Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesine bağlı olarak ceza muhakemesinde kıyas ve kıyas yasağı mevcut durumda. Şöyle ki kanunda bazı fiillere yönelik herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Bu gibi durumlarda da suç olarak ifade edilen fiilin farklı fiiller üzerinden kıyaslanması esas alınır. Yani suç olarak kabul edilen fiiller üzerinden kıyaslama gerçekleşir. Bu yolla;
- Hukuki güvenlik ilkesine bağlı olarak kıyaslamanın gerçekleşmesi sağlanır.
- Lehe ve aleyhe yönelik kıyas yapılacağı zaman da yine hukuki güvenlik devreye girmektedir.
- Maddi ceza hukukuna yönelik kıyas yasağı ilkesine yer verilmektedir.
Farklı olarak ceza muhakemesi hukukunda kıyas ilkesi mevcut değil. Yukarıda da belirttiğimiz üzere maddi ceza hukuku bu alanda çalışma gösterir. Ve de suçlu görülen fiile yönelik kıyas ilkelerine başvurulur. Bu aşamada ceza muhakemesine göre sınırlar ifade edilmiş, kıyaslama engellenmiştir.
Ceza Muhakamesinde Kıyas Yasağı Sınırları
Ceza muhakemesinde kıyas ve kıyas yasağı yukarıda belirttiğimiz şekilde mevcut olmadığını göstermekte. Bu anlamda iki ayrı sınır üzerinden de kıyas yasağının ifade edildiği görülüyor. Temelde bu sınırlar üzerinden kıyas yasağına yer verilmesi söz konusudur. Şöyle ki;
-Özgürlük; En temel sınırın özgürlük normları üzerinden sergilendiği görülüyor. Yani özgürlük normlarında oluşan daralmadan dolayı kıyas yasağı mevcut durumda. Örnek verecek olursak tutuklama kararı bunlardan bir tanesidir. Özgürlüğü daraltan normlar üzerinden kıyaslamalara geçilmez.
-İstisna; Özgürlük dışında istisnai normların dahi dikkate alınması söz konusudur. Yine bu normların da sınır olarak belirlenmesi esas alınmıştır. Beraberinde de kıyas yasağına gidilmiştir. CMK tarafından kıyas yoluna yönelik tüm bu sınırlar üzerinden harekete geçilmekte.
Ceza Muhakemesinde İlkeler Nelerdir?
Ceza mahkemesinde kıyas ve kıyas yasağı dışında da belli başlı ilkeler mevcut durumda. Yani yasakların yanı sıra bu ilkeleri dikkate alarak soruşturmalara yer verilmesi sağlanır. Örneğin en temel ilke doğrudanlık olarak ifade edilir. Kıyas ve kıyas yasağına ilişkin, doğrudanlık ile normlar dikkate alınır. Mesela;
- Temelde özgürlük normlarına göre kıyas yasağına yer verilmiştir.
- İstisna normları da yine yasağın gerçekleşmesinde etkili durumda.
Sanığın sorgulamaları sırasında doğrudanlık ilkesi devreye girer. Bu aşamada işlenen suçun, kıyaslama ilkelerine göre değerlendirilmesi dikkate alınır. Gerek muhakeme ilkeleri gerekse kıyas sınırları üzerinden karara yer verilir. Ceza hukukunda kıyas yasağı ilkesi üzerinden ceza yargılamalarına geçilir. Neticesinde de kararın çıkarılması ve uygulamaya geçilmesi söz konusudur.
Maddi Ceza Hukukunda Kıyaslama
Önceden de belirttiğimiz üzere ceza hukukunda kıyas yasağı nedir sorusuna yönelik güvenlik ihlalleri ifade edilmektedir. Bu aşamada maddi ceza hukuku, hem lehe hem de aleyhe olacak şekilde kıyas yapılmasını öngörür. Ancak güvenlik ihlal edildiği için kıyas yasağı devreye girmektedir. Her ne kadar bu konuda ilkelere yer verilmiş olsa da, ceza muhakemesi kıyasa uygun değildir.
Temelde bu yasağın olma nedeni de kanunsuz suç ilkesinden doğmaktadır. Çünkü hem kanunsuz suç olmaması hem de ceza uygulanmaması temel alınır. Bu gibi durumlarda suç olarak tanzim edilen durum, başka fiiller üzerinden değerlendirilir.
Ceza Muhakemesinde Kıyas Normları
Ceza muhakemesinde kıyas yasağı için belirlenen 2 norm üzerinden sorgulama gerçekleşir. Bunlar önceden de belirttiğimiz üzere istisna ve özgürlük alanlarını kapsar.
Neticesinde de bu alanlarda herhangi bir tehditin oluşması engellenir. Engeller için de kıyas yasağına yer verilmiştir. Özellikle de hukukta güvenlik ihlaline neden olduğu için kıyas yasağı mevcut durumda. Neticesinde de ceza muhakemesi tarafından kabul edilmediği görülüyor.
