Görevi ihmal suçu 5237 sayılı temel ceza kanunumuzun 257/2 maddesinde düzenlenmiştir. Daha önce yürürlükte bulunan 765 sayılı TCK’da görevi ihmal suçu ve unsurları ayrı bir madde metninde yer alırken, yeni ceza kanunumuzda 257/2. Maddesinde “Görevi Kötüye Kullanma Suçu” başlığı altında yer almaktadır. Görevi kötüye kullanma ve görevi ihmal suçlarının kısmen birbirinden farklı yönleri bulunması nedeniyle bizde her iki suçu ayrı başlıklar altında incelemeyi uygun görüyoruz.
TCK 257/1 maddesinde düzenlenen görevi kötüye kullanma suçu hakkında bilgi edinmek için “Görevi Kötüye Kullanma Suçu ve Unsurları” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
Her iki suçun benzer ve farklı yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle öncelikle görevi ihmal ve görevi kötüye kullanma suçu farkları üzerinde kısaca duralım.
Görevi İhmal Suçu İle Görevi Kötüye Kullanma Suçu Farkı
Görevi kötüye kullanma suçu 257/1 maddesinde tanımlanmıştır. Görevi ihmal suçu ile görevi kötüye kullanma suçu arasındaki en önemli fark ise suçun işleniş biçimidir. Fail görevi kötüye kullanma suçunda kasıtlı olarak hareket etmekte iken, görevi ihmal suçlarında daha çok ihmali davranışlarda bulunmaktadır. Buna rağmen her iki suçta da fail bu fiilinden ötürü, kişilerin mağduriyetine, üçüncü bir şahısa menfaat temin etmekte ya da kamunun bir zararına neden olmaktadır. Bunun dışında görevi ihmal suçu için öngörülen cezalar görevi kötüye kullanma suçuna göre daha azdır.
Her iki suçta ceza hukuku ile birlikte idare hukukunu da ilgilendirmektedir. Şöyle ki; belirtmiş olduğumuz suçların memur suçları olması nedeniyle ayrıca disiplin soruşturması yapılmaktadır.
Görevi İhmal Suçu Cezası
TCK 257/2; Kanununda ayrıca suç sayılan haller dışında görevin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Görevi İhmal Suçu Unsurları
Görevi ihmal suçu unsurları ile görevi kötüye kullanma suçu unsurları benzerlik göstermektedir. En önemli farkı ise failin hareket tarzıdır. TCK 257/1 maddesinde (Görevi Kötüye Kullanma) fail kasıtlı olarak hareket etmekte iken, TCK 257/2 maddesinde (Görevi İhmal) failin hareketleri ihmali davranış şeklindedir. Bunlar haricinde üzerinde durulması gereken diğer unsurlar ise aşağıdaki gibidir.
Görevi İhmal Suçunun Faili
Görevi ihmal suçu da, görevi kötüye kullanma suçunda olduğu gibi bir çeşit “özgü suçtur.” Suçun faili kamu görevlisidir. Ancak failin üstlenmiş olduğu kamu görevinin sürekli bir şekilde olması zorunluluğu bulunmamaktadır. TCK 6/1-c maddesinde yapılan kamu görevlisi tanımı dikkate alınarak, failin statüsü hakkında bir karar verilmektedir.
Görevi İhmal Suçunun Mağduru
TCK 257/1 ve TCK 257/2 maddelerinde yapılan tanımdan da anlaşılacağı üzere; suçun mağduru kamu kurumları olabileceği gibi, mağduriyetine yol açılan kamu kurumlarındaki iş sahipleri olabilmektedir. Ancak yerleşik içtihatlara göre kamu kurumunun mağdur konumunda bulunmasının en önemli koşulu, meydana gelen zararın ekonomik değerlerle ölçülebilmesidir.
Buna rağmen görevi ihmal suçunun oluşabilmesi için en önemli koşulun kişilerin mağduriyeti ya da kamu görevlisi haricinde diğer bir üçüncü şahısın sağlamış olduğu menfaattir. Gerek görevi kötüye kullanma gerekse görevi ihmal suçlarını diğer memur suçlarından ayıran en önemli özellik kamu görevlisinin suçtan dolayı doğrudan bir şekilde menfaat temin etmiş olmamasıdır. Aksi halde kamu görevlisinin doğrudan bir menfaati bulunması durumunda daha ağır cezai müeyyideleri olan “Rüşvet ya da İrtikap” suçlarından yargılanması yapılmaktadır.
