyan dilekçesinde ileri sürdüğü iddianın HMK’nın 141 inci maddesi uyarınca değerlendirilemeyeceği, işlemin kayıtsız şartsız bağış işlemi olduğu gerekçesi ile davacı vekilinin istinaf başvurusunun HMK’nın 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir. [1]
Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 06.12.2023 tarih, 2022/8535 esas ve 2023/7212 sayılı kararı
Görüldüğü gibi Yargıtay ilgili hukuk dairesi de vermiş olduğu kararlarında sözlü olarak yapılan sözleşmeleri geçerli olarak kabul etmemiştir.
Muvazaalı Şekilde Yapılan Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmeleri
Bu konuda uygulamada sıklıkla ölünceye kadar bakma sözleşmesinin muvazaalı olarak ve diğer mirasçılardan mal kaçırmak amacı ile yapıldığı görülmektedir. Yapılacak incelemeler sonrasında taraflar arasındaki ölünceye kadar bakma sözleşmesinin muvazaalı olduğunun tespit halinde bu konuda yapılmış olan ölünceye kadar bakım sözleşmelerinin iptali miras bırakanın ölümünden sonra dahi mümkündür.
“Dava, muris muvazaası hukuki nedenine dayalı miras payı oranında tapu iptali ve tescil, bedel mümkün olmaz ise tenkis isteğine ilişkin olup İlk Derece Mahkemesince önceki kararda direnilerek muvazaa iddiasının ispatlanamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş ise de; somut olayda, davacının miras bırakanın kardeşi Memiş’in kızı ve aynı zamanda evlatlığı olduğu, miras bırakanın davacıya karşı, davacının mirastan ıskat edilmesi istekli olarak 24.10.2018 tarihinde dava açtığı, dava konusu taşınmazın tek malvarlığı olduğu ve özellikle davalı tanığı olarak dinlenen …’nin dava konusu taşınmazı miras bırakan ve eşi ile görüşerek kiraladığı, kira sözleşmesinin yapılacağı sırada taşınmazın davalı adına kayıtlı olduğunu öğrendiği, taşınmazın davalıya devredilmesinden sonra da miras bırakan ve eşi …’un tasarrufunda olduğu, davalının banka hesabına gönderildiği ileri sürülen kira ödemelerinin ise düzenli olmadığı gibi bir kısmının toplu olarak gönderildiği, satış bedelinin ödendiği ve miras bırakanın ölene kadar oturduğu tek malvarlığını satmasını gerektirecek ölçüde borcu olduğu savunmasının kanıtlanamadığı, davalının, miras bırakanın eşi … ile aynı köy nüfusuna kayıtlı oldukları; diğer taraftan, dava konusu taşınmazın miras bırakan tarafından önce …’a ölünceye kadar bakma akdi ile devredilip geri alındığı ve kısa bir süre sonra da davalıya temlik edildiği hususları birlikte değerlendirildiğinde, temlikin miras bırakanın dava dışı eşi … lehine, evlatlığı olan davacıdan mal kaçırmak amaçlı yapıldığı sonucuna varılmakla davanın tapu iptali ve tescil isteği yönünden kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru değildir. [2]
Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 02.05.2024 tarih, 2024/1919 esas ve 224/3158 sayılı kararı
İlgili Yargıtay kararından da anlaşılacağı üzere taraflar arasındaki asıl maksadın farklı olarak yapılan ölünceye kadar bakım sözleşmelerinin mal kaçırmak amacı ile yapılmış olmasının tapu iptaline neden olabileceğini vurgulamıştır.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Sona Ermesi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesin düzenlenmesi, bakım alacaklısının ve bakım borçlusunun hak ve yükümlülüklerini düzenlendiği borçlar kanunumuzda, ölünceye kadar bakım sözleşmesinin ne şekillerde iptal edileceği ve sonlandırılacağı da düzenlenmiştir. Genellikle aşağıdaki durumlarda ölünceye kadar bakma sözleşmesine son verilmektedir.
Ölünceye Kadar Bakım Sözleşmesinin İptali
Ölünceye kadar bakım sözleşmesinin iptali tarafların iradesi dışında hak kaybına uğrayan kişiler tarafından açılacak olan dava ile mümkündür. Bu şekilde ölünceye kadar bakma sözleşmesinin iptali ve tenkisi şeklinde gerçekleşmektedir.
