Kamu Davası Nedir, Nasıl Açılır?

Kamu davası şikayete tabi suçlar veya re’sen soruşturulması gereken suçlar fark etmeksizin Cumhuriyet Savcısı tarafından iddianame ile görevli ceza mahkemelerinde şüphelinin yargılanması amacı ile açılan davalardır.

Cumhuriyet Savcısının görev ve yetkileri Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 160 ve 161. Maddelerinde düzenlenmiştir. Kamu davası nasıl açılır, ceza davasının açılmasının ertelenmesi veya özel soruşturma usulüne tabi suçlarda kamu davasının nasıl açılacağı konusundaki düzenlemelerde yine Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda yer almaktadır.

Suçun niteliğine göre değişin kamu davası cezası nedir,  kamu davası ne kadar sürer, kamu davasının düşmesi konusunda detaylı bilgiler vermeden önce ceza hukuku açısından kamu davası nedir sorusuna cevap verelim.

Kamu Davası Nedir?

Ağır Ceza Mahkemesi veya Asliye Ceza Mahkemesi gibi ceza mahkemelerinde görülen tüm davalar bir çeşit kamu davasıdır. Ayrıca Çocuk Mahkemesi, Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi Ya da Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi gibi özel kanunlara dayanılarak kurulan diğer ceza mahkemelinde yapılan yargılamalar kamu davası olarak adlandırılır. Soruşturulması Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan ve Ceza Kanunumuza veya diğer özel yasalarla suç olarak tanımlanan filer nedeniyle yapılan yargılamalar da kamu davalarına örnektir.

Kamu Davası Nasıl Açılır?

Kamu davaları Cumhuriyet Savcısının suçu öğrenmesi ile başlatılan soruşturma sonrasında açılır. Şikayet tabi suçlarda, suçtan zarar görenin şikayeti üzerine, şikayete tabi olmayan suçlarda ise ihbarın Cumhuriyet Savcısına ulaşması ile gerekli soruşturma işlemine başlanır. Soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı maddi gerçeğe ulaşılması, kamu davaları sırasında adil yargılama için tüm delilleri toplar.

Bu deliller sadece şüpheli aleyhine değil aynı zamanda şüpheli lehine olan delillerdir Yapılan bu soruşturma sonrasında şüphelinin atılı suçu işlediği yönünde yeterli delillere ulaşılması ile, suça ilişkin bilgilerin, şüpheli ve mağdura ait bilgiler, suç yeri ve tarihi, sevk maddeleri gibi bilgilerin yer aldığı iddianame hazırlanarak şüpheli hakkında dava açılmaktadır. Tüm bu işlemlerin yapıldığı süreç soruşturma aşaması olarak da adlandırılır.

Tamamlanan bu soruşturma aşamasından sonra Cumhuriyet Savcısı şüpheli hakkında dava açması gibi bir zorunluluğu yoktur. Şüphelinin hukuki durumuna göre Cumhuriyet Savcısının farklı hukuki sonuçları olan aşağıda belirtmiş olduğumuz kararları da vermesi mümkündür.

Yetkisizlik Kararı

Ceza hukukunda kural olarak suç yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma yapmakla yetkilidir. Soruşturmanın başında veya herhangi bir aşamasında suç yerinin farklı olduğunun anlaşılması ile soruşturma işleminin yetkili Cumhuriyet Savcılığı tarafından yapılması amacıyla verilen kararlar yetkisizlik kararlarıdır. Cumhuriyet Savcısı tarafından yetkisizlik kararı verilmesi halinde soruşturma dosyası yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmektedir.

Birleştirme Kararı

Şüpheli hakkında aynı suçtan dolayı birden fazla kovuşturma yapılamayacağı gibi, aynı suçtan dolayı birden fazla soruşturma yapılması da mümkün değildir. Herhangi bir soruştur aşamasında şüpheli hakkında mükerrer soruşturma bulunduğunun anlaşılması halinde, soruşturmanın tek dosya üzerinden yapılması için verilen kararlar birleştirme kararıdır.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi

Şartların oluşması halinde, hapis cezasının ertelenmesi haricinde Cumhuriyet Savcısına kamu davasının açılmasının ertelenmesi konusunda da yetki verilmiştir. Ancak Cumhuriyet Savcısının bu yetkisini kullanabilmesi için öncelikle kamu davasının açılmasının ertelenmesi şartlarının oluşması gerekir. Bu şartlar Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunun 171 maddesinde sıralanmıştır.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Şartları

