Çalışma koşullarının değişmesi, sağlık sorunları veya iş sözleşmesine ya da ahlakı etiklere aykırı davranışlar nedeniyle çalışmanın zaman zaman zorluğa girdiği hatta imkansız hale geldiği dönemler olabilmektedir. Bu durumda çalışanın iş yerinden kendi isteği ile ayrılma hakkı vardır. Peki kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi? Özel sektörde tazminat alma şartları nelerdir?
Bu konudaki detaylara değinmeden önce şartların oluşması halinde çalışanın kendi isteği ile işten ayrılmış olsa dahi tazminat alabilme hakkına sahip olduğunu belirtmek isteriz.
Haklı Fesih Durumunda Kendi İsteği İle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi?
Çalışanın kendi isteği ile istifa etmesi sonucu tazminat haklarından yararlanıp yararlanamayacağı büyük ölçüde iş sözleşmesinin feshinin haklı fesih niteliğinde olup olmamasına bağlıdır. Bu nedenle kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi? Çalışan hangi durumlarda tazminat alır? Gibi sorulara İş Kanununda düzenlenmiş olan haklı fesih nedenlerini gözeterek bir cevap vermemiz gerekir.
İşçinin Haklı Fesih Nedenleri
İş Kanunumuzun 24. Maddesinde işçinin haklı nedenle derhal fesih hakları;
- Sağlık Sebepleri Nedeniyle Haklı Fesih
- Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller Nedeniyle Haklı Fesih
- Zorlayıcı Nedenlerden Ötürü Haklı Fesih
Olmak üzere üç farklı başlık altında düzenlenmiştir.
Sağlık Nedenlerinden Kendi İsteği İle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi?
İş Kanunumuza göre işçi tarafından ilk haklı fesih nedeni “sağlık nedenlerine” dayandırılmıştır. Buna göre;
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
Görüldüğü gibi İş Kanunumuzda sağlık nedenleri ile fesih hakkı iki farlı şekilde düzenlenmiştir. İş Kanunu 24/I-a maddesinde işçinin kendisinin sağlık veya yaşamı için tehlikeli bir durumun var olması haklı fesih nedeni olarak kabul edilmiştir. Yine İş Kanunu md. 24/I-b maddesinde ise işçinin kendisi dışında bir kişinin bulaşıcı bir hastalığa tutulması halinde derhal fesih hakkı doğmaktadır. Her iki durumda işçi derhal fesih hakkını kullanabilecek dolayısıyla kendi istediği ile işten ayrılmış olsa dahi tazminat hakkına sahip olacaktır.
Kendi İsteği İle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi? (Yargıtay Kararı)
“Davacı 03.05.2012 tarihli istifa dilekçesinde sağlık sebeplerinden ötürü işten ayrıldığını belirtmiş sonra keşide ettiği 07.05.2012 tarihli ihtarnamede fazla mesaileri verilmediği, ücretlerinin yasal şekilde ve süresinde ödenmediği, prime esas kazançlarının SGK ya gerçek ücret üzerinden bildirilmediği için iş akdini haklı nedenlerle 03.05.2012 tarihi itibariyle feshettiğini belirterek kıdem tazminatı, fazla mesai, hafta tatili, dini ve milli bayram ve yıllık izin ücretlerinin ödenmesini talep etmiştir.
Davacının ödenmemiş hafta tatili ve fazla çalışma alacağı bulunmadığı ancak işyerinde bayram gününde çalışması karşılığı daha sonraki günlerde izin verildiği ve bununda yasa kuralları ile bağdaşmadığı gözetilerek 425,00 TL ödenmemiş ulusal bayram ve genel tatil alacağı bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda davacıya haklı fesih nedeni vermeyecektir. O halde yapılacak iş tam teşekküllü bir hastaneden heyet sağlık raporu alınarak davacıda bulunan şeker hastalığının işini yapmasına engel teşkil edip etmediğini belirlemek, kıdem tazminatı alacağı hakkında çıkacak sonuca göre bir karar vermektir.”
Yargıtay Kararı – 7. HD., E. 2015/229 K. 2015/24251 T. 3.12.2015
Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 03.12.2015 tarihli tararından da anlaşılacağı üzere çalışanın kendisindeki sağlık sorunu haklı fesih nedeni olarak kabul edilmiştir. Ancak yine aynı Yargıtay kararında da çalışandaki bu hastalığın işini yapmasına engel nitelikte olup olmadığının tespit edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller Nedeniyle Haklı Fesih
Uygulamada en sık karşılaşılan haklı fesih nedenleri ise İş Kanunumuzun 24/II maddesinde düzenlenmiştir. Buna Göre;
- İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
İşçi tarafından haklı fesih nedenlerinin düzenlendiği İş Kanunu md. 24/II maddesi görüldüğü gibi daha kapsamlıdır. İçerisinde ücretlerin tam ve düzenli ödenmemesi, mesai saatlerinin tutarsızlığı, iş ve etik kurallara uymayan davranışlar hatta başkaca suç oluşturabilecek cinsel taciz gibi durumların varlığı İş Kanunu md. 24/II maddesi kapsamındadır.
