Öğretmen güvenlik soruşturması, kadrolu veya sözleşmeli öğretmen atamalarından önce ilgili hakkındaki bir takım kişisel verilerin öğretmenlik yapmaya engel bir durum teşkil edip etmediğinin araştırılmasıdır.
Diğer 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olarak ataması yapılacak kişilerde olduğu gibi öğretmen güvenlik soruşturması dayanağını da 7315 sayılı “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu” oluşturur. Bu kanunda ayrıca diğer kamu görevlilerinde olduğu gibi, öğretmen güvenlik soruşturmasında nelere bakılır, diğer bir ifade ile MEB güvenlik soruşturmasında nelere bakılır, hangi durumlarda güvenlik soruşturması olumsuz çıkar gibi sık araştırma konusu olan soruların da cevabı yer alır.
Konumuzun daha anlaşılabilir olması için öğretmen güvenlik soruşturması nasıl yapılır, olumsuz değerlendirilen güvenlik soruşturması nedeniyle başvurulabilecek yargı yolları ve İdare Mahkemeleri ile Danıştay’ın bu konuda vermiş olduğu kararlara değinmeden önce genel olarak güvenlik soruşturması nedir sorusuna 7315 sayılı yasayı dikkate alarak bir cevap verelim.
Güvenlik Soruşturması Nedir?
İlk defa kamu görevine atanacaklar atama kararından önce, devlet memurluğuna atanma konusunda engel bir durumlarının bulunup bulunmadığının yetkili kurumlarca araştırılmasına güvenlik soruşturması denir.
Daha çok kişinin geçmişte işlemiş olduğu suçların nitelileri hakkında veya terör örgütleri ile iltisaklı olup olmadıkları veya hakkında devam eden soruşturmaların kapsamı hakkında bilgiler toplanmaktadır. Toplanan bu veriler daha sonra değerlendirme komisyonu tarafından değerlendirilerek, atama konusunda gerekli karar verilmektedir.
Öğretmen Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır?
İlk defa devlet memurluğuna atanacaklar hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv kaydı anda yapılır. Öğretmen güvenlik soruşturması yapılmasında da arşiv araştırması ile beraber güvenlik soruşturması yapılır.
Genel amaç ilgilinin devlet memurluğuna veya öğretmenliğe atanmaya engel hukuki bir durumunun var olup olmadığının tespitidir. Arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması kısmen de olsa farklı terimlerdir. Bu nedenle ilk defa öğretmen kadrolarına atanacaklar için yapılacak olan arşiv araştırması ile güvenlik soruşturmalarının nelerden ibaret olduğunun ayrı ayrı belirtilmesinde fayda vardır.
Öğretmen Arşiv Araştırması
Öğretmenlik arşiv araştırması ile daha çok ilgili hakkında daha önce yapılan, tamamlanmış veya devam eden soruşturmalar ve kovuşturmalar hakkında bilgi toplanır.
7315 sayıl kanunun 4. Maddesinde de belirtildiği gibi arşiv araştırmasında aşağıdaki hususlar araştırılır.
- İlgilinin adli sicil kaydı
- Kolluk kuvvetleri tarafından hakkında arama kaydı bulunup bulunmadığı,
- Hakkında bir tahdit bulunup bulunmadığı
- İlgili hakkında CMK 171 ve CMK 231 maddeleri gereğince ertele kararı bulunup bulunmadığı
- Son olarak arşiv araştırması yapılan kişi hakkında daha önce memuriyetten çıkarma kararı bulunup bulunmadığı araştırılır. (Kural olarak daha önce devlet memurluğundan çıkarılan kişiler tekrar devlet memurluğuna atanmaları mümkün değildir.)
Öğretmen Güvenlik Soruşturması
Öğretmen güvenlik soruşturması ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak güvenlik soruşturmaları ise genellikle istihbarat bilgilerine yöneliktir. Güvenlik soruşturmasında yapılacak incelemeler ise 7315 sayılı yasanın 5. Maddesinde sıralanmıştır.
