Eş durumu tayini, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 72 ve davamı maddelerinde yer alan kamu personellerine tanınmış bir haktır. Eş durumu tayini şartları ile bu taleplere karşı uygulanacak prosedürler ise “Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarına İlişkin Yönetmelikte” detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Genel olarak eş durumu tayininde uygulanacak prosedürler ve şartlar Devlet Memurları Kanunu ile düzenlenmiş ise de; Sağlık Bakanlığı personeli eş durumu tayini şartları, Adalet Bakanlığı eş durumu tayini şartları veya öğretmenlerin eş durumundan tayin şartları kurumlara ait kendi atama ve nakil yönetmelikleri ile düzenlenmiştir.

Eş Durumu Tayini Şartları ve Hukuki Dayanağı

Eş durumu tayini şartlarının belirlenmesinde belirli kriterler göz önüne alınmıştır. Bu şartların belirlenmesinde Anayasamız ile güvence altına alınan “Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları” benimsenmiştir. Buna göre eş durumu tayininin temel dayanağını Anayasamızın 41. Maddesi oluşturduğunu söyleyebiliriz.

“Anayasa Md. 41; Devlet, ailenin huzur ve refahı ile ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğreti ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatları kurar.”

Eş Durumundan Tayin Hakkından Kimler Faydalanabilir

Eş durumundan tayin hakkı 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olan bütün kamu personeli için tanınmış bir haktır. Ancak 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olsalar bile;

Yardımcı hizmetler sınıfına dahil olanlar
- İstisnai memurluklar
- Aday memurlar
- Mille Savunma Bakanlığına bağlı kadro ve kuruluştaki memurlar

Diğer eş durumundan tayini şartlarını sağlıyor olsalar bile bu haktan yararlanamamaktadırlar.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa Göre Eş Durumu Tayini Şartları

Yazımızın başında da belirttiğimiz gi eş durumundan tayin hakkı 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olan kamu personelleri için belirlenmiş bir haktır. Ancak öncelikle hatırlatmakta fayda görüyoruz ki her iki eşinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olması gerektiği gibi bir zorunluluk yoktur.

Bu nedenle her iki eşin kamu personeli olması veya eşlerden sadece birisinin kamu personeli olması, hatta eşlerin çalışmış olduğu kurumların farklı veya aynı olmasına bağlı olarak eş durumu tayin şartları değişiklik gösterebilir. Konumuzun daha anlaşılabilir olması için her iki durumu göz önüne alarak ayrı ayrı bir şartları incelemekte fayda görüyoruz.

Her İki Eşin Kamu Personeli Olması Halinde Eş Durumu Tayini Şartları

Her iki eşin kamu personeli olması halinde aşağıda belirtmiş olduğumuz şekillerde eş durumundan tayin işlemleri yapılmaktadır.

Her iki eş kamu personeli olmakla beraber; Aynı kurum (Bakanlık) bünyesinde çalışmaları halinde daha fazla hizmet ihtiyacı bulunan yere tayin işlemi gerçekleştirilir.
- Eşlerden birisinin tayin imkanının bulunmaması veya kurum içi yer değiştirme olanağının olmaması halinde diğer eş bu durumda olan eşin bulunduğu yere
- Eşlerin ayrı kurumlarda çalışmaları halinde daha çok hizmet ihtiyacı bulunan yere diğer eşin kurum içi yer değiştirme suretiyle ataması yapılır.

Eşlerden Birinin Kamu Personeli Olmaması Halinde Eş Durumu Tayini Şartları

Kamu personeli olan eşin, kamu personeli olmayan eşin bulunduğu yere tayininin yapılması için gerek şartlar ise genel hatları ile aşağıdaki gibidir.

Kamu personeli olmayan eşin çalışmış olduğu yerde son 2 yıl içerisinde en az 360 günlük sosyal güvenlik priminin ödenmesi gerekmektedir. Kendi namına veya hizmet akdi ile çalışan eşlerde de aynı şekilde son iki yıl içerisinde 360 günlük sigorta pirimi ödenmesi koşulu vardır.
- 657 sayılı yasa kapsamında bulunmayan eşin milletvekili, belediye başkanı noter veya muhtar olması durumunda naklen ataması yapılacak eş bu statüde bulunan eşin bulunduğu yere tayin olabilecektir.