Görevi İhmal Suçunda Menfaat
5237 sayılı TCK’da 2010 yılında bir çok değişiklik yapılmıştır. Bunlardan birisi de TCK 257 maddesinde yapılan değişikliktir. 2010 yılından önce yasa metninde yer alan “kazanç” ibaresi “menfaat” olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile suçun kapsamının genişletildiğini de söyleyebiliriz. Daha önce yasada yer alan “kazanç” ile daha çok ekonomik değerler dikkate alınmakta iken, yasadaki menfaat değişikliği ile ekonomik değerler dışındaki yararlarda suçun oluşması için yeterli olmuştur.
Görevi İhmal Suçunun İşleniş Biçimleri
Yukarıda belirtmiş olduğumuz görevi ihmal suçunun unsurlarını özetlemek gerekirse, genel olarak suçun üç farklı işleniş biçimi bulunmaktadır.
- Kamu kurumunun zararının oluşması
- Kamu kurumlarındaki iş sahibinin mağduriyetine yol açılması
- Üçüncü şahısların lehine menfaat sağlanması
Görevi İhmal Suçunda Etkin Pişmanlık
Görevi ihmal suçunun unsurları başlığında da belirttiğimiz gibi suçun oluşması için menfaat veya mağduriyetin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu unsurlar gerçekleşmemesi halinde fail hakkında kamu davası açılması mümkün olmadığı gibi, görevi ihmal suçunun unsurlarının oluşmadığı yargılama aşamasında anlaşılması halinde “beraat kararı” verilmektedir. Bu nedenle suçun oluşması ile birlikte etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması olanaksız hale gelmektedir.
Görevi İhmal Suçu Şikayete Bağlı Mıdır?
Diğer “Kamu Güvenirliliğine Karşı Suçlarda” olduğu gibi görevi ihmal suçu da şikayete tabi değildir. TCK 257/2 maddesinde belirtilen suçu işlediği anlaşılan kamu görevlisi hakkında re’sen soruşturma ve kovuşturma yapılmaktadır. Suçtan zarar görenin şikayetinden vazgeçmesi bu konuda mahkeme kararını etkileyin bir unsur değildir.
Görevi İhmal Suçunda Soruşturma ve Yargılama
Memur suçlarının soruşturulmasında diğer suçlara göre farklı prosedürler uygulanmaktadır. Görevi ihmal suçunun soruşturulması da belirli kurallar dahilinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle kısaca “Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Soruşturma Usulü” hakkında bilgi vermek gereğini duyuyoruz.
Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Soruşturma Usulü
657 sayılı devlet memurları kanununa tabi olarak görev yapan memurlar ile diğer kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle işlemiş oldukları suçlar nedeniyle haklarında soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi, soruşturma izninin alınmasına bağlıdır. Yetkili kurumun soruşturma izni vermemesi halinde söz konusu idari işlemin iptali için idare mahkemelerinde dava açılması mümkündür.
Cumhuriyet Savcısı tarafından görevi ihmal suçunun öğrenilmesi ile beraber soruşturma izni için talepte bulunulmaktadır. Bu aşamada C.Savcısı delillerin yok edilmesi veya karartılması şüphesi bulunması halinde delil toplamaya yetkilidir. Fail hakkında soruşturma izni verilmemesi halinde kamu görevlisinin üzerine atılı suçlamadan dolayı savunmasının alınması mümkün değildir.
4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun bir takım istisnaları bulunmaktadır. Bu istisnalar dışında kamu görevlisinin işlemiş olduğu “memur suçları” nedeniyle soruşturulması mümkün değildir. Bu istisnaları genel hatları ile aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Cumhurbaşkanı, bakanlar ve milletvekilleri
- Anayasa Mahkemesi başkan ve üyeleri
- Yargıtay ve Danıştay başkan ile üyeleri
- Hakim ve Savcılar
- Türk Silahlı Kuvvetler Personeli
- Öğretim üyeleri ve öğretim üyeleri yardımcıları
- Adli suçlar
- İşkence ve eziyet suçları
Görevi İhmal Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
TCK 257/2 maddesinde belirtilen ceza üst sınırları dikkate alındığında görevi ilham suçunda yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemesindedir. Yine diğer suçlarda olduğu gibi yargılama yetkesi de suçun işlenmiş olduğu yer Asliye Ceza Mahkemelerindedir.