- Atama yapılacak göreve ilişkin niteliklerin uygunluğu istihbarat birimleri ile kolluk kuvvetlerinin elde etmiş olduğu veriler.
- Yabancı devlet kurumları ile diğer yabancı kişilerle ilişkileri
- Terör örgütleri ve suç işlemek maksadı ile kurulan örgütlerle bağlantıları mevcut kayıtlar ile yeniden yapılacak incelemeler ile araştırılır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?
Öğretmen güvenlik soruşturması ile nelere bakılacağı veya hangi hususlarda araştırma yapılacağı konusunda bir ayrım yoktur. İlk defa atanacak kamu personelleri için yukarıda belirtmiş olduğumuz arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması ayrı ayrı yapılır. Öğretmen arşiv araştırmasında yargılamaya ilişkin bilgiler, güvenlik soruşturmasında ise genellikle görevini yerine geçirmesinde engel bir tehdit unsuru bulunup bulunmadığı araştırılır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturmasında İnternet Geçmişine Bakılır Mı?
Güvenlik ve arşiv araştırması yapılarken, görevli personelin uymak zorunda oldukları bir takım kurallar vardır. 7315 sayılı Güvenlik ve Arşiv Araştırması Kanununun 6/3 maddesi gereğince kişisel verilere ilişkin bir sorgulama yapılması mümkün değildir.
Kişinin telefon görüşmeleri, internet yazışmaları, whatsaap kayıtları veya sosyal medya hesapları bir nevi kişisel veridir. Kişisel verilere ilişkin bir inceleme ancak ve ancak bir soruşturma veya kovuşturma gereği mahkeme kararı doğrultusunda yapılır.
Bunun haricinde yapılacak bir inceleme hukuka aykırılık teşkil eder. Bu nedenle diğer kamu personelleri ile birlikte öğretmen güvenlik soruşturması sırasında internet geçmişi hakkında bir inceleme yapılamaz. Bu kurala rağmen bu konuda bir araştırma yapılması, kişisel verilerin ihlal edilmesi sonucunu doğuracaktır. Bu şekilde bir ihlalin söz konusu olması halinde hukuka aykırı şekilde güvenlik soruşturması yapan diğer kamu görevlisinin TCK 134 (özel hayatın gizliliğini ihlal), TCK 135 (kişisel verilen kaydedilmesi) veya TCK 136 (verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme) maddeleri gereğince yargılanmaları yapılması mümkündür.
Anayasa Mahkemesinin 24.07.2019 tarihinde vermiş olduğu 2018/173 esas ve 2019/65 sayılı kararında özetle;
- Telefon numarası
- Sosyal güvenlik numarası
- Resim, görüntü veya ses kayıtları
- Parmak izi
- İp adresi
- E posta adresi
- Hobileri
- Etkileşimde bulunduğu kişiler
- Grup üyelikleri
Gibi bilgilerin güvenlik soruşturmasına konu edilemeyeceği, öğretmen güvenlik soruşturması sırasında da buna ilişkin araştırmaların özel hayata saygı hakkının ihlal edileceği sonucunu doğurduğu yönünde emsal bir karar imza atmıştır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturmasını Kim Yapar?
Devlet memurluğuna ilk defa atanacaklar ile öğretmen güvenlik soruşturmasının kimler tarafından yapılacağı konusunda gerekli düzenlemeler “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile belirlenmiştir. Yönetmeliğin 10. Maddesine göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakta yetkili ve görevli birimler aşağıda sıralanmıştır.
- Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT)
- Emniyet Genel Müdürlüğü
- Mahalli – Mülki İdare Amirlikleri
MEB Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?
MEB güvenlik soruşturması ile beraber diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak güvenlik soruşturmaları “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğinin” 11/7-b maddesi uyarınca altmış (60) gün içerisinde tamamlanması gerekmektedir. Bunun dışında MEB arşiv araştırmaları da yine aynı kanunun 11/7-a maddesi uyarınca 30 gün içerisinde tamamlanması zorunludur.