Kendi İsteği İle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi? (Yargıtay Kararı 2)
“Somut olayda, davacının eldeki dava ile birlikte aynı gün …. İş Mahkemesi’nin 2006/505 E; 2011/195 K. sayılı dava dosyasında işverenine karşı hizmetlerinin düşük ücret üzerinden bildirildiğine ilişkin dava açmıştır. Bu dava ilk derece Mahkemesince kabul edilmiş ve davalı SGK vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesi neticesinde Yüksek Yargıtay 10. Hukuk Dairesi’nin 2011/12764 E, 2012/27401 K. sayılı ilamı ile onanmıştır. Bu bilgi ve deliller ışığında, davalı işverenin, davacının S.G.K. primlerini eksik yatırmak suretiyle davacı tarafından iş akdinin haklı nedenle feshedilmesine neden olduğu anlaşılmaktadır. Davacının iş akdini haklı nedenle feshinde kıdem tazminatına hak kazanacağı gözetilmeksizin, yanılgılı değerlendirme ile davacının kendi isteği ile işten ayrıldığı kabul edilerek davacının kıdem tazminatı isteminin reddine karar verilmesi hatalıdır.”
Yargıtay Kararı – 9. HD., E. 2013/15948 K. 2015/10757 T. 17.3.2015
Kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi? Sorusuna cevap niteliğinde olan bir yargı kararı ise Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından verilmiştir. İlgili Yargıtay kararından da anlaşılacağı üzere; İşveren tarafından SGK primlerinin eksik yatırılması bir çeşit haklı fesih nedeni olarak görülmüştür. İş veren tarafından eksik yatırılan SGK primleri nedeniyle haklı fesih durumunda çalışana kıdem tazminatı verilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
İşten Çıkmak İstiyorum Tazminatımı Nasıl Alırım?
Bir işçi kendi isteğiyle işten ayrıldığında genellikle tazminat alma hakkı yoktur. Bu durumun en önemli istisnası ise “haklı fesih”dir. Bunun dışında, 15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3600 prim günü şartını sağlayan işçiler kendi istekleri ile işten ayrılmış olsalar da kıdem tazminatı alma haklarına sahiptirler.
Ayrıca Emeklilik hakkı kazananlar, askerlik nedeniyle işten ayrılan erkekler ile evlilik nedeniyle işten ayrılan kadınlar da kıdem tazminatına hak kazanır. Kişinin bu durumlar dahilinde olmasına rağmen kıdem tazminatı verilmemesi halinde en kısa ürede bu konuda yönelik dava açma yoluna gitmeleri gerekir.
Kaç Yıl Sonra Kendi İsteğiyle Ayrılanlarda Tazminat Alabilecek?
Bir işçinin kendi isteğiyle ayrılması belirli sigortalılık şartlarının gerçekleşmesi halinde sadece kıdem tazminatı hakkı bulunur. 15 yıl sigortalılık süresi ile en az 3600 gün prim ödeme şartını tamamlayan işçiler kendi istekleri ile işten ayrılmış olsalar dahi kıdem tazminatı alabilirler. Öncelikle bu konuda Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) “kıdem tazminatı alabilir” yazısını alarak işverenlerine sunup işten ayrılabilirler.
Özel Sektörde Tazminat Alma Şartları
Özel sektörde kıdem tazminatı alabilmek için öncelikle işçinin aynı işyerinde en az bir yıl çalışmış olması genel şarttır. İşveren tarafından haksız nedenle işten çıkarılan işçiler kıdem tazminatına hak kazanır. Bunun dışında işçi kendi isteğiyle ayrılması halinde bu fesih yukarıda sıralamış olduğumuz haklı fesih niteliğinde olmalıdır.
Çocuk Nedeniyle Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi?
Haklı fesih haricinde ve diğer özel durumlar haricinde kadınların kendi isteği ile işten ayrılması tazminat hakkını doğurmaz. Ancak, kadın çalışanlar evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı alabilirler. Çocuk sahibi olmak, tek başına tazminat hakkı doğurmaz. Ancak doğum sonrası analık izni, süt izni veya ücretsiz izin haklarından yararlanan kadın çalışan, işverenin bu hakları ihlal etmesi durumunda iş akdini haklı nedenle feshederek tazminat talep edebilir.
