İçerik
Ceza davasının açılması adına şikayetler dikkate alınır. Hazırlanan dilekçelerin yetkili ya da görevli mahkemeye sunulması halinde harekete geçilir. Bu aşamada devreye müşteki girmektedir. Ceza davalarında müşteki ne demek merak edenlere:
- Tam anlamıyla şikayette bulunan gerçek ve tüzel kişidir.
- Herhangi bir suçtan dolayı zarar göreni ifade eder.
- Zarardan ziyade suça karşılık mağdur olan anlamına gelir.
Kişinin aleyhine işlenen herhangi bir suç varsa şikayette bulunma hakkı doğar. Bizzat şikayetçi olan kişiye de müşteki adı verilmektedir. Bu şekilde yargılama aşamasına geçilir ve davaya yer verilir.
Ceza davası ile ilgili diğer makalelerimize de göz atmanızı tavsiye ediyoruz.
- Ceza davası nasıl açılır?
- Ceza davalarında nihai karar kaydedildi ne demek?
- Ceza davaları ne kadar sürer?
Müşteki Nedir?
Türk Dil Kurumu‘na göre; yakınan, sızlanan, şikayetçi anlamlarına gelmektedir. Hukuki anlamda müştekinin sıfat kazandığı kavramlar da mevcuttur. Bu kavramları makalenin ilerleyen bölümlerinde detaylı inceleyeceğiz.
Müşteki bir ya da birden fazla kanunun suç olarak tanımladığı fillere maruz kalan kişi demektir.
Müşteki bir kereye özel olarak mahkemeye gidip ifade verebilir. Kolluk kuvvetleri ya da savcılıkta vermiş olduğu ifadeye istinaden kayıtlı olan yasal tebligat adresine ifadesi alınması için çağrı yapılır.
Müştekinin Diğer Sıfatları Nelerdir?
Kişilerin sadece şikayet aşamasında müşteki olarak ifade edildiğini belirtmek gerek. Bu durumun hemen arkasından davaya geçilir ve müşteki katılım gösterebilir. Öyle ki katılım neticesinde müdahil olarak adlandırılması esas alınır. Yani dava sürecinde ki eylemleri üzerinden farklı sıfatlara geçilmesi söz konusudur. Örneğin:
- Suçun istinadı ve mağduru olan kişi için müşteki şüpheli tanımlaması yapılır.
- Davaya katılmama durumunda ise müşteki sanık şeklinde anılır.
- Davaya müdahil olanlar için de müdahil sanık adlandırmasına geçilir.
Bunların haricinde olayda mağdur, şüpheli ve sanık olarak anılan kişiye de mağdur şüpheli denilmektedir. Duruşmaya katılan bu kişinin mağdur sanık şeklinde anılması söz konusudur. Ceza davalarında müşteki ne demek sorusuna farklı tanımlar ve sıfatlar eşlik edecektir.
Müşteki Sanık Ne Demek?
Müşteki sanık kavramının vuku bulması bir suçun hem mağduru hem de sanığı olmanın bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir davada hem sanık hem de suçtan zarar gören aynı kişi olabilir mi? Tabiki bu mümkündür, olabilir. Bir kavgada karşılıklı olarak birbirine fiziki olarak zarar veren taraflar müşteki sanık olabilirler.
Yine hakarete uğrayan kişi bunun üzerine hakarette bulunan kişiyi darp eder ise; hakaret suçu yönünden mağdur, darp suçunu işlediği için ise sanık olma durumu vardır. Bu sıfata haiz olan kişinin kovuşturma safhasında davaya katılma talebinde bulunması ve bu talebin mahkemece kabul edilmesi halinde katılan sanık sıfatına haiz olacaktır.
Müşteki Şüpheli Ne Demek?
Müşteki şüpheli hem bir suçtan zarar gören hem de zarar gördüğü bu suçun karşılığında aynı zamanda karşı tarafa zarar veren ve şikayet edilen şahsın soruşturma evresindeki tanımıdır.
Müşteki şüpheli hem şikayet hakkına sahiptir hem de bir başkası tarafından şikayet edilmiştir. Cumhuriyet Savcılığı yapılan şikayetlere binaen ihtiyaç olan soruşturmayı yürüterek kovuşturma aşamasına geçilip geçilmeyeceğine dair bir karar verecektir. Görevli Cumhuriyet Savcısı marifetiyle yapılan soruşturma sonucunda yeterli şüpheye varılması durumunda dosya mahkemeye iletilecek ve kovuşturma evresine geçilecektir.
Müştekinin Şikayet Hakkı Nedir?
Ceza davalarında müşteki ne demek merak edenlere şikayetçi kişiler eşlik eder. Sadece gerçek değil tüzel kişilerin de aynı ifadeden anılması söz konusudur. Sonuç olarak mağdur olan taraf yani müşteki, şikayet hakkını kullanarak soruşturmaya geçebilir. Şöyle ki:
Şikayet: Müşteki ifade tutanağı eşliğinde şikayette bulunabilir. Bunun için polise, savcılığa ya da jandarmaya beyanda bulunması beklenir. Direk mahkemeye yazılan şikayet dilekçeleri de göz önünde bulundurulmaktadır. Şikayetçi tüm bilgileri açıkça belirtmeli ve olayı beyan etmelidir.
Soruşturma: Beyanların ve dilekçelerin incelenmesi halinde suç teşkil eden durum teşhis edilir. Bu yolla soruşturma başlar ve delillerin toplanması sağlanır. Varsa tanıkların dinlenmesi ve bilirkişi raporlarının ele alınması söz konusudur. Kısacası olaya bağlı olarak iddianame hazırlanır ve ceza davasının açılması sağlanır.
