Basit yargılama usulü hukuk sistemimizde yargılamaların etkin ve hızlı bir şekilde yürütülmesi amacı ile uygulanan alternatif bir yargılama sistemidir. Yargılamanın bu şekilde yapılması fail hakkında bilirli oranda ceza indirime de imkan vermektedir.
CMK 250 maddesinde düzenlenen seri muhakeme usulü ile CMK 251 maddesinde düzenlenen basit yargılama usulü amaç ve sonuçları itibariyle benzerlik gösterir. Ancak farklı yönleri vardır. Uygulamada sıklıkla birbirine karıştırılan kavramlardır. Bu nedenle basit yargılama usulü nasıl uygulanır, basit yargılama usulü hangi suçlarda uygulanır, basit yargılama usulüne itiraz ve basit yargılama usulü kaç TL para cezaları için uygulandığı konularında bilgiler vermeden önce her iki yargılama türünün farklarına kısaca değinelim.
Basit Yargılama Usulü ve Seri Muhakeme Usulü Farkı
Seri muhakeme usulü CMK 250. Maddesinde sıralanmış suçlar için uygulanır. Buna karşın basit yargılama usulü adli para cezaları ile ceza üst sınırı 2 yıl ile 2 yıldan az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanır. Bunun haricinde seri muhakeme soruşturma aşamasından itibaren geçerli olan bir uygulamadır. Basit yargılama ise Asliye Ceza Mahkemesince iddianamenin kabulünden sonra uygulanır.
Basit Yargılama Usulü Şartları
- Sanık hakkında atılı suçlamadan dolayı öngörülen cezanın para cezası veya 2 yıl ile 2 yıldan az hürriyeti bağlayıcı ceza olması gerekir. Atılı suçlamanın yaptırımı para cezası ile birlikte hapis cezasının aynı anda olması basit yargılamanın uygulamasına engel değildir.
- Sanığın üzerine atılı suçtan dolayı yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemelerinde olan suçlardan olmalıdır.
- Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, dilsizlik veya işitme engelliler hakkında basit yargılama usulü uygulanamamaktadır.
- Basit yargılama konusunda duruşma açılmadan iddianamenin kabulünden hemen sonra karar verilmelidir.
- Birden fazla suç nedeniyle sanık hakkında iddianame düzenlenmesi halinde her iki suçunda basit yargılamaya tabi suçlardan olası gerekir. İddianamede belirtilen herhangi bir suçun bu suçlardan olmaması halinde basit yargılama şeklinde kovuşturma yapılamamaktadır.
- Genellikle memur suçlarında geçerli olan suçun soruşturulması ve kovuşturulması izne tabi olan suçlardan olmamalıdır.
Basit Yargılama Usulü Hangi Suçlarda Uygulanır
Basit yargılama usulünün hangi suçlarda uygulanacağı konusunda tek tek sayma yoluna gidilmemiştir. Genellikle yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemeleri olan, adli para cezası ve 2 yıl ve daha az süreli hapis cezalarında uygulanır. Herhangi bir suçun basit yargılama usulüne tabi olup olmadığında suçun daha ağır cezayı gerektiren halleri de dikkate alınır.
Örneğin TCK 89 maddesinde düzenlenen taksirle yaralama suçunda, suçun basit hali olarak nitelendirilen TCK 89/1, TCK 89/2 ve TCK 89/3 maddelerinin ceza üst sınırı en fazla 2 yıldır. Bu nedenle TCK 89/1,2,3 maddeleri için basit yargılama usulü uygulanabilir. Ancak TCK 89/4 maddesinde düzenlenen taksirle yaralama fiili nedeniyle birden fazla kişi yaralanması halinde ceza üst sınırı 3 yıldır. Bu nedenle TCK 89/1,2,3 maddeleri için basit yargılama usulü uygulanabilirken TCK 89/4 maddesi için uygulanması mümkün değildir.
Basit Yargılama Usulüne Tabi Suçlar
Yukarıda da belirttiğimiz gibi basit yargılama şeklinde yürütülecek kovuşturmalar tek tek sayılmamıştır. Uygulamada sık karşılaşılan ve öngörülen cezanın para cezası olduğu ve ceza üst sınırının 2 yıl ve daha fazla olduğu suçları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Taksirle Yaralama (TCK 89/1,2,3)
- Tehdit Suçu (TCK 106/1)
- Haksız Arama Suçu (TCK 120)
- Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma (TCK 123)
- Güveni Kötüye Kullanma (TCK 155/1)
- Genel Güvenliğin Kasten Tehlikeyi Sokulması (TCK 171)
- Hakaret Suçu (TCK 125/1,2,3)
- Taksirli İflas (TCK 162)
- Bilişim Sistemlerine Girme (TCK 243/1,2,3)
- Yalan Tanıklık Suçu (TCK 272/1
Görüldüğü gibi örneklerin çoğaltılması mümkündür. CMK 251 maddesi uyarınca basit yargılama usulüne tabi suçlar yukarıda sıralamış olduğumuz suçlar ile sınırlı değildir.
Basit Yargılama Usulü Nasıl Yapılır?