Öğretmen Güvenlik Soruşturmasında Eleme Nedenleri
Öğretmen güvenlik soruşturmasında ele nedenleri genellikle arşiv araştırması sonucunda karşılaşılan memuriyete engel durumlar ile güvenlik soruşturması sonucunda tespit edilen durumlar nedeniyle elemeler yapılmaktadır. Özellikle 15 temmuz darbe girişiminden sonra bir çok kamu personeli, kamu görevinden çıkarıldığı gibi, ilk defa atanacaklar içinde FETÖ / PYD üyeliği konusunda ciddi şekilde üzerinde durulmaktadır. Ancak Fetö veya başkaca bir örgüt üyeliği gerekçe gösterilerek kişinin ataması iptal edilecek veya güvenlik soruşturması olumsuz değerlendirilecek ise bu durumların somut deliller ile ortaya konulması gerekir.
Bu konuda aşağıda paylaşmış olduğumuz Bölge İdare Mahkemesinin vermiş olduğu karar Danıştay 12. Dairesi tarafından onanmıştır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturması Mahkeme Kararları
“İSTEMİN ÖZETİ: Van ili, Başkale ilçesi, Yanal İlkokuluna sözleşmeli öğretmen olarak atanan davacı tarafından, ilk defa sözleşmeli öğretmen olarak görevlendirilmesine ilişkin atama onayının iptal edilmesine ilişkin Milli Eğitim Bakanlığı’nın 19/10/2017 tarih ve 125908 sayılı işlemin iptali ile yoksun kaldığı parasal hakların ödenmesine karar verilmesi istemiyle açılan davada, “Bakılan uyuşmazlıkta, davacı hakkında yapılan arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanmasının dayanağı olarak,”davacının PKK/KCK terör örgütü adına legal/illegal faaliyetlerde bulunduğunun değerlendirildiği” ile ilgili tespitlere yer verilmiş ise de; bu tespitlerin somut olarak ortaya konulamadığı, ayrıca davacı hakkında yapılan arşiv araştırmasının olumsuz olduğunu gösterecek başka herhangi bir somut bilgiye yer verilmediği,
Mahkememizce UYAP sisteminde yapılan sorgulama sonucunda da davacı hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının olumsuz olarak sonuçlanmasına sebebiyet verecek herhangi bir adli soruşturma veya kovuşturmanın mevcut olmadığı, somut suç isnadına dönüşmeyen söz konusu husus haricinde davacının güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu gösterecek başka herhangi bir bilgi veya belge bulunmadığı görülmektedir. Bu durumda; dava dosyasında mevcut bilgi ve belgelere göre, hakkında hukuken geçerli kabul edilebilecek herhangi bir olumsuz tespit bulunduğundan söz edilemeyecek olan davacının, ilk defa sözleşmeli öğretmen olarak görevlendirilmesine ilişkin atama onayının iptal edilmesine ilişkin işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan; Anayasanın 125. maddesinde, idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu kurala bağlanmış olup, yapılan yargılama ile hukuka aykırılığı saptanan işlem nedeniyle davacının yoksun kaldığı parasal haklarının davacıya ödenmesi gerekmektedir.” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptali, davacının yoksun kaldığı parasal haklarının dava tarihi olan 09.11.2017 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davacıya ödenmesine ilişkin Van 2. İdare Mahkemesi’nin 08.04.2019 gün ve E:2018/884, K:2019/581 sayılı kararının; davacı hakkında yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi neticesinde güvenlik soruşturmasının olumsuz olarak değerlendirildiğinden bahisle tesis edilen dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu ileri sürülerek kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istenilmektedir.”
Öğretmen Güvenlik Soruşturması Nedeniyle Açılabilecek Davalar
Güvenlik soruşturmasının olumsuz olarak değerlendirilmesi halinde uyuşmazlık idare mahkemelerinde dava açılarak çözüme kavuşturulabilir. Genellikle tam yargı davası şeklinde açılan iptal davaları sonunda ilgili hakkındaki olumsuz güvenlik soruşturmasına dayanılarak iptal edilen veya yapılmayan atamalar bu dava sonucunda iptal edilebilir. Ayrıca söz konusu idari işlemin iptali yönünde karar verilmesi halinde meydana gelen maddi zararlardan Anayasamızın 125. Maddesi gereğince idare sorumludur.
