İşten çıkarılırken imza attım tazminat alabilir miyim sorusu işten çıkış sürecinde çalışana sunulan ibranamenin imzalanması ile hak kayıplarının olup olmayacağı ile ilgili şüphelerle sorulur. Bu yazımızda konuyla ilgili tüm detaylara yer verdik.
Ülkemizde sık karşılaşılan durumlardan bir tanesi de işten çıkarılan veya çıkan işçiye alacaklarını aldığını ve alacağı kalmadığına yönelik imza attırılmasıdır. Bu durumda çoğu zaman çalışanlar hangi evrakları dahi imzaladığını bilmemektedir. Bazı durumlarda da bilse de haklı nedenleri dolayısıyla işten ayrılabilmek için bu evrakları imzalama zorunluluğu olduğundan bahisle bu evraklara imza atmaktadır.
Öncelikle imzalanan bu evrakların niteliğine ilişkin konuşmak gerekmektedir. Bunların hukuki açıdan karşılığı ibranamedir. Ancak belirtmek gerekir ki işverenlerin işçilerin alacaklarını ödememek amacıyla aldığı bu belgeler çoğu zaman hukuki açıdan sakattır. Yargıtay da vermiş olduğu çoğu kararda bu ibranameleri geçerli olarak kabul etmemektedir.
İbraname Nedir, İşverenin Aldığı İbraname Geçerli Mi?
İbraname dendiğinde anlaşılması gereken, alacaklı olan kişinin borçluyu borcundan aklaması, kurtarmasıdır. Bu kapsamda işverenin işçiden aldığı “Alacağım kalmamıştır.” minvalindeki belgeler de işçinin, işverenin borcunu aklama amacı taşır. Bu belgenin imzalanmasıyla taraflar arasındaki borç sona ermektedir. Genel olarak kanun, ibraname için herhangi bir şekil şartı aramamaktadır. Yani ibra yazılı şekilde yapılabileceği sözlü şekilde de yapılabilmektedir.
Her ne kadar Borçlar Kanunu, ibraname için sıkı şekil şartları aramamış olsa da işçi ve işveren arasındaki sözleşme kapsamında verilecek ibranameler için farklı şartlar getirilmiştir. Yani bu ibraname sırf bir iş sözleşmesine istinaden alındığı için izlenmesi gereken yollar farklıdır. Bunun da sebebi Borçlar Kanununda, hizmet sözleşmesi ile ilgili düzenlemelerdir. İş hukukunda, İş Kanunundan farklı olarak Borçlar Kanununun hizmet sözleşmesine ilişkin maddeleri de uygulama alanı bulmaktadır.
İşçiden Alınan İbranamenin Geçerli Olması İçin Aranan Şartlar
İş Kanunumuza göre iş sözleşmesinin sona ermesiyle işveren, işçiye iş sözleşmesinden kaynaklanan tüm alacakları ödemekle yükümlüdür. Bu kapsamda,
- İş sözleşmesinin sona ermesiyle, işverenin işçinin sözleşmeden kaynaklanan tüm alacaklarını ödemesi gerekmektedir.
- Sözleşmenin sona ermesiyle yapılacak ödemenin işçinin adına kayıtlı bir banka hesabına yapılması gerekmektedir.
- Bu kapsamda düzenlenecek ibraname hemen değil iş sözleşmesinin sona ermesinden 1 ay sonra düzenlenmelidir.
- İş sözleşmesi sona erdikten 1 ay sonra düzenlenecek ibraname “Tüm alacaklarımı aldım”, “Alacağım kalmamıştır.” şeklinde olmamalıdır. İşçiye hangi alacağı için ne kadar ödendiği ayrıntılı şekilde yazılmalı ve ibraname bu şekilde tanzim edilmelidir.
- Ayrıca Borçlar Kanunumuzda düzenlendiği üzere ibraname, taraflar arasında imzalanan bir sözleşme hüviyeti taşıdığından, işçinin ve işverenin imzası bir arada bulunmalıdır.
İşverenin sizden aldığı belge ibraname ismini taşımasa bile bu kapsamda değerlendirilecek ve yukarıda ifade etmiş olduğumuz bu şartların oluşmamış olması durumunda geçersiz sayılacaktır.
İşverenin İşin Başında Aldığı İbraname Geçerli Midir?
İş mevzuatı ve Borçlar Kanunu kapsamında işveren ile işçi arasında imzalanacak olan ibranamenin geçerli olabilmesi için iş sözleşmesinin sona ermesinden 1 ay sonra düzenlenmelidir. Ayrıca yukarıda bahsetmiş olduğumuz şartları taşımalıdır. Ülkemizde sıkça karşımıza çıkan durumlardan bir tanesi de iş sözleşmesininn başında işçiden senet ve ibraname alınmış olmasdır. Bu tür bir uygulama hukuka aykırı olup işverence işin başında alınan ibraname geçersizdir. Hatta işten ayrıldıktan hemen sonra alınan ibraname bile geçersiz olup bu ibranamenin 1 ay sonra alınması gerekmektedir.
İşverenin Zorla Aldığı “Alacağım yoktur.” Belgesi Geçerli Mi?