Görevi İhmal Suçunun Memuriyete Etkisi
Kamu görevlilerinin işlemiş oldukları suçlar nedeniyle ceza soruşturması haricinde ayrıca disiplin soruşturmasına tabi tutulmaktadırlar. Disiplin amirleri tarafından kamu görevlisinin işlemiş olduğu filin ağırlık derecesine göre 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125. Maddesinde düzenlenmiş disiplin cezalarından birisi verilmektedir. Görevi ihmal suçu için öngörülen disiplin cezaları ise genellikle 657 sayılı yasanın 125/A maddesinde belirtilen “uyarı” cezası verilmektedir.
Ancak kamu görevlisi hakkında verilecek olan ceza kamu zararının niteliği, meydana gelen zararın büyüklüğü dikkate alınarak daha ağır disiplin cezaları da verilmesi mümkündür.
Görevi İhmal Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının en önemli koşullarından birisi de fail hakkında verilen hürriyeti bağlayıcı cezanın 2 yıl ve daha az olmasıdır. TCK 257/2 maddesinde görevi ihmal suçu cezası için öngörülmüş hapis cezasının ise süt sınırı bir yıl olarak belirlenmiştir. Bu nedenle görevi ihmal suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkündür. Bunların dışında ise;
- Failin daha önce kasıtlı bir suçtan hakkında verilmiş hapis cezasının bulunmaması,
- Mahkeme tarafından failin ileride yeniden suç işlemeyeceği yönünde kanaat oluşması,
- Meydana gelen zararın aynen yerine getirilmesi
- Failin hakkında verilecek olan HAGB kararını kabul etmesi
Gerekmektedir. Ancak her ne kadar fail hakkında ceza davası sonrasında HAGB kararı verilmiş olsa dahi bu durum disiplin cezası uygulanmasına engel değildir.
Görevi İhmal Suçuna Teşebbüs
Daha önce belirtmiş olduğumuz görevi ihmal suçu unsurlarında da belirttiğimiz gibi suçun oluşması için kamunun zararı, kişilerin mağduriyeti veya üçüncü bir şahısın menfaatinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartların gerçekleşmesi halinde suç sübut bulmuş olacaktır. Bu nedenle görevi ihmal suçuna teşebbüs mümkün değildir.
Sık Sorulan Sorular
Görevi İhmal Suçu Kalktı Mı?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi daha önce 765 sayılı TCK’da ayrı yasa maddelerinde düzenlenmişti. Ancak 5237 sayılı TCK’da görevi ihmal ve görevi kötüye kullanma suçu aynı başlık altında düzenlenmiştir. Bu nedenle görevi ihmal suçunun kalktığını söylemek yanlış olacaktır. 5237 sayılı TCK’nın 257/2 maddesinde hüküm altına alınmış bir suçtur.
Görevi İhmal Suçu Ertelenir Mi?
TCK ve CMK’da belirtilen erteleme şartlarının oluşması halinde ertelenmesi mümkün suçlar arasında yer almaktadır.
Görevi İhmal Suçunun Cezası Nedir?
TCK 257/2 maddesine göre 3 ay ile 1 yıl arasında hapis cezasıdır.
Görevi İhmal Suçu Uzlaşmaya Tabi Midir?
Görevi ihmal suçu şikayete tabi suçlardan olmadığı gibi uzlaşmaya tabi suçlar arasında yer almamaktadır. TCK 257/2 maddesinde düzenlenmiş suçu işleyen kamu görevlileri hakkında soruşturma ve kovuşturma işlemi re’en yapılmaktadır.
Görevi İhmal Memuriyete Engel Mi?
Her ne kadar görevi kötüye kullanma suçu “yüz kızartıcı suçlar” arasında sayılmış ise de; Görevi ihmal suçunun yüz kızartıcı suç olmadığı yönünde yüksek yargı kararları mevcuttur. Bu nedenle memuriyete engel teşkil etmemektedir. Ancak görevi ihmal suçunu işleyen kamu görevlileri hakkında ayrıca disiplin cezaları uygulanabilmektedir.
