Bu yazımızda çokça maruz kaldığımız olan genel bir sorunun “işten çıkarılan işçinin hakları nelerdir?” sorusunun detaylı cevabını sizlerle paylaştık.
Ülkemizde çalışanlar çoğu zaman sözleşme süreleri boyunca birçok haksızlığa uğramakta ve kanuna aykırı taleplere maruz kalmaktadır. Çoğu çalışanın işten çıkarıldığında nasıl çalışması gerektiği noktasında aklında birçok soru işareti bulunmaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki eğer bir işçi işten çıkarıldığında haklı ise kıdem tazminatını ve diğer alacaklarını talep edebilir ve o iş yeri ile bağlantısını koparabilir. Fakat bazı işçiler aynı iş yerinde çalışmak da isteyebilir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki aynı iş yerinde çalışmak istememekle beraber bir işçi açısından işe iade davası açmak oldukça avantajlı olabilir. Bu makalemizde, işçilerin iş sözleşmeleri sonlandığında nasıl hareket etmesi gerektiğine ilişkin olarak izlemesi gereken hukuki yolları inceleyeceğiz. Bu kapsamda işten çıkarılan işçinin belli şartların oluşması durumunda açabileceği işe iade davasına değineceğiz.
İşten Çıkarıldım, İşe İade Davası Açabilir Miyim?
İşten çıkarılan bazı çalışanların kafasında “Aynı işe geri dönebilir miyim?” sorusu yer tutmaktadır. Bunun cevabı ise belli şartlarda olumludur. İş Kanununun aradığı şartların bulunması halinde işe iade davası açabilir böylece hem işinize geri dönme hakkı eder hem de boşta geçen sürelere ilişkin olarak tazminat kazanabilirsiniz.
İşe İade Davası Açmak İçin Gereken Şartlar
1- Belirsiz süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışıyor olmanız gerekmektedir. Belirsiz iş sözleşmesi kavramından, süreli olmayan iş sözleşmesi anlaşılmalıdır. Yani işvereninizle belli bir tarihe kadar çalışma konusunda anlaşma yapmadıysanız iş sözleşmeniz belirsiz sürelidir. Eğer sözleşmenizin belirli olup olmadığı konusunda tereddütleriniz bulunuyorsa sözleşme örneğinizi kontrol etmeniz gerekmektedir. Ayrıca belirtmemiz gerekir ki sözleşmeniz belirli süreli bile yapılmış olsa kanunun yapılan iş ile ilgili aradığı şartlar yerine getirilmemişse bu sözleşme belirli sayılmayacaktır. Örneğin esaslı bir sebep olmadığı sürece belirli süreli sözleşmenin 1 yıl olmak üzere arka arkaya uzatılması halinde artık bu sözleşme belirsiz süreli sayılacaktır.
2-Çalıştığınız iş yerinde en az 30 kişi çalışıyor olmalıdır. Burada da sayı konusunda ayrı değerlendirme yapılması gerektiğini belirtmemiz gerekmektedir. Çünkü işçi sayısını hesaplarken sadece çalışma arkadaşlarınızı hesaba katmamanız gerekmektedir. Mesela işvereniniz aynı iş kolunda farklı iş yerleri de işletiyorsa burada çalışan işçiler de hesaba katılmaktadır. İşçi sayısının hesaplanması noktasında farklı kriterler bulunduğundan bu hesabı bir avukatın yapması daha faydalı olacaktır.
3-Kıdeminizin en az 6 ay olması gerekmektedir. İşe iade davası açabilmek için aranan şartlardan bir tanesi de 6 aylık kıdemdir. Bu süreye eğer aynı işverene bağlı olarak farklı iş yerinde veya pozisyonda çalıştıysanız bu süreleri de katmanız gerekmektedir.
4- İşverenin iş sözleşmesini İş Kanununun 18.maddesi kapsamında haksız bir şekilde feshetmiş olması gerekmektedir. İşe iade davası, diğer dava türlerine göre daha özel bir tür olduğu için burada işverenin fesih yapmış olması ve bu feshin geçerli olup olmaması hususu değerlendirilmektedir.
5- İşveren vekili olarak çalışıyor olmamanız gerekmektedir. İşveren vekilinden bahsederken öncelikle kanunun yapmış olduğu açıklamaya değinmemiz gerekmektedir. Daha iyi anlaşılması için devamında da örneklerden bahsedeceğiz. Kanunun 2. maddesinde, işveren vekili “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.” şeklinde tanımlanmıştır. Yani, işveren vekili kavramı, işveren olmadığı zamanlarda görev yapan kişileri anlatmaktadır. Buna örnek olarak da genel müdür, şef, ustabaşı pozisyonunda çalışanları verebiliriz.