Bunun dışında, sağlık sebepleri nedeniyle çalışamaz duruma gelindiğinde, sağlık raporu sunularak iş akdi feshedilip tazminat alınabilir. Bu fesih bir çeşit haklı fesihtir. Yargıtay ilgili hukuk daireleri iş yeri sahibinin yönetmelik gereği iş yerinde kreş bulundurmasının zorunlu olmasına rağmen, kreş hizmeti vermemesini de bir çeşit haklı fesih nedeni olarak kabul etmiştir.
Emekli Çalışan Kendi İsteğiyle İşten Ayrılırsa Tazminat Alabilir Mi?
Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden bir işçinin kendi isteği ile işten ayrılması halinde kıdem tazminatı hakkı bulunmamaktadır. Kişinin emekli olduğu için kıdem tazminatı almasına müteakip aynı işyerinde yeniden çalışmaya başlamışsa ve en az bir yıl çalışması durumunda, işten ayrılma sebebine göre kıdem tazminatı alması bu kez mümkün olabilir.
Tazminat Almak İçin Haklı Sebepler Nelerdir?
Genel olarak kendi isteği ile işten ayrılan kişinin tazminat alabilmesinin en önemli koşulu gerçekleşen fesih işleminin haklı fesih niteliğinde olmasıdır. Yukarıda detaylarını belirtmiş olduğumuz işçi tarafından haklı fesih nedenlerinin varlığı halinde ve diğer koşulların oluşması halinde kişi tazminat hakkına sahiptir.
Aynı şekilde iş veren tarafından haklı fesih nedenlerine bağlı olarak iş akdinin sonlandırılması halinde ise bu kez işçinin tazminat hakkı yoktur.
Taşınırken İş Yerinden Tazminat Alınır Mı?
Kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi sorusu genellikle taşınma durumlarında karşılaştığımız bir sorudur. İş kanunumuzda yer alan haklı fesih nedenleri ile bu konuda Yargıtay ilgili hukuk dairelerinin vermiş olduğu kararları dikkate alarak taşınırken iş yerinden tazminat alınmasının mümkün olmadığını söyleyebiliriz.
Kendi İsteğiyle İşten Ayrılan Tazminat Alma Şartları
İstisnai durumlar dışında kendi isteğiyle işten ayrılan işçi kıdem tazminatı alamaz. Bu istisnaların başında haklı fesih nedenleri gelir. Haklı fesih nedenleri arasında en sık karşılaşılan durumlar ise çalışanın sağlık sorunları, işçi ve iş veren arasındaki iş etiğine uymayan davranışlar örnek gösterilebilir.
Bunların dışında ise emeklilik hakkının kazanılması ve 15 yıl sigortalılık süresi ile en az 3600 prim gününü dolduran çalışanlar kendi istekleri ile işten ayrılmış olmaları durumunda tazminat hakkına sahip olurlar.
5 Yılı Dolduran Tazminat Alabilir Mi?
Kural olarak kıdem tazminatı alabilmek için en az 1 yıl aynı iş yerinde çalışmış olmak gerekmektedir. Ancak, sadece 5 yıl çalışmış olmak tek başına tazminat hakkı doğurmaz. Bu durumda yine karşımıza haklı fesih nedenleri çıkar. Eğer işveren işçiyi haklı bir sebep olmadan işten çıkarırsa veya işçi haklı bir sebeple iş akdini feshederse kıdem tazminatı alabilme hakkına sahip olur.
Kaç Yıl Sonra Kendi İsteğiyle Ayrılanlarda Tazminat Alabilecek?
İşten kendi isteğiyle ayrılan bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için belirli şartların oluşması gerekir. Bu şartlar arasında en önemlisi 15 yıl sigortalılık süresi ile 3600 gün prim ödemiş olmak gelir. Ancak bu durumun da istisnaları vardır. Bu durum 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için geçerlidir. Daha sonraki sigortalılar için emeklilik şartlarının sağlanması ile kendi isteği işten ayrılan kişiler tazminat hakkına sahip olurlar.
Kendi İsteğimle İşten Ayrılsam Haklarım Nelerdir?
