İşçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkların başında tazminatsız işten çıkarma durumları gelir. İş kanunumuzda ve diğer özel yasalarımıza göre çalışanın tazminatsız işten çıkarılması mümkün değildir. Bu durumun en önemli ve tek istisnası ise İş Kanunu 25. Madde de düzenlenen haklı fesih nedenlerinin varlığıdır.
Tazminatsız işten çıkarma bütün haklı fesih durumlarında geçerli değildir. “Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller” başlığı altında düzenlenen İş Kanunu 25. Maddenin, 25/II ve alt bentlerinde sıralanan durumlarda çalışanın tazminatsız bir şekilde işten çıkarılması mümkündür. Bu kurala herhangi bir aykırılık işe iade davası veya işçi tarafından açılacak olan tazminat davalarına konu olabilecektir.
Hangi Hallerde İşçi Tazminatsız İşten Çıkarılır?
İş kanunu 25/II maddesinde tazminatsız işten çıkarmaya neden olabilecek hal ve hareketler belirtilmiştir. Bu hal ve hareketleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
İşçinin İşvereni Yanıltması Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma
Tazminatsız işten çıkarılma nedenleri arasında işçinin “iş sözleşmesinin yapıldığı sırada, bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar ve şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek ya da gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması (İş Kanunu 25/II-a)” yer alır.
Bu durum genellikle işçinin mevcut iş kolu üzerindeki yeterliliğine ilişkin bilgilerdir. Örneğin işçinin iş konusunda daha önce herhangi bir tecrübe ve deneyiminin olmaması, buna karşın işçinin iş sözleşmesi sırasında aksini beyan etmesi, tazminatsız işten çıkarılmasına imkan verebilecektir.
İşveren Karşı Hakaret Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma
İşverene karşı hakaret içerikli sözler sarf edilmesi de tazminatsız işten çıkarma nedenleri arasında yer alır. İş Kanunu 25/II-b maddesi ile hakaret olarak tabir edilen “şeref ve namusa dokunacak sözler” sadece işveren karşı değil, ayrıca işverenin aile bireylerine karşı söylenmesi şeklinde de gerçekleşebilir. Bunun dışında yine İş Kanunu 25/II-b maddesinde işçinin, işveren hakkında yine şeref ya da haysiyetini kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması tazminatsız işten çıkarma nedenleri arasında yer alır.
İşçinin Cinsel Tacizde Bulunması Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma
İş Kanunu 25/II-c maddesi ile işçinin işverene ya da iş yerinde çalışan başka bir çalışana cinsel tacizde bulunması nedeniyle tazminatsız işten çıkarılması mümkündür. Bu durumun iş yerinde gerçekleşmesi gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır.
İş Yerinde Kavga Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma
Daha çok iş yerinde kavga şeklinde gerçekleşen durum İş Kanunu 25/II-d maddesi ile işçinin işverene, herhangi bir aile bireyine ya da başka bir çalışana sataşması şeklinde düzenlenmiştir. Sataşma sadece fizik şekilde olmayıp işvereni veya başka bir çalışanı rencide edici davranış şeklinde de olabilmektedir. Bu durumda da yine işçinin tazminatsız işten çıkarılmasına imkan vermektedir.