Sağlık Bakanlığı Eş Durumu Tayini Şartları

Yukarıda sıralamış olduğumuz eş durumu tayini şartları haricinde her bakanlık veya kurum kendi personellerinin atama ve nakil işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ayrı bir yönetmeliğe tabidirler. Sağlık Bakanlığı da bu kurulardan birisidir. Sağlık Bakanlığı eş durumu tayininde aşağıda sıralamış olduğumuz kriterler benimsenmiştir.

Sağlık Bakanlığı eş durumu tayini şartları da yine her iki eşin Sağlık Bakanlığında görev yapıp yapmadığı, eşlerden birisinin farklı kurumda çalışmış olduğu durumlar ile eşin kamu personeli olup olmaması durumuna göre farklı şartlar getirilmiştir.

Her İki Eşin Sağlık Bakanlığı Personeli Olması Halinde Eş Durumu Tayini Şartları

Her iki eşin Sağlık Bakanlığı personeli olması halinde genel olarak astlık/ üstlük sıralamasına göre eş durumundan tayin işlemleri yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığında bulunan kadroların ast / üst sıralaması;
- Bakanlık merkez teşkilatı
- İl / İlçe sağlık müdürleri
- Başkan
- Başhekim
- Eğitim görevlisi
- Başasistan
- Yan dal uzmanları
- Uzman tabipler
- Uzman diş tabipleri
- Diş tabipleri
- Eczacı
- Diğer sağlık personelleri

Şeklindedir. Sağlık Bakanlığının eş durumundan tayin işlemlerinde astın görev yerinin üste bağlı olarak değiştirilmesi mümkündür.

Her iki eşin yukarıda sıralamış olduğumuz aynı kadro ve derecede yer alması halinde D ve C hizmet grupları dikkate alınarak bu grupların bir ilde sağlanacak şekilde eş durumundan tayin işlemleri yapılır.
- D ve C gruplarına göre bir tayin işlemi mümkün olmaması durumunda ise eşlerin görev yaptıkları illerin doluluk oranı az olan ile eş durumundan tayin işlemi gerçekleştirilir.
- Eşlerin görev yaptıkları yerin doluluk oranları eşit olması halinde ise tayin işlemi üst hizmet bölgesinde görev yapan eşin yer değişikliği şeklinde yapılması mümkündür.

Eşlerin Farklı Kurumlarda Çalışması Halinde Sağlık Bakanlığı Personelinin Eş Durumu Tayini Şartları

Farklı kurumlarda çalışan eşin varsa kendi kurumu il yapılan protokol hükümleri dikkate alınır
- Eşlerden birisinin;
  - Emniyet sınıfı
  - İstihbarat sınıfı
  - Hakim / savcı
  - Türk Silahlı Kuvvetleri Personeli (Subay, Astsubay, Uzman Erbaş vs.)

Gibi zorunlu yer değiştirmeye tabi olması halinde eş durumundan tayin işlemi bu eşin bulunduğu yere olacak şekilde yapılır.

Sağlık Bakanlığı Personelinin Kamu Görevlisi Olmayan Eşin Bulunduğu Yere Eş Durumu Tayini Şartları

Kamu görevlisi olmayan eşin son 4 yıl içerisinde 720 gün sosyal güvenlik priminin ödenmesi olması gerekir.
- Yukarıda belirmiş olduğumuz 720 günlük sigorta primlerinin aynı iş yeri tarafından yatırılmış olması gerekir. Diğer bir ifade ile kamu personeli olmayan eşin bu iş yerinde en az 720 gün çalışmış olması gerekir.