İşçi kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı hakkını kaybeder. Ancak, işçinin kullanılmamış yıllık izin ücreti, ödenmemiş maaşları ve varsa fazla mesai ücretleri işveren tarafından ödenmelidir. Eğer işçi, haklı bir fesih sebebiyle iş akdini sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı hakkı doğar. Bunun dışında İşverenin işçiye mobbing uygulaması, maaşlarını düzenli ödememesi veya iş güvenliği önlemlerini almaması veya meslek hastalıkları gibi durumlar haklı fesih sebepleri arasında yer alır. İşçinin tüm bu haklarından yararlanabilmesi için İş Kanununda belirtilen usul ve esaslara göre hareket etmesi ve gerektiğinde bu konuda hukuki destek alması gerekebilir.
İşten Çıkmak İçin Kaç Gün Önce Bildirmek Gerekir?
İşçinin işten ayrılmasından önce ve işverenin iş akdini sonlandırmadan önce karşı tarafa haber vermesi için belirli süreler öngörülmüştür. Bu sürelere genel olarak ihbar süresi adı verilir. İşçinin de işverenin de bu ihbar sürelere uymaması halinde tazminat ödeme yükümlülüğü doğabilir. Mevcut İş Kanunumuzdaki düzenlemelere göre çalışanın aynı iş yerinde çalışmış olduğu sürelere göre ihbar süresi de değişiklik gösterir. İş Kanunumuzda ön görülmüş ihbar süreleri ise aşağıdaki gibidir.
- 6 aydan kısa süre çalışanlar 2 hafta
- 6 ay – 1,5 yıl arası çalışanlar 4 hafta
- 1,5 yıl – 3 yıl arası çalışanlar 6 hafta
- 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta
İşçi Kendi İstifa Ederse İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?
Bu konuda kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi? Sorusu kadar işçi kendi istifa ederse işsizlik maaşı alabilir mi sorusu da tarafımıza yöneltilmektedir. Genel olarak işçinin kendi isteği ile işten ayrılması işsizlik maaşı almasına engeldir. Bu durumun da istisnaları vardır. Yukarıda belirtmiş olduğumuz haklı fesih nedenlerinin varlığı gibi durumlarda işçinin kendisi istifa etmiş olsa dahi işsizlik maaşı alma hakkı vardır.
Haklarımı Alarak Nasıl İstifa Ederim?
Her işçi istifa sonrasında haklarının korunmasını ister. İşçinin bu haklarını koruyarak istifa edebilmesi için öncelikle istifa sebebini geçerli bir nedene (haklı fesih) dayandırması gerekir. Bu haklı fesih ayrıca işçinin işsizlik maaşı almasına olanak sağlayacağı gibi kıdem tazminatı da almasını sağlar.
Özel Sektörde Nasıl İstifa Ederim?
Kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi sorusu daha çok özel sektörde çalışmakta iken istifa etme gereksinimi duyan kişiler tarafından yapılan bir araştırmadır. İşçinin istifa dilekçesinde istifa gerekçelerini belirtmesi ileride doğabilecek uyuşmazlıkların çözümünde oldukça etkilidir. Diğer bir ifade ile haklı nedenle istifa edilmesi halinde bu haklı nedenlerin açıkça istifa dilekçesinde belirtilmesi, tazminatların ödenmemesi nedeniyle açılacak olan davalarda delil niteliği taşıyabilecektir.
İşveren Tazminatımı Ödemiyor Ne Yapmalıyım?
İşverenin kıdem tazminatını ödememesi durumunda işçinin yasal yollara başvurma hakkı vardır. Bu konuda öncelikle işverene noter aracılığıyla ihtarname göndererek ödeme talebinde bulunması gerekir. Buna rağmen işveren tarafından işçiye ödeme yapılmazsa işçi dava açmadan önce arabuluculuk sürecini başlatmalıdır. Bu arabuluculuk ile işveren ve işçi arasında uzlaşma sağlanamaması halinde işçinin İş Mahkemelerinde dava açma yolu açılır. Özellikle haklı fesih nedenlerinin kanıtlanması ve dava dilekçesi etraflı bir şekilde bunların kanıtlanması önemlidir. Bu nedenle işçi alacakları ve iş sözleşmesinin feshi gibi işveren ve iş arasında meydana gelen uyuşmazlıklarda hukuki destek almak sürecin daha sağlıklı ve hızlı ilerlemesine olanak sağlar.
Kendi İsteği İle İşten Ayrılan Tazminat Alabilir Mi?
Kendi isteği ile işten ayrılan tazminat alabilir mi konusunda yukarıda vermiş olduğumuz bilgileri özetlemek gerekirse; Çalışanın kendi isteği ile işten ayrılmış olması halinde gerçekleşen bu iş akdinin feshinin çalışan tarafından haklı fesih niteliğinde olup olmadığı konusu önemlidir. Çalışanın haklı bir şekilde iş akdini fesih etmesi halinde tazminat hakkı vardır.