Sık Sorulan Sorular
Sözleşmeli Öğretmenler İçinde Güvenlik Soruşturması Yapılır Mı?
Sözleşmeli öğretmen, kadrolu öğretmen veya diğer devlet memurlarında statü fark etmeksizin güvenlik soruşturması yapılmaktadır. Aynı durum sözleşmeli öğretmenliğe atanacaklar içinde geçerlidir. Bu nedenle sözleşmeli öğretmenler içinde güvenlik soruşturması yapılacaktır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturmasına Telefon Kayıtlarına Bakılır Mı?
Telefon kayıtları, sosyal medya hesapları, whatsap yazışmaları kişinin özel hayatına ilişkin bilgileri içermektedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi güvenlik soruşturması ile ilgili hakkında bu tür araştırmalar kural olarak yapılamamaktadır. Bu nedenle öğretmen atamaları öncesinde veya sonrasında güvenlik soruşturmalarında telefon kayıtları hakkında bir inceleme yapılmaz.
Ücretli Öğretmenlere Güvenlik Soruşturması Yapılıyor Mu?
Kadrolu, sözleşmeli veya ücretli öğretmenlik fark etmeksizin tüm devlet memurları hakkında atama öncesinde güvenlik soruşturması yapılmaktadır.
Öğretmen Güvenlik Soruşturması Sonucu Nasıl Öğrenilir?
Güvenlik ve arşiv araştırması sonucu hakkında ilgiliye herhangi bir tebligatla bilgi verilmemektedir. Yapılan güvenlik soruşturması sonucunda gerekli değerlendirmeler sonrasında ataması yapılması uygun kişiler belirtilen iletişim kanalları ile doğrudan görev çağrılmaktadırlar.
Ancak öğretmenlik güvenlik soruşturmasının olumsuz değerlendirilmesi halinde atamasının yapılamadığı konusunda gerekli bilgilendirmeler ilgiliye ulaştırılmaktadır. Bu bilgilendirmelerde güvenlik soruşturmasının hangi nedenlerle olumsuz değerlendirildiği belirtilmemektedir. Bu konuda açılacak dava sonrasında İdare Mahkemeleri güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanma nedenini ilgili kurumdan talep edecektir.
Güvenlik Soruşturmasında Elenen Öğretmenler Neler Yapabilir?
Güvenlik soruşturması ve atamanın iptali veya atamanın yapılmaması idari bir işlem olduğundan güvenlik soruşturmasında elenen öğretmenler veya diğer kamu görevlileri bu konuda İdare Mahkemelerinde dava açabileceklerdir. Ancak söz konusu idari işlemin ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren 60 günlük süre içerisinde iptal davasının veya tam yargı davasının açılması gerekir.
Öğretmen Güvenlik Soruşturması Kalktı Mı?
Son yıllarda Anayasa Mahkemesinin 2019 yılında almış olduğu karar doğrultusunda güvenlik soruşturmasının kaldırıldığı ve artık yapılmadığı yönünde bir görüş vardır. Ancak güvenlik soruşturması sadece 657 sayılı yasanın 48/A-8 maddesi yönünden iptal edilmiştir.
İptal kararından sonra 07.04.2021 tarihinde 7315 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile daha önce Anayasa’ya aykırı olan bir idari işlemin benzeri tekrar yürürlülüğe konulmuştur. 7315 sayılı yasa gereği ilk defa devlet memurluğuna atanacaklar için güvenlik ve arşiv araştırması yapılmaktadır.
Ancak özellikle öğretmen güvenlik soruşturması nedeniyle son yıllarda keyfi uygulamaların sıklaştığı görülmüş, mevcut 7315 sayılı yasanın güvenlik soruşturması başlıklı ilgili maddesine dayanılarak yapılan bu idari işlemler sık sık İdare Mahkemelerinde dava konusu yapılmaktadır. Bu konuda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu da dikkate alınarak yakın zamanda bir düzenleme yapılması gerektiği kanaatindeyiz.
