Bu yazımızda sigortasız işçi kıdem tazminatı alabilir mi sorusuna detayları ile birlikte yanıt verdik.
Bilindiği üzere ülkemizde birçok kişi sigortasız şekilde çalıştırılmaktadır. Belirtmeliyiz ki bu husus kıdem tazminatı ve iş kanunundan kaynaklanan diğer haklarınızı almanıza engel değildir. Yine ifade etmek gerekir ki sigortalı şekilde çalışan herkes de kıdem tazminatına hak kazansa bile işverenle problem yaşayabilmekte ve kıdem tazminatını dava sürecini işletmeden alamamaktadır. Sigortasız işçiler de ispat açısından sorun yaşayabilmekte ve dava sürecine başvurmadan haklarını alamayabilmektedir.
Sigortasız Çalışan İşçi Kıdem Tazminatı Hakkını Nasıl İspatlayabilir?
Yargıtay kararlarında, sigortasız çalışan işçilerin de kıdem tazminatı alabileceği belirtilmektedir ancak ispat yükü de bu iddiayı öne süren işçide olacaktır. Örneğin bir iş yerinde çalıştığınızı işvereninizle aranızda geçen mesajlarla veya tanıklarla ispat edebilirsiniz. Tanıklarla ispat etmek istiyorsanız, mahkemede dinleteceğiniz tanıkların sizinle aynı sürede çalışmış olmasına dikkat etmelisiniz. Örnek vermek gerekirse bir iş yerinde 3 sene çalıştığınızı varsayalım. Bu çalışma süresinin ilk 1.5 senesinde aynı iş yerinde bir çalışma arkadaşınızın da çalıştığını düşünelim. Bu ilk 1.5 sene için bu kişi tanıklık yapabilecek ancak devam eden süreler için de farklı tanıklar dinletmek durumunda kalabileceksiniz.
Sigortasız Çalışan İşçinin Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Yukarıda açıkladığımız hususlar doğrultusunda iş yerinizde çalıştığınız süreyi ispatlamanız durumunda kıdem tazminatınızın hesabı sigortalı bir işçiden farklı olmayacaktır. Elbette burada aldığınız maaş da önem kazanmaktadır. Örneğin asgari ücretin altında maaş alıyorsanız, ülkemizde asgari ücret altında işçi çalıştırmak yasak olduğundan kıdem tazminatınız yüksek olasılıkla asgari ücret üzerinden hesaplanacaktır.
Sigortasız İşçinin Kıdem Tazminatı Almak İçin İzlemesi Gereken Yollar
İş sözleşmenizi sigortasız çalıştığınız gerekçesiyle veya başka bir sebeple haklı olarak feshedebilirsiniz. Fesih bildiriminizi yazılı ve noter aracılığıyla ihtarname ile yapmak en doğru ve ispatı kolay yoldur. Bu kapsamda sözleşmenizi bazı durumlarda sözlü olarak feshetme imkanınız varsa da gerekçelerinizi kolay şekilde ispat edebilmek için yazılı yolu tercih etmeniz daha doğru olacaktır. Sözleşmenizi feshederken kıdem tazminatına hak kazanabilmeniz için genel şartlardan bir tanesi o iş yerinde en az 1 yıldır çalışıyor olmanızdır.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere bu sürenin sigortalı veya sigortasız olması kıdeme hak kazanmanız açısından ispat kolaylığı dışında bir farklılık taşımaz. İşverene göndereceğiniz ihtarnamede sözleşmeyi haklı olarak feshettiğinizi ve tüm haklarınızın banka hesabınıza yatırılmasını istediğini bildirmeniz gerekecektir.
İşveren Tazminatımı ve Alacaklarımı Ödemezse Ne Yapmalıyım?
İş sözleşmenizi feshettikten sonra işverenin haklarınızı ödememesi durumunda artık yapmanız gereken şey dava sürecini başlatmak olacaktır. Belirtmek gerekir ki yapılan kanuni değişikliklerle iş sözleşmesine ilişkin uyuşmazlıklarda iş mahkemelerinde dava açmadan önce arabuluculuk bürosuna başvuru yapma zorunluluğu getirilmiştir. Arabulucuk bürosuna başvuru yapmanızdan sonra, büro tarafından uyuşmazlığı çözmek üzere bir arabulucu atanacak ve size ulaşıp toplantı gün ve saatini bildirecektir. Arabuluculuk sürecinde işverenle anlaşmaya varmamanız durumunda artık dava açma hakkınız doğacaktır.
Sigortasız İşçi İhbar Tazminatı Alabilir Mi?
Sigortasız çalışan işçinin ihbar tazminatı alıp alamayacağı iki ayrı şekilde değerlendirme konusu yapılmalıdır. İlk olasılıkta, sigortasız çalışan işçinin kendisinin iş sözleşmesini haklı olarak feshetmesi olasılığına değinmekte fayda vardır. Bu olasılıkta işçi, ihbar tazminatına hak kazanmamaktadır. Bu hususta tartışma bulunsa da mevcut uygulama bu şekildedir. Bir diğer olasılık ise işverenin, işçiyi işten çıkarmasıdır. Eğer işveren, sözleşmeyi feshettiğinde bu fesih haksız ise işçi diğer şartların da var olması durumunda işçi ihbar tazminatına hak kazanacaktır.