Bakım alacaklısının bu sözleşmeye bağlı olarak nafaka yükümlülüğünü yerine getirememesi halinde nafaka alacaklıları tarafından sözleşmenin iptalinin istenmesi mümkündür.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tenkisi
Bu konuda karşılaşılan uyuşmazlıkların büyük çoğunluğu ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tenkisi şeklinde çözüme kavuşturulmaktadır. Diğer mirasçılar tarafından açılan tenkis davası veya tapu iptal davası ile ölünceye kadar bakım sözleşmesi iptal edilmektedir.
Diğer mirasçıların saklı payına bir müdahalenin bulunulduğu ya da taraflar arasında yapılan ölünceye kadar bakım sözleşmesinin mirastan mal kaçırmak amacı ile (muris muvazaası) yapıldığı durumlarda ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tenkisi istenilebilmektedir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Feshi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin feshi iki şekilde mümkündür. Bunlardan ilki bakım alacaklısı ile bakım borçlusuna yüklenen yükümlülükler arasında bir orantısızlığın bulunması durumudur. Bu gibi durumlarda tarafların 6 ay önce ilgiliye bu konuda bildirimde bulunması ile sözleşmenin feshedilmesi mümkündür.
Diğer bir durum ise tarafların sözleşmede kendilerine yüklenen yükümlülükleri hiçbir şekilde yerine getirmemesi durumudur. Böyle bir durumun varlığında ise taraflar herhangi bir bildirimde bulunmaksızın istedikleri anda sözleşmesinin feshini isteyebileceklerdir. Bu gibi durumlarda genellikle sözleşmenin feshini isteyin kişi bakım alacaklısı olmaktadır.
Bakım Borçlusunun Ölümü
Ölünceye kadar bakma sözleşmesini sonlandıran bir başka durum ise bakım borçlusunun ölümüdür. Bu gibi durumlarda bakım alacaklısı 1 yıl içerisinde bu konuda görevli ve yetkili mahkemeden ölünceye kadar bakma sözleşmesinin iptalini isteyebilecektir.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesine Bağlı Uyuşmazlıklar
Yukarıda da belirtildiği gibi ölünceye kadar bakma sözleşmesinde taraflara yüklenen yükümlülüklere bir aykırılık veya bu sözleşmeye bağlı yapılan tasarruflar nedeniyle bir hak kaybına uğraşan kişiler ölünceye kadar bakma sözleşmesinin iptalini isteyebileceklerdir.
Bu konuda görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemesi olup, yetkili mahkeme ise tarafların ikamet etmiş olduğu yer mahkemesi veya tenkis davalarında taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi olabilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Saklı Payı İhlal Edebilir Mi?
Ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde yapılacak olan tasarruflarda diğer mirasçıların saklı payına bir müdahale olacak şekilde tasarrufta bulunulması halinde iptal davası veya tenkis dava açılması mümkündür.
Baba Ölmeden Mirasını İstediği Evladına Verebilir Mi?
Taraflar arasında ölünceye kadar bakma sözleşmesi ile miras bırakanın, mirasının belirli bir kısmını istediği mirasçıya bırakması mümkündür. Ancak bu durumda tarafların ölünceye kadar bakım sözleşmesinde kendilerine yüklenen yükümlülükleri ihlal etmemeleri gerekmektedir. Ayrıca yapılacak olan tasarrufların diğer mirasçıların saklı paylarına müdahalede bulunmayacak şekilde yapılması gerekir.
Babanın Oğluna Verdiği Tapu Bozulur Mu?
Genellikle miras bırakanın ölümünden sonra, ölümünden önce yaptığı tasarruflar nedeniyle tenkis davası veya tapu iptal davası açılması mümkündür. Gerekli şartların oluşması halinde babanın oğluna vermiş olduğu tapunun iptali de mümkündür.
Ölmeden Önce Verilen Tapu Bozulur Mu?
Ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde bakım alacaklısının ölümünden sonra, bakım borçlusunun kendisine yüklenen yükümlülüklere aykırı davrandığının tespit edilmesi veya diğer mirasçıların saklı payına bir müdahalede bulunulması haline ölmeden önce verilen tapuların iptal davası ile bozulması mümkündür.
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin İptali Mümkün Müdür?
Gerek bakım alacaklısının veya bakım borçlusunun yükümlülüklerine aykırı şekilde davranmaları veya diğer mirasçıların saklı paylarına bir müdahalede bulunulması halinde ölünceye kadar bakma sözleşmelerinin iptali mümkündür.