İş Yerinde Kavga Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma Yargıtay Kararı
Dosya içinde bulunan 24.01.2015 tarihli tutanak incelendiğinde, olayın,davalı işverenin diğer çalışanı K5’in, davacı işçi ile tanık olarak dinlenen K3 arasındaki esprili notu, izinsiz olarak kullanmasından kaynaklandığı hususunun tartışmasız olduğu, yine dosya içinde bulunan “not” incelendiğinde, notun, esprili, şahısların birbirini motive etmesine yönelik, kalp şekilleri ile süslenmiş, özel ibareler içeren, özel hayatla ilgili bir metin olduğunun görüldüğü, bu nitelikteki bir metnin kişiye özel olması sebebi ile izinsiz olarak kullanılamayacağı, davalı işverenin diğer çalışanı K5’in, bahse konu notu izinsiz olarak ele geçirip, whatshap profili yapmasının, genel olarak davacı işçiye yönelik bir sataşma olarak değerlendirilebileceği ve hatta bu eyleme yönelik, sitem içerir makul bir kişisel tepkinin eleştiri konusu bile yapılamayabileceği, ancak bu durumda dahi, davacı işçinin mevcut sataşmayı iş yeri yetkililerine bildirmesinin gerektiği, somut olayda davacı işçinin, tanık K6’ın beyanına göre, bu bildirimi yapmadığı gibi, mesai saatleri içerisinde, K5 ile iş yeri deposunda polemiğe girdiği ve polemiğin, yargılama sırasında dinlenen tanık beyanları ve kamera kaydı içeriğine göre, davacı işçinin, K5’in üzerine yürümesi ve O’na vurmaya çalışması eylemine kadar evrildiği, hatta davacı işçinin, K5’e, fiziksel temasta bulunmasının, iş yeri yöneticileri K4 ve K6’ın araya girmesi ile zorlukla önlendiği, bu şekilde meydana gelen olayın, davalı işverene, İş Kanunu’nun 25/2-d maddesi gereğince, iş akdini haklı nedenle feshetme hakkını verdiği, bu hali ile ilk derece mahkemesinin, davanın reddi yönündeki karar gerekçesinde, bir isabetsizlik bulunmadığı, anlaşılmıştır.” [1]
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesinin 07.03.2019 tarih, 2017/1034 esas ve 2019/338 sayılı kararı
İş Yerine Sarhoş Gelme Nedeniyle Tazminatsız İşten Çıkarma
İşçinin iş yerine sarhoş veya uyuşturucu madde etkisi altında iken gelmesi ya da bu tür maddeleri iş yerinde kullanması İş Kanunu 25/II-d maddesi uyarınca tazminatsız işten çıkarılmasına neden olabilecek bir başka davranıştır.
Diğer Tazminatsız İşten Çıkarma Nedenleri
- İşçinin iş yerinde olmak koşulu ile 7 günden daha fazla süre ile cezalandırılan ya da cezası ertelenemeyen bir suç işlemesi
- Herhangi bir haklı sebep olmaksızın ya da işverenden izin almadan ard arda 2 iş günü işe devam etmemesi
- 1 ay içerisinde işçinin herhangi bir tatil gününden sonra 2 kez işe devam etmemesi
- Bir ay içerisinde 3 iş günü mazeretsi işe devam edilmemesi
- Yapmakla görevli olduğu işlerin işveren veya amirleri tarafından yapılması konusunda gerekli ikazlara rağmen işçinin bu işleri yapmamakta ısrar etmesi
Tazminatsız İşten Çıkarma Şartları
İşçinin tazminatsız işten çıkarılabilmesinin en önemli şartı yukarıda belirtmiş olduğumuz tazminatsız işten çıkarma nedenlerinden bir veya bir kaçının oluşması gerekir. Bunların haricinde ayrıca çalışanın Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca iş yerinde sigortalı olarak çalışması gerekir.
Haksız Yere İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalı?
Haksız yere işten çıkarılan işçinin durumu ile tazminatsız işten çıkarılma durumları farklı hukuki sonuçlar doğurur. Ancak genellikle tazminatsız işten çıkarılma durumlarında işçi İş Kanunu 25. maddeye aykırı olarak işten çıkarıldığını da düşünmektedir. Bu nedenle kısaca bu konu üzerinde durmakta fayda vardır.
Çalışan işveren tarafından haksız bir şekilde işten çıkarıldığını düşünüyorsa öncelikle işe iade davası açmalıdır. İşveren ve işçi arasındaki uyuşmazlıklar arasında önemli bir konu olması nedeniyle işe iade davası başlıklı yazımızı incelemenizde fayda vardır. Bu tür davaların işçi alacakları olarak nitelendirilen kıdem veya ihbar tazminatının ödenmesi talebi ile de açılması mümkündür.
Tazminatsız İşten Çıkarma Nedeniyle Açılabilecek Davalar
İşçi tazminatsız işten çıkarılmasını hukuka aykırı olduğunu veya tazminatının başkaca bir nedenle ödenmediğini düşündüğü takdirde aşağıdaki davaların, işveren aleyhine açılması mümkündür.