• Şüphelinin üzerine atılı suçun üç yıl ve daha az süreli hapis cezası olması gerekir.
• Hakkında soruşturma yapılan şüpheli hakkında daha önce kasıtlı bir suçtan mahkumiyet kararı bulunmaması gerekir.
• Şüphelinin daha sonra suç işlemeyeceği yönünde kanaat oluşmalıdır.
• Suçtan dolayı mağdurunun bir zararının bulunması halinde bu zarar tazmin edilmelidir
• Şüpheli akında yapılan soruşturma, suç işlemek için örgüt kurmak, kamu görevlisi tarafından işlenen suçlar (Rüşvet, Zimmet, İrtikap, Görevi Kötüye Kullanma gibi) ile suçun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmemesi gerekir.
• Son olarak cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar şikayete tabi olup olmadığı dikkate alınmaksızın uzlaşmaya tabi suçlar arasında yer almadığı gibi bu suçlar nedeniyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilememektedir.

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararının Sonuçları

Yukarıda belirtmiş olduğumuz şartların gerçekleşmesi ile şüphelinin 5 yıl boyunca kasıtlı bir suç işlememesi halinde hakkında “Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar” verilir. Ayrıca bu erteleme süresi içinde suça ilişkin zamanaşımı süresi işlememektedir.

Şüphelinin 5 yıl içerisinde kasıtlı bir suç işlemesi halinde daha önce yapılan soruşturma doyası tekrar soruşturmaya kaydedilerek daha ertelenmesine karar verilen suçtan dolayı kamu davası açılmaktadır.

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar

Kamu davaları açılmasından başka Cumhuriyet Savcısının şüpheli hakkında verebileceği bir başka karar ise “Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karardır.” Uygulamada sıklıkla “Takipsizlik Kararı” olarak da bilinir. Cumhuriyet Savcısının vereceği kararlarda tıpkı kamu davası sonrasında verilmesi mümkün olan beraat veya düşme kararlarının gerekçeleri ile aynıdır. Şikayetten vazgeçme, delil yetersizliği, suçun unsurlarının oluşmaması, uzlaşma veya yukarıda belirmiş olduğumuz kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararında belirtilen 5 yıllık sürenin dolmasıdır.

Hangi Durumlarda Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilir?

• Şikayete tabi suçlarda suçtan zarar gören veya mağdurun şikayetçi olmaması veya soruşturma aşamasında aktif şikayetinden vazgeçmesi
• Uzlaşmaya tabi suçlarda taraflar arasında uzlaşma sağlanması
• Şüphelinin üzerine atılı suçu işlemediğinin anlaşılması
• Şüphelinin üzerine atılı suçu işlediğine dair yeterli delillerin elde edilememesi

Kamu Davası Suçları

Sıklıkla şikayete bağlı suçların kamu davası olmadığı yönünde söylemlerle karşılaşmaktayız. Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi şikayete tabi olsun veya olmasın şüphelinin yargılanması amacı ile açılan bütün davalar kamu davasıdır. Ceza kanunumuzda yer alan ve genellikle kısa süreli hapis cezası öngörülen adi suç olarak nitelendirilen hakaret suçu bir kamu davaları olduğu gibi, sanığın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılması mümkün olan tasarlayarak öldürme suçu da bir çeşit kamu davasıdır.

Bu nedenle kamu davası suçları sanık hakkında hürriyeti bağlayıcı ceza veya adli para cezası öngörülen bütün suçları kapsamaktadır. Yargılama sonunda sanık hakkında verilen düşme veya beraat kararlarının bu duruma bir etkisi bulunmamaktadır.

Kamu Davasının Sonuçları

Kamu davaları sonrasında sanık hakkında mevcut delil durumuna göre, beraat kararı, derhal beraat kararı, düşme kararı veya hapis ya da adli para cezası gibi yaptırımlar uygulanabilmektedir. Genel olarak yargılama sırasında veya yargılamanın bitmesi ile sanık hakkında verilen kararlar ve nitelikleri aşağıdaki gibidir.