Bazı durumlarda işverenler işçiden zorla “Alacağım yoktur veya alacağımı aldım.” şeklinde belgeler almakta hatta işçiyi tehdit bile edebilmektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki tehdit, hakaret veya şantaja yönelik olarak hukuki haklarınız saklıdır.
Bu kapsamda eğer suç oluşmuşsa işvereniniz veya sizi tehdit edenler hakkında şikayetçi olabilirsiniz. Bu hususta avukatınıza danışmanız doğru olacaktır. Ayrıca bu durumun bir diğer tarafı yazımızın konusu iş sözleşmesinden kaynaklanan alacaklarınızdır. İfade etmek gerekir ki hile, tehdit, aldatma veya korkutma yapılarak alınan ibraname geçersizdir.
Patronum Ödenmemiş Maaşlarım İçin İbraname İstiyor, İmzalamalı Mıyım?
Belirtmek gerekir ki ibraname doğmamış alacaklar için talep edilemez. Bu kapsamda henüz ödenmemiş alacaklarınız için talep edilen ibraname geçersiz olacaktır.
“Alacağım Yoktur.” Belgesi İmzaladım ama İşveren Alacaklarımı Yatırmadı, Ne Yapmalıyım?
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere ibranamenin geçerli sayılabilmesi için kanunda birçok şart aranmaktatır. Alacağım yoktur şeklindeki ifade en başta kanunda aranan alacak kalemlerinin ayrı ayrı ve miktar içerir şeklinde yazılması gerektiği kuralına aykırılık teşkil etmektedir.
Bu kapsam imzaladığınız bu ibraname sözleşmesinin hukuken bir geçerliliği bulunmamaktadır. Bu kapsamda eğer isterseniz ilk aşamada noter aracılığıyla ihtarname göndererek işverenden alacaklarınızın ödenmesini talep edebilirsiniz. Devamında da arabuluculuk bürosuna başvurmalısınız. Tüm bu aşamalarda işverenle herhangi bir anlaşmaya varmamanız durumunda artık son çözüm dava açmak olacaktır.
İbranamenin Geçersiz Olduğu Nasıl İspatlanır?
Yukarıda ifade ettiğimiz durumlarda ibraname geçersiz sayılmaktadır fakat çoğu kişinin bunun nasıl ispatlanacağı konusunda aklında soru işaretleri bulunmaktadır. Bu kapsamda bazı noktalar ibranamenin geçersizliğinin ispatında önemlidir. Örneğin, yukarıda da bahsedildiği üzere işverenler işin henüz başında veya sonrasında işçilere hazır belgeler imzalatmaktadır. Bu belgeler de bilgisayar çıktısı şeklinde olmaktadır. Her ne kadar bu durum ibranameyi tek başına geçersiz kılmasa da ibranamenin geçersizliğinin ispatı açısından önemli olabilir. İbranamede alacak kalemlerinin ayrı ayrı yazılmamış olması durumunda zaten kanunun aradığı şart direkt olarak yerine getirilmemiş olmakta ve ibranamenin geçersizliği sonucunu doğuracaktır. Örneğin farklı kalemlerin kullanılmış olması ibranamenin hazır olarak doldurulduğu veya daha sonradan tamamlandığını ispatlanmasına yardımcı olabilecektir. İbranamenin geçersizliğinin ispatında ayrıca tanık beyanları da kullanılabilir. Örneğin işverenin işin henüz başında ibraname almak gibi uygulamalarına diğer çalışanlar da maruz kalmışsa bu çalışanların yapacağı tanıklıkla bu durum ortaya çıkarılabilir.
İşten Ayrıldım, İşveren Banka Hesabıma Para Gönderip Geri Aldı, Ne Yapmalıyım?
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere ibranamenin geçerli sayılabilmesi için ibraname içeriği kapsamında ödemenin işçinin adına kayıtlı banka hesabına yapılması gerekmektedir. Bu şartın yerine gelmesi amacıyla işveren sizin banka hesabınız üzerinden bu tarz bir işlem yapmış olabilir. Alacaklarınıza ulaşabilmeniz açısından öncelikle ibranamenin içeriğinin incelenmesi gerekmektedir. Eğer burada ibranamenin geçersizliğini doğuran bir husus varsa ibraname zaten geçersiz sayılacaktır. Ancak banka hesabınıza yapılan ödemenin Yargıtayın bazı kararları doğrultusunda makbuz niteliğinde sayılabilme olasılığı bulunmaktadır.
Bunun anlamı ise işverenin makbuz miktarı kapsamında borcun kurtulması sonucunu ortaya çıkarabilir. Bundan dolayı da banka hesabınızın işverenin kontrolünde olduğunun ispatı gerekmektedir. İş davalarında, bunun ispatı için örneğin eğer işveren bankamatik üzerinden işlem yapıyorsa bankamatiklerin kamera kayıtları getirilmektedir. Ayrıca bunun ispatı açısından yazılı delillerle beraber tanık da dinletilebilir. Örneğin iş yerindeki diğer çalışanların ve sizin hesabınızda sürekli aynı günde ve aynı saatlerde işlem yapılması da bu hususta bir belirti olabilmektedir.