Adalet Bakanlığı Personelinin Eş Durumu Tayini Şartları

Adalet Bakanlığı veya aşka bir kamu kurumunda görev yapan eşin yer değiştirme imkanı bulunmaması veya zorunlu hizmete tabi bulunan eşin bulunduğu yere,
- Her iki eşin Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatında görevli olması halinde hizmet ihtiyacı öncelikli bulunan eşin bulunduğu yere
- Eşlerden birinin farklı kurumda çalışması durumunda her iki kurumun hizmet önceliği durumu dikkate alınarak tayin işlemi yapılır.
- Adalet Bakanlığı merkez veya taşra teşkilatında görev yapan personelin kamu görevlisi olmayan eşin bulunduğu yere tayin hakkını kullanabilmesi için yine son 2 yıl içinde en az 360 günlük sigorta primlerinin ödenmesi olması ve başvuru tarihi itibariyle hala burada çalışıyor olması gerekir.

Öğretmenlerin Eş Durumu Tayini Şartları

Bilindiği üzere öğretmenler zorunlu çalışma yükümlülüğüne tabidirler. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yer yıl belirli dönemlerde aile birliğine dayalı tayin talepleri alınmaktadır. Gerektiğinde mazeretin devam ettiği sürece öğretmenin zorunlu hizmet yükümlülükleri de ertelenebilir. Diğer durumlarda ise öğretmenlerin eş durumu tayini şartları “Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarına İlişkin Yönetmelikte” belirtilen usul ve esaslar geçerlidir.

Öğretmen Eş Durumu Tayini Kaç Yıl?

Öğretmenlerin eş durumu tayini kaç yıl olduğu sorusu genellikle öğretmen olan eşin kamu personeli veya öğretmen olmayan eşin bulunduğu yere tayin istemesi durumunda geçerli bir sorudur. Bu durumda kendi namına çalışan veya sigortalı olarak çalışan diğer eşin bulunduğu yere tayin istemeleri durumunda eşin en az üç yıl süredir sigortalı olarak burada çalışıyor olması gerektiği koşulu aranmaktadır.

Eş Durumu Tayin Talebi Reddedilmesi Halinde İzlenecek Hukuki Yol

Eş durumu tayin şartını taşımasına rağmen yapılan başvurular zaman zaman idarenin yanlış değerlendirme ve yorumlamalarına bağlı olarak haksız bir şekilde red kararı ile sonuçlanabilmektedir. Bu durumda tayin talebinin reddi idari bir işlem olması nedeniyle İdare Mahkemelerinde iptal kararı açılması mümkündür.

Anayasamız ile aile birliğinin korunması güvence altına alınmış olduğundan, telafisi güç durumlarla karşılaşılması muhtemel olması ve açıkça eş durumu tayini şartlarının yerine getirilmiş olduğunun tespit edilmesi halinde yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi de mümkün olabilmektedir. Bu nedenle İdare Mahkemesinde açılacak olan bu tür davaların yürütmenin durdurulması talebi ile açılmasında fayda vardır.

Stratejik personellerin eş durumundan tayinleri, öğretmenlerin eş durumundan tayin işlemleri, polis ve diğer emniyet sınıfındaki personellerin tayin işlemlerinde çoğunlukla kurumların kendi işleyişlerine göre hazırlamış olduğu atama ve nakil yönetmelikleri belirleyici olur. Bu nedenle bu konuda açılacak davalarda hukuki destek almak, dava sürecine etki edecektir.

Bu ve benzeri idari davalarda red kararının ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren 60 günlük süre içerisinde iptal davasının açılması gerekir. Bu süreler önemle üzerinde durulması gereken sürelerdir. Bu sürelerin geçirilmesinden sonra açılacak olan iptal davaları reddedilmektedir.

Kamu Personellerinin Eş Durumundan Tayin Şartlarını Düzenleyen Yönetmelikler

Yukarıda da belirttiğimiz gibi hemen hemen her kurum kendi yapılacak atama ve nakillerde uygulanacak usul ve esasları düzenleyen kendi bünyesinde oluşturmuş olduğu yönetmelikleri dikkate alarak eş durumundan tayin konusunda karar vermektedir.