Kamu Davası Sonucunda Verilen Hapis Cezaları

Hapis cezası, kişinin özgürlüğünün işlemiş olduğu ve suç olarak tanımlanan fiil nedeniyle kısıtlanmasıdır. İstisnalar dışında hapis cezasının infazı ceza infaz kurumlarında yapılır. Genellikle hapis cezaları sürelerine ve infaz edilme şekline göre değişiklik gösterir. Tür Ceza Kanunumuzun 46 – 50 maddelerinde yer alan hapis cezası türleri aşağıdaki gibidir.

Süreli Hapis Cezaları

TCK 49 maddesinde yer alan hükme göre süreli hapis cezaları 1 ay ile 20 yıl arasında değişiklik gösterir. 1 ay gibi süre de hapis cezası olarak nitelendirilirken 20 yıl gibi daha uzun süreler de yine hapis cezasıdır.

Kısa Süreli Hapis Cezaları

Süreli hapis cezaları da kendi içinde hapis cezasının süresine göre kısa süreli hapis cezası olarak farklı şekilde TCK 149/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre 1 yıl ve daha az süreli hapis cezaları ise kısa süreli hapis cezası olarak adlandırılır. Şartların oluşması ile kısa süreli hapis cezaları kamu davaları sonunda para cezasına çevrilmesi mümkündür.

Müebbet Hapis Cezası

Kamu davaları sonrasında sanık hakkında verilebilecek en ağır cezalar arasında müebbet hapis cezası yer alır. Hükümlünün hayatı boyunca devam edecek olan hapis cezaları müebbet hapis cezası olarak adlandırılır.

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası da sanığın cezasının ömür boyu devam edeceği cezalardır. Müebbet hapis cezasından farkı infazın daha sıkı güvenlik rejimine göre infaz edilmesidir.

Kamu Davası Sonunda Verilen Beraat Kararları

Kamu davası sonrasında sağın cezalandırılması mümkün olduğu gibi, çeşitli nedenlerle hakkında cezalandırılma yoluna gidilemez. Sanığın cezalandırılmasının önüne geçen karalar genellikle beraat ve düşme kararı olarak gerçekleşir. Sanık hakkında beraat kararı ve derhal beraat kararı verilmesi gereken durumlar CMK 223/2 maddesinde sıralanmıştır. CMK 223/2 maddesinde yer alan kararların dayandırıldığı gerekçeler ise aşağıda sıralanmıştır.

1. Sanığın üzerine atılı fiilin suç olarak tanımlanmamış olması (suçun unsurlarının oluşmaması nedeniyle beraat kararı)
2. Suç olarak tanımlanan eylemin sanık tarafından gerçekleştirildiğinin sabit olmaması (delil yetersizliği nedeniyle beraat kararı)
3. Suçun işlenmesinde sanığın kast veya taksirinin bulunmaması (suçun unsurlarının oluşmaması nedeniyle beraat kararı)
4. Hukuka uygunluk nedenleri ile fiilin işlenmesi
5. Fiilin sanık tarafından işlendiğinin kesin deliller ile ortaya konulmaması (delil yetersizliği nedeniyle beraat kararı)

Kamu Davası Sonunda Verilen Düşme Kararları

Kamu davalarının sona ermesi ile sanığın cezalandırılmasının mümkün olmadığı bir başka karar türü ise düşme kararıdır. Düşme kararı verilmesi gereken hal ve durumlar ise 5237 sayılı Ceza Kanunumuzun 64 – 75 maddeleri arasında sıralanmıştır. Ancak unutmamak gerekir ki derhal beraat kararı verilmesi gereken durumların varlığı halinde düşme kararı verilmeksizin sanık hakkında yukarıda belirtmiş olduğumuz nedenlerden dolayı beraat kararı verilecektir.

Kamu Davası Hangi Hallerde Düşer?

1. Sanığın ölümü
2. Af
3. Zamanaşımı sürelerinin dolması
4. Ön ödemenin gerçekleşmesi
5. Şikayetten vazgeçme
6. Uzlaşmaya tabi suçlar nedeniyle uzlaşma sağlanması

Kamu Davasına Giren Suçlar Nelerdir?