İşe İade Davası Açma Süresi
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere işe iade davası özel bir yaklaşım gerektirmektedir. Bundan dolayı kanunda belirtilen prosedürlere çok dikkatli şekilde riayet etmek oldukça önemlidir. İşe iade davası açılabilmesi için, iş sözleşmesinin feshedilmesinin ardından 1 ay içerisinde arabuluculuk bürosuna başvuru yapmak gerekmektedir. Arabuluculuk sürecinde son tutanak düzenlendikten sonra da 2 hafta içerisinde iş mahkemesinde dava açılması gerekmektedir. Burada bahsedilen sürelere uyulmaması halinde işe iade davası açma hakkı düşmektedir.
İşe İade Davasında Hangi Tazminatlar Talep Edilebilir?
İşe iade davası açıldığı takdirde, öncelikle işe iadenizi, iş sözleşmesinin geçerli bir nedene dayanmadan feshedilmesinden dolayı boşta geçen süreye ilişkin olarak işverence 4 aya kadar ücretinizin ödenmesini ve ayrıca işverenin kararın ardından sizi işe başlatmaması halinde de 4 aydan 8 aya kadar ücret ödenmesine karar verilemsini talep edebilirsiniz. İşe başlatmamaya ilişkin tazminat genel olarak kıdeminize göre belirlenmektedir.
Hangi Hallerde İşe İade Davası Açabilirim?
Yukarıda yapılan açıklamalar kapsamında, İş Kanununun 18.maddesinde sayılan haller önemlidir. Ancak bu haller dışında da işe iade davası açılabilir çünkü kanun burada sayılan durumları sınırlayıcı şekilde ele almamıştır.
İş Kanununun 18.maddesinde sıralanan durumlar şu şekildedir:
a) Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
b) İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
c) Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
e) 74 üncü maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
f) Hastalık veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
İşe İade Davasında İspat
İşe iade davasının ispat noktasında da diğer dava türlerinden ayrıldığını ifade edebiliriz. İşe iade davası açıldıktan sonra feshin geçerli bir sebebe dayalı olarak yapıldığının ispatı artık işverene düşecektir.
İşe İade Davasını Kazandıktan Sonra İşçinin İşe Başlatılmaması
Davada karar verilmesi ve kararın kesinleşmesinin ardından 10 gün içerisinde işçinin işverenine işe başlatılması için başvuru yapması gerekmektedir. Bu sürenin ardından işverenin 1 ay içerisinde işçiyi işe başlatması gerekmektedir. Burada belirtmemiz gereken bir husus bulunmaktadır. İşverenin, işçiyi aynı pozisyonda ve aynı yerde işe başlatmaması durumunda işçinin tazminat hakkı devam edecektir. Ayrıca hiç işe başlatmaması durumunda da işçinin tazminat hakkı devam etmektedir.
Burada akla “Boşta geçen süre ve işe başlatmama tazminatı aldım, kıdem tazminatı alabilir miyim?” sorusu gelmektedir. Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında, işçi, işe iade davasının ardından boşta geçen süreden ve işe başlatmamadan dolayı tazminat hakkı kazanmaktadır. İşverenin işçiyi işe başlatması durumunda da işçi bu tazminatları alma hakkına sahiptir. Eğer işveren, işçiyi işe başlatmazsa bunlara ek olarak kıdem tazminatı hakkı da devam etmektedir.
İşe İade Davası Açan İşçi, Kıdem Tazminatı Hakkından ve Ödenmemiş İşçilik Alacaklarından Vazgeçmiş Sayılır Mı?
İfade ettiğimiz üzere bunlar farklı dava türleridir. İşe iade davası açan işçi kıdem haklarından ve diğer işçilik alacaklarından vazgeçmiş sayılmamaktadır. Kıdem tazminatını talep hakkına ilişkin zamanaşaımı sözleşme bitiminden itibaren hesaplansa da diğer işçilik alacaklarında zamanaşımının ücretin ödenmediği tarihten itibaren hesaplandığını unutmamanız gerekmektedir. Yani fazla mesaiye ilişkin ücret hakkınızın doğması halinde zamanaşımı bu ücretin ait olduğu aydan itibaren hesaplanmaktadır. Örneğin 2017 yılının Mart ayında ödenmesi gereken fazla mesai ücreti, ödenmediği takdirde 2022 yılının Mart ayında zamanaşımına uğramaktadır.
İşe İade Davası Açmak Mantıklı Mı?
Makalemizi okuduktan sonra işe iade davası açmanın mantıklı olup olmadığı sorusu aklınıza gelebilir. Bu soruya avukatınıza danıştıktan sonra cevap vermeniz daha doğru olacaktır. Çünkü her tazminat davasının da işe iade davasının da avantajlı tarafları bulunmaktadır. İşe iade davasında tazminat haklarınız ölmediği gibi bunlara ek olarak boşta geçen süre ücreti ve işe başlatmama tazminatı da alabilmektesiniz. Fakat unutmamanız gereken husus işvereninizin sizi işe başlatma ihtimalidir. Bu durumda da aynı iş yerinde çalışmaya devam etme durumunuz ortaya çıkabilmektedir.