Bu nedenle bu konuda tayin talebinde bulunulmadan önce veya idarenin red kararına karşı açılacak olan iptal ve yürütmenin durdurulması davalarında öncelikle bu yönetmeliklerin detaylı bir şekilde incelenmesi gerekir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereğine hazırlanmış ve eş durumu tayini şartlarını düzenleyen diğer yönetmelikleri ise aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

İç İşleri Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği
1. Adalet Bakanlığı Memur/Sınav Atama ve Nakil Yönetmeliği
1. Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği
1. Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği
1. Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliği
1. Maliye Bakanlığı Personelinin Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarına İlişkin Yönetmelik

Eş Durumu Tayini Şartlarına İlişkin Sık Sorulan Sorular

1 Yıl Olmadan Eş Durumu Tayini Mümkün Müdür?

Her iki eşin kamu personeli olması halinde eş durumu tayini şartları arasında bir süre şartı bulunmamaktadır. 1 yıl olmadan eş durumu tayini mümkün müdür sorusu daha çok kamu personeli olmayan eşin çalışmış olduğu yere tayin hakkını kullanmak istenildiğinde söz konusu olur. Eşin kamu personeli olmaması halinde sigortalı olarak çalışan eşin 2 yıllık süre içerisinde en az 360 gün prim sayısı olması gerekir.

657 Eş Durumu Tayini Şartları

657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre yapılacak eş durumu tayini şartları yasanın 72. Maddesinde yer alır. Genellikle her bakanlık veya kurum eş durumu tayini şartları konusunda uygulanacak usul ve esasları kendi yönetmelikleri ile düzenlenmiştir. Ancak bu yönetmelerin dayanağını yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 72. Maddesi oluşturmaktadır.

Eş Durumu Tayini Reddedilebilir Mi?

Eş durumu tayini şartları oluşmamış olması halinde eş durumu tayin talebinin reddedilmesi mümkündür. Kamu kurumları bazı durumlarda bu hakkında kötüye kullanıldığını tespit ettiğinden bu konudaki taleplere karşı hassasiyetler yaklaşmaktadır.

Özellikle tayin talebinde bulunan eşin naklen atamasını istemiş olduğu yerlerde uygun kadro bulunmaması halinde kurumlar arası geçişin zorunlu hale geldiğinde takdir yetkisini kullanabileceklerdir. Bu durumda İdare Mahkemeleri ile Danıştay’ın idarenin takdir yetkisini kısıtlayacak kararlar vermesi mümkün değildir. Buna karşın eş durumu tayini şartları oluşması halinde bu red kararına karşı iptal davası açılması mümkündür.

Eş Durumu Tayini İçin Kaç Gün Sigortalı Olmak Gerekir?

Eşin sigortalı olma şartı, tayin talebinde bulunan eşin kamu personeli olmaması durumunda söz konusudur. Bu durumda son iki yıl içerisinde en az 360 günlük sigorta primlerinin yatırılmış olması şartı getirilmiştir. Bazı kurumların eş durumundan nakillerinde uygulanacak şartlarının düzenlenmiş olduğu yönetmeliklerde bu süreler farklılık gösterebilir. Örneğin yukarıda belirtmiş olduğumuz Sağlık Bakanlığı Eş Durumu tayini şartları bu sürenin 4 yıl içerisinde 720 gün olması gerektiği gibi farklı süreler düzenlenebilmektedir.

Öğretmenler Eş Durumundan Tayin İsteyebilir Mi?

Diğer kamu personellerinde olduğu gibi öğretmenlerin eş durumundan tayin isteme hakları vardır. Öğretmenlerin eş durumu tayini şartları ise yukarıda belirtmiş olduğumuz şekildedir.

Kadrolu Memur Eş durumu Tayini Şartları

Kadrolu memur eş durumu tayini şartları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, “Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atamalarına İlişkin Yönetmelikte” ile her kurumunda kendi işleyiş ve düzenine göre hazırlanmış atama nakil yönetmelikleri dikkate alınarak yapılır. Bu nedenle kadrolu memur eş durumu tayini şartları kısmen de olsa kurumlara göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle eş durumundan tayin şartlarının oluşup oluşmadığı veya bu konuda açılacak iptal davaları öncesinde 657 sayılı yasa ile birlikte kuruma ait kendi atama ve nakil yönetmeliklerinin incelenmesi gerekmektedir.