Yargılamanın basit yargılama usulüne göre yapılıp yapılmadığı konusunda iddianamenin kabul kararından hemen sonra karar verilir. İddianamenin kabulünden sonra duruşma günü verilmesinden sonra basit yargılama şeklinde kovuşturma yapılamaz. Cumhuriyet Savcısı tarafından düzenlenen iddianamenin Asliye Ceza Mahkemesine ulaşması ile birlikte hakim tarafından sanığın üzerine atılı suçun basit yargılama usulüne tabi suçlardan olup olmadığı tespitinden sonra, bu konuda hakim tarafından karar verilir.
Mahkeme hakimi tarafından basit yargılama konusunda karar verilmesi durumunda, bu karar ile birlikte iddianame mağdur ile sanığa usulünce tebliğ edilir. Yapılan tebligatta mağdurdan beyanları ve delillerini sunması, sanıktan ise atılı suçlamaya ilişkin savunmasını yazılı olarak mahkemeye 15 (on beş) gün içerisinde sunmaları gerektiği bildirilir. Ayrıca ayni tebligatta yargılamanın duruşma açılmaksızın yapılacağı da bildirilir.
Yukarıda belirtildiği gibi gerekli tebligat işlemlerinin yapılmasından sonra ve basit yargılama usulüne itiraz edilmemesi durumunda, duruşma açılmaksızın yargılamaya devam olunur. Diğer suçlara ilişkin yargılamaların aksine basit yargılamaya tabi suçlarda C.Savcısının da görüşü (mütalaa) alınmaz. Son olarak yargılamanın bu şekilde sonuçlanması halinde fail hakkında verilecek olan ceza 1/4 oranında ayrıca indirilir.
Basit Yargılama Usulüne İtiraz
Basit yargılama usulüne itiraz hükmün verilmesinden sonra mümkündür. Herhangi bir şekilde itiraz edilmemesi halinde hüküm kesinleşerek infaz aşamasına geçilir. Bu konuda usulünce basit yargılamaya itiraz edilmesi halinde ise genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Genel hükümlere göre yapılacak yargılama, itirazı incelemekle görevli diğer Asliye Ceza Mahkemesince yapılır.
Genel hükümlere göre yapılacak yargılamada duruşma açılarak yargılama yapılır. Tarafların duruşmaya katılmamaları halinde yokluklarında karar verilmesi mümkündür. İtirazı incelemekle yükümlü mahkeme daha önce verilen karar ile bağlı değildir. Örneğin daha önce basit yargılama şeklinde yapılan kovuşturma sonucunda sanık hakkında ceza verme yoluna gidilmiş olabilir. Ancak itiraz üzerine yapılan yargılamada sanık hakkında beraat kararı verilmesinin önünde bir engel yoktur. İtirazın sanık tarafından yapılması halinde daha önce 1/4 indirim oranından faydalanılması mümkün değildir.
İtirazın sanık tarafından yapılmayın suçun mağduru veya müşteki tarafından yapılması halinde ise; Yargılama sonucunda sanık hakkında yine cezalandırılma yoluna gidilmesi halinde daha önce uygulanan 1/4 oranındaki ceza indirimi genel hükümlere göre yapılan yargılamada da uygulanır. 1/4 oranındaki indirimden sadece sanığın basit yargılama usulüne itiraz etmesi halinde uygulanmamaktadır.
Sık Sorulan Sorular
Basit Yargılama Usulüne İtiraz Süresi Ne Kadardır?
Sanığın veya suçun mağdurunun basit yargılamaya itiraz etmesi, gerekçeli kararın ilgiliye tebliğinden itibaren 2 haftadır.
Basit Yargılama Usulünde Ceza İndirim Oranı Nedir?
Basit yargılama usulüne göre yapılarak hüküm verilmesi halinde sanık hakkında 1/4 oranında ayrıca ceza indirimi yapılır. Ancak basit yargılamaya sanık tarafından itiraz edilmesi sonucu yapılacak genel hükümlere göre yargılama sonucunda benzer şekilde cezalandırılma yoluna gidilmesi halinde sanık bu indirimden faydalanamaz.
Basit Yargılama Usulü Kaç TL Para Cezaları İçin Uygulanır
Ceza hukuku açısından para cezası öngörülmüş suçlar için bir sınırlama bulunmamaktadır. Ancak hapis cezasının 2 yıl ve daha az süreli olması gerekir.
Basit Yargılama Usulünde Erteleme veya HAGB Kararı Verilebilir Mi?
Basit yargılama usulü sadece yapılacak olan yargılamanın daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesini amaçlar. Yargılama sonucunda sanık hakkında cezalandırılma yoluna gidilebileceği gibi, beraat kararı, düşme kararı veya sanık hakkındaki cezanın ertelenmesi veya sanık hakkında HAGB kararı verilmesine engel değildir.
Basit Yargılama Ne Kadar Sürer
Basit Yargılama usulünün genel amacı daha etkin ve hızlı bir yargılama yapılmasıdır. Duruşma açılmadan yapılmış olması nedeniyle genel hükümlere göre yapılan yargılamalara nazaran çok daha kısa sürmektedir. Net bir süre belirtmek mümkün olmasa da ortalama ceza davalarında 2 – 3 ay içerisinde neticelendirilmektedir.
Hangi Davalarda Basit Yargılama Usulü Uygulanır?
Basit yargılama sadece ceza hukukunda uygulanan bir yargılama türü değildir. Hukuk davalarında da davanın niteliğine göre uygulanabilmektedir. Ancak ceza hukukunda basit yargılamaya tabi suçlarda ve diğer basit yargılama şartlarının gerçekleşmesi halinde uygulanabilmektedir.