İş Sözleşmesi Yazılı Olmak Zorunda Mıdır?
Belirtmek gerekir ki kanunlarımız iş sözleşmesinin yazılı olması şartını aramamaktadır. Her ne kadar iş sözleşmesi denince hemen akla yazılı bir sözleşme gelse de böyle bir zorunluluk yoktur. Yani, işverenin işçiyle çalışmak üzere sözlü şekilde anlaşması ve devamında işçinin çalışmaya başlaması sonucunda iş sözleşmesi kurulmuş olur ve hüküm doğurmaya başlar. Ülkemizde çoğu kişinin herhangi yazılı bir sözleşme olmadan çalıştığı bilinmektedir.
Sigortasız Çalışan İşçi Ne Tür Davalar Açabilir?
Belirtmek gerekir ki sigortasız çalıştığınız için çalıştığınız sürelerin karşılığı olan primler SGK’ya yatırılmadığından prim gün sayınız aynı kalacaktır. Yani iş yerinde çalıştığınız süre emeklilik hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. Bundan dolayı alacaklarınıza ilişkin dava açmanın yanı sıra sigortalılık tespit davası açma hakkınız da bulunmaktadır. Tespit davası, alacak davasına nazaran farklı bir dava türüdür.
Sosyal güvenlik hakkı anayasal bir hak olduğundan, bu hakkın tespitine ilişkin davalar kamu düzenini etkileyen davalardan sayılmaktadır. Dolayısıyla böyle bir dava açıldığında mahkeme bazı hususları siz talep etmeden kendiliğinden araştıracaktır. Ayrıca ilgili iş yerinde çalıştığınızın ispatlamanız durumunda çalıştığınız günler SGK’da tutulan hizmet kaydınıza işleneceği gibi işveren de idari para cezasına çarptırılacaktır.
Sigorta Hizmet Tespit Davası Açmak Zorunlu Mu?
Bu noktada değinmemiz gereken hususlardan bir tanesi de budur. Eğer isterseniz tespit davası açmadan da kıdem tazminatınızı ve diğer alacaklarınızı tahsil etmek amacıyla sadece alacak davası da açabilme hakkınız bulunmaktadır. Ancak ikisini birlikte açtığınızda tespit davası süreci kesin olarak bitmeden alacak davası karara çıkmayacaktır.
İş Yerinde Çalıştığımı Nasıl İspat Edebilirim?
Yukarıda iş yerinde çalıştığınızı nasıl ispat edebileceğinize ilişkin bir takım örnekler vermiştik. Burada bu hususa daha ayrıntılı değinmekte fayda bulunmaktadır. İş davalarında en önemli ispat araçlarından bir tanesi tanıktır. Ancak bazen işçiler, işverenle aralarının bozulmasından çekinerek tanıklık yapmayı reddetmektedir. Her ne kadar dava açtığınızda çağrılmasını istediğiniz tanığın mahkemeye gelmesi zorunlu olsa da böyle bir durumda da bu tanığın aleyhinize ifade verme olasılığı ortaya çıkmaktadır. Bundan dolayı iddialarınızın ispatı için farklı ispat araçları gerekmektedir. İş davalarında önemli bir diğer ispat aracı banka hareketleridir.
Örneğin sigortasız çalıştığınız iş yerinde işveren bazen size banka kanalıyla ödeme yapabilmektedir. Eğer böyle bir durum söz konusu olmuşsa o iş yerinde çalıştığınızın ispatı bir hayli kolaylaşmaktadır. Değinmemiz gereken bir diğer ispat aracı da yazışmalardır. Bazen işverenler, çalışanlarıyla whatsapp veya diğer mesajlaşma uygulamaları ve sms ile iletişim kurabilmektedir.
Böyle bir durumda bunların mahkemeye sunulması mümkün olmakta ve bu kayıtlar iddialarınızın ispatı için yeterli bile bulunabilmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki dava sürecini bir bütün olarak düşünmek gerekmektedir. Bu yüzden meseleye sadece bir açıdan yaklaşmak hak kayıplarını arttırabilir. Dolayısıyla alanında uzman bir avukatla çalışmak faydalı olacaktır.
Sigortasız İşçi Çalıştıran İşvereni Şikayet Etmek
SGK, bir iş yerinde sigortasız işçi çalıştırıldığı ihbarını aldığında ilgili iş yerinde denetim yapmaktadır. Böyle bir denetimin ardından sizin orada çalıştığınıza dair tutulan tutanak dava sürecinde sizin açınızdan oldukça olumlu sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir. Yine sigortasız olarak çalıştığınız tespit edildiğinde ayrıca işvereninize idari para cezası kesilmektedir. Belirtmek gerekir ki sigortasız çalıştığınıza dair ihbarı SGK’yı arayarak dahi yapabilirsiniz. Ayrıca kuruma gitmenize veya dilekçe vermenize gerek yoktur. SGK’yı aramak dışında, CİMER üzerinden de sigortasız çalıştırıldığınız ihbarında bulunabilirsiniz.