- İşe iade davası
- Kıdem tazminatı alacak davası
- İhbar tazminatı alacak davası
- Kötü niyet tazminat davası
- Maddi / manevi tazminat davaları
Tutanak İle Tazminatsız İşten Çıkarma
Tazminatsız işten çıkarma nedenlerinin gerçekleşmesi iş yerinde genellikle bir tutanağa bağlanmaktadır. Bu tutanak iş veren veya çalışanın amirleri tarafından düzenlenmektedir. Bu tutanaklarda özetle; İşçinin iş akdinin feshine neden olabilecek davranışları belirtilmektedir. Bu nedenle tutanak ile tazminatsız işten çıkarılmanın önünde bir engel bulunmamaktadır.
Örneğin yukarıda belirtmiş olduğumuz çalışanın İş Kanunun 25. Maddede belirtilen sürelerde işe devamsızlık yapması, ya da yapmakla görevli olduğu işleri zamanında yapmaması gibi durumlar genellikle işveren tarafından bir tutanağa bağlanmaktadır.
Tazminatsız İşten Çıkarma ve Arabuluculuk
İşçi ve işveren arasında meydana gelen birçok uyuşmazlıkta olduğu gibi tazminatsız işten çıkarma nedeniyle açılacak davalarda da, dava şartı olarak öncelikle arabuluculuğa başvuru zorunluluğu bulunur. Bu hukuki prosedürün atlanarak dava açılması halinde yetkili ve görevli mahkemece kişinin başvurusunun reddine neden olabilecektir.
Tazminatsız İşten Çıkarma Davasının Açılması
Yukarıda da belirtildiği gibi tazminatsız işten çıkarılma nedeniyle öncelikle arabuluculuğa başvuru zorunluluğu bulunur. Burada işçi ile işveren arasında herhangi bir uzlaşı sağlanamaması halinde işçinin iş mahkemelerinde yukarıda belirtmiş olduğumuz davaların herhangi birisini veya tümünü aynı anda açma imkanı vardır. Bu konuda görevli mahkeme İş Mahkemeleri, yetkili mahkeme ise iş yerinin bulunduğu yer iş mahkemesi veya davalının yani işverenin ikamet adresinin bulunduğu yer iş mahkemesidir.
Sık Sorulan Sorular
Tazminatsız İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalıdır?
İşçinin tazminatsız bir şekilde işten çıkarılması ancak yukarıda belirtmiş olduğumuz ve İş Kanunun 25/II maddesinde belirtilmiş durumlar için söz konusu olabilmektedir. Ancak işçi bu durumların gerçekleşmediğini düşünmesi veya tazminatsız işten çıkarma başka bir nedenlerden ötürü hukuka aykırı bulması halinde işe iade davası açabilmesi mümkündür. Bu dava ile birlikte ayrıca tazminat gibi alacakları da talep edilebilecektir. Ancak unutmamak gerekir ki bu davaların açılmasından önce arabuluculuğa başvurma zorunluluğu vardır.
Zorla İstifa Ettirilen İşçi Ne Yapabilir?
Uygulama işçinin zorlama şeklinde istifaya zorlanarak iş akdinin sonlandırılması sık karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda da yine istifanın zorla yaptırıldığının kanıtlanması gerekir. Zorla istifa ettirilen bir işçinin iradesi dışında gerçekleşen bir eylem nedeniyle yine iş mahkemelerinde işe iade davası ile birlikte tazminat alacakları için dava açması mümkündür.
1 Yıl Dolmadan İşten Çıkarılan İşçi Tazminat Alabilir Mi?
Deneme süreleri hariç olmak üzere 1 yılı doldurmadan işten çıkarılan işçinin ihbar tazminatı hakkı vardır. Buna karşılık 1 yılı doldurmayan işçinin kıdem tazminatı hakkı bulunmaz. Kıdem tazminatı alacağı içinde bu konuda dava açılması mümkündür.
Kaç Tutanakla Tazminatsız İşten Çıkarılır?
Bunun için herhangi bir sayı belirlenmemiştir. Tutanağın içeriğinin ispatlanabilirliği daha önemlidir. Örneğin gerçeği yansıtmadığı belirlenen birden fazla tutanak ile tazminatsız işten çıkarma işlemi mahkemece iptal edilebileceği gibi, tek bir tutanağın gerçeği yansıtması ve tazminatsız işten çıkarılma nedenleri arasında yer alan bir durum olması nedeniyle iş mahkemesince açılan davanın reddedilmesi mümkündür.