Müşteki Şikayet Süresi Ne Kadar?
Olaydan dolayı mağdur ya da zarar gören taraf, beyanda bulunabilir. Önceden de belirttiğimiz gibi beyanlarınız ve de şikayet dilekçeleriniz göz önünde bulundurulur. Bu aşamada maksimum şikayet süresini dikkate almak gerekir. TCK md. 73 üzerinden süre bildirilmiştir. Sonuç olarak fiil ya da failin öğrenilmesinden sonra 6 aylık maksimum süre içerisinde şikayette bulunmanız önem arz etmektedir.
Şikayetin Geri Alınması
Müşteki tarafından yapılan şikayetin, şikayete bağlı suçlarda kovuşturma evresinin sonuçlanmasına kadar geri alınması durumunda kovuşturma evresinde davanın düşmesine karar verilecektir. Şikayetini geri alan suçtan zarar gören, bir daha aynı suçtan dolayı tekraren şikayetçi olamayacaktır.
Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi olmayan suçlarda ise müştekinin şikayetini geri çekmesinin yargılamaya herhangi bir etkisi bulunmayacaktır. Şikayete bağlı olmayan kamu davası gibi görevli ve yetkili kurumlar tarafından resen araştırılan, soruşturulan ve kovuşturulan bir suçta zarar gören kişinin şikayetini geri çekmesi hakimi bağlamayacak, yargılamaya devam edilecektir.
Müştekinin Hakları Nelerdir?
Mağdur veya müştekinin hakları Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 234. hükmünde düzenlenmiş olup ilgili hüküm şu şekildedir:
Madde 234 – (1) Mağdur ile şikâyetçinin hakları şunlardır:
a) Soruşturma evresinde;
1. Delillerin toplanmasını isteme,
2. Soruşturmanın gizlilik ve amacını bozmamak koşuluyla Cumhuriyet savcısından belge örneği isteme,
3. (Değişik: 24/7/2008-5793/40 md.) Vekili bulunmaması halinde, cinsel saldırı suçu ile alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteme,
4. 153 üncü maddeye uygun olmak koşuluyla vekili aracılığı ile soruşturma belgelerini ve elkonulan ve muhafazaya alınan eşyayı inceletme,
5. Cumhuriyet savcısının, kovuşturmaya yer olmadığı yönündeki kararına kanunda yazılı usule göre itiraz hakkını kullanma.
b) Kovuşturma evresinde;
1. Duruşmadan haberdar edilme,
2. Kamu davasına katılma,
3. Tutanak ve belgelerden (…) örnek isteme,
4. Tanıkların davetini isteme,
5. (Değişik: 24/7/2008-5793/40 md.) Vekili bulunmaması halinde, cinsel saldırı suçu ile alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteme,
6. Davaya katılmış olma koşuluyla davayı sonuçlandıran kararlara karşı kanun yollarına başvurma.
(2) Mağdur, onsekiz yaşını doldurmamış, sağır veya dilsiz ya da meramını ifade edemeyecek derecede malûl olur ve bir vekili de bulunmazsa, istemi aranmaksızın bir vekil görevlendirilir.
(3) Bu haklar, suçun mağdurları ile şikâyetçiye anlatılıp açıklanır ve bu husus tutanağa yazılır.
(4) (Ek:17/10/2019-7188/21 md.) Soruşturma veya kovuşturma evresinde, dava nakli veya adlî tıp işlemleri nedeniyle yerleşim yeri dışında bir yere gitme zorunluluğu doğması hâlinde mağdurun yapmış olduğu konaklama, iaşe ve ulaşım giderleri, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.
Yukarıda zikredilen kanun maddelerinde açıkça belirtildiği gibi müştekinin hakları şunlardır:
- Soruşturma sırasında; delillerin toplanmasını istemek, soruşturmanın gizlilik ve aşamalarını bozmamak kaydıyla belge talep etmek, bazı durumlarda barodan kendisine vekil tayin edilmesini istemek, vekil vasıtası ile el konulan ve koruma altına alınan eşyaları inceletmek, kovuşturmaya yer olmadığına dair karara yazılı itirazda bulunmaktır.
- Kovuşturma aşamasında; duruşma zamanları hakkında bilgi elde etmek, davaya müdahil olmak, belgelerden örnek istemek, tanıkların çağrılmasını talep etmek, bazı durumlarda kendisine vekil atanmasını istemek, davaya müdahil olduğu takdirde kanun yollarına başvurmaktır.
Müşteki İle Davacı Arasındaki Fark Nedir?
Müşteki kelimesi manası itibariyle şikayet eden demektir. Mevcut fiilden zarar gördüğünü ifade eder.
Davacı terimi daha geniş kapsamlı bir hukuki terimdir. Davacı bir hakkın ihlal edildiğini bu hakkın kendisine iadesi hakkında kapsamlı bir iddiada bulunabilir. Bu durumda davacının şikayeti ile şikayet eden müşteki de şüpheli olarak nitelendirilebilir.
Müşteki Duruşmaya Katılmak Zorunda Mıdır?
Müşteki hakim tarafından mahkemeye çağrıldıysa evet katılmak zorundadır. Hakim müştekinin kolluk kuvvetleri ya da savcılıkta verdiği ifadeyi yeterli görürse tekrar mahkemeye çağırmayabilir. Bu konuda hakim tarafından inisiyatif alınabilir.
Müşteki Sanık Mahkemeye Gitmezse Ne Olur?
İfadesi alınacak müşteki davet ile mahkemeye çağrılır. Eğer katılım olmazsa müşteki kolluk kuvvetleri nezaretinde zorla mahkemeye getirilir. Gönderilen tebligata rağmen bu çağrıya uymayanlar için tekrar bir tebligat gönderilmez.