Kamu davasına giren suçlar daha çok ceza kanunumuzda yer alan suçlardır. Bunlar haricinde fail hakkında yargılama sonunda, hapis cezası, adli para cezası, müebbet hapis cezası veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası öngörülen bütün filer nedeniyle yapılan yargılamalar kamu davaları arasında yer alır. Genellikle ceza kanunumuzda bu suçlar niteliklerine ve korumuş oldukları hukuki değerlere göre ayrı başlıklar altında düzenlenmiştir.

1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar
2. İşkence ve eziyet suçları
3. Vücut dokunulmazlığına karşı suçlar
4. Kurama ve yardım yükümlülüğünün ihlali
5. Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar
6. Hürriyete karşı suçlar
7. Şerefe karşı suçlar
8. Özel hayata karşı suçlar
9. Malvarlığına karşı suçlar
10. Genel ahlaka karşı suçlar
11. Anayasal düzene karşı suçlar
12. Milli savunmaya karşı suçlar

Görüldüğü gibi ceza kanunumuzda yer alan bütün suçlar kamu davalarının konusu olabilecektir. Kamu davaları sadece 5237 sayılı TCK’da düzenlenen suçlarda söz konusu değildir. Örneğin 6136 sayılı (Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun) yasa ile cezai yaptırıma bağlanmış fiillerde bir çeşit kamu davasıdır. Ya da 6831 sayılı Orman Kanununun 91. Ve devamı maddelerinde belirtilen fiiller nedeniyle yapılacak olan yargılamalar da yine kamu davası niteliğindedir.

Sık Sorulan Sorular

Kamu Davası Para Cezası Ne Kadar?

Kamu davalarında para cezasına hükmedilme genellikle iki farklı şekilde gerçekleşir. Bunlardan ilki sanığın üzerine atılı suçun yaptırımı olarak yasa gereği adli para cezası öngörülmüş olmasıdır. Bir diğer durum ise sanık hakkında verilen hürriyeti bağlayıcı cezanın kısa süreli hapis cezası olması ve hakkında ki cezanın para cezasına çevrilmesi konusunda diğer şartların oluşması ile hapis cezasından para cezasına çevrilmesi sonucu verilen para cezalarıdır.

Bu parasal miktarlar suçun türüne göre değişiklik gösterir. Ancak 2024 yılı itibariyle hapis cezasının para cezasına çevrilmesi halinde günlüğü en az 100 TL, en fazla 500 TL olarak hesaplama yapılmaktadır.

Kamu Davasında Tutuklama Olur Mu?

Tutuklama bir çeşit güvenlik tedbiridir. Genellikle katalog suçlarda tutuklama tedbiri uygulanmaktadır. Ancak adi suçlar olarak nitelendirilen tehdit, hakaret, basit yaralama gibi suçlarda da zaman zaman tutuklama tedbirlerinin uygulandığına rastlanmaktadır. Şüpheli hakkında tutuklama tedbiri uygulanırken genellikle üzerine atılı suçun ağırlığı, mevcut delil durumları veya şüphelinin kaçma veya delilleri yok etme gibi ihtimaller göz önüne alınmaktadır. Bu gibi unsurların varlığı halinde bütün kamu davalarında tutulama tedbiri uygulanabilmektedir.

Kamu Davasında Beraat Olur Mu?

Yargılama sonrasında verilen beraat kararları daha çok sanığın suçsuzluğunun kanıtlanması halinde mümkündür. Yapılan yargılama sonunda beraat kararı verilmesi gereken haller CMK 223 maddesinde yer almaktadır. En basit suçlarda beraat kararı uygulanması mümkün olduğu gibi, ağırlaştırılmış müebbet hapis istemi ile yargılanan bir sanığın da unsurları oluşması halinde kamu davaları sonrasında beraat etmesinin önünde bir engel yoktur.

Kamu Davasını Kim Açar?

Kamu davası açılmadan önce Cumhuriyet Savcısı tarafından soruşturma yapılmaktadır. Bu soruşturmada suçun niteliği, delil durumu, mağdurun suça ilişkin beyanları alınır. Yapılan bu soruşturma sonunda şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde yeterli delil ve kanaate ulaşılması ile kamu davaları Cumhuriyet Savcısının düzenleyeceği iddianame ile açılmaktadır.

Kamu Davası Kaç Yıl Sürer?

Bu konuda kesin bir süre belirtmenin imkanı yoktur. Seri muhakeme usulüne tabi suçlarda veya basit yargılama şeklinde yürütülen kamu davalarında 2 -3 ay içerisinde sanık hakkında karar verilmesi mümkün iken; nitelikli suçlarda 2, 3, 5 yıl gibi hatta daha fazla sürelerle kamu davalarının devam ettiğine de rastlanılmaktadır. Bu süre genellikle suçun ağırlığına göre değişiklik gösterir.

Kamu Davası Geri Çekilir Mi?

Kamu davasının geri çekilmesi genellikle şikayet tabi suçlarda söz konusudur. Şikayete tabi suçlarda suçun mağdurunun şikayetinden vazgeçmesi durumları daha çok kamu davalarının geri çekilmesi olarak adlandırılmaktadır. Suçun şikayete tabi olmamasına rağmen mağdurun şikayetçi olmaması sanığın yargılanmasına engel değildir. Örneğin kasten basit yaralama suçu şikayete tabidir. Yargılama aşamalarında suçun mağdurun şikayetten vazgeçmesi halinde sanık hakkında düşme kararı verilir. Buna karşın kasten yaralama suçunun eşe karşı işlenmesi durumunda mağdur konumunda bulunan eşin şikayetten vazgeçmesi, sanığın hukuki statüsüne bir etkide bulunmamaktadır.

Kamu Davasında Uzlaşma Olur Mu?

Uzlaşmaya tabi suçlarda genellikle soruşturma aşamasında uzlaştırma hükümleri uygulanmaktadır. Ancak bazı durumlarda soruşturma aşamasında uzlaşma hükümlerinin uygulanmaması halinde kovuşturma yani kamu davalarında uzlaşma hükümlerinin de uygulanması mümkündür. Uzlaşmanın davanın görülmesi sırasında sağlanması da sanık hakkında düşme kararı verilmesine imkan tanıyacaktır.

Kamu Davası Ücretini Kim Öder?

Kamu davalarının sona ermesi ile yargılama giderleri veya vekalet ücretleri, sanık hakkında beraat veya düşme kararı verilmesi durumları haricinde hakkında hüküm kurulan sanık tarafından ödenir. Diğer durumlarda ise bu masraflar kamu üzerinde bırakılarak hazine tarafından karşılanmaktadır.

Hakaret Suçu Kamu Davasına Döner Mi?

Daha önce de belirttiğimiz gibi Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılan tüm soruşturmalar sonrasında açılan davalar niteliğine bakılmaksızın kamu davaları arasında yer alır. Hakaret suçu da bunlardan birisidir. Bu nedenle hakaret suçu yargılamanın başından beri bir çeşit kamu davasıdır. Sonradan kamu davasına dönmesi gibi bir durum söz konusu değildir.

Kamu Davası Açıldığını Nasıl Öğrenebilirim?

Kamu davalarının açıldığının öğrenilmesinin farklı yolları vardır. En kolay yöntem e-devlet aracılığı ile sunulan UYAP vatandaş bilgi sistemidir. Burada kişi hakkında açılan tüm davalar hatta ilgilinin şikayeti üzerine açılmış olan tüm davalar ile icra takipleri veya hukuk davaları detaylı bir şekilde görüntülenebilmektedir.

Bunlar dışında yine Adalet Bakanlığının sunmuş olduğu UYAP SMS aracılığı ile kamu davasının açıldığının öğrenilmesi mümkündür.

Kamu Davası Nasıl Sonuçlanır?

Yapılan yargılama sonrasında sanık hakkında farklı kararlar verilmesi mümkündür. Genel olarak kamu davaları aşağıdaki şekillerde sonuçlanmaktadır.

1. Beraat Kararı
2. Düşme Kararı
3. Hapis Cezası
4. Hapis Cezasının Ertelenmesi
5. Hapis Cezanın Para Cezasına Çevrilmesi

Kamu Davası Örnekleri?

Uygulamada genellikle şikayete tabi olmayan suçlar kamu davası olarak bilinir. Ancak şikayete tabi olan suçlarda da suçun mağdurunun şikayetinin devam etmesi veya şikayetten vazgeçmemesi halinde yine sanık hakkında açılan dava bir çeşit kamu davası olarak görülür.