Taksir Ne Demek TDK?
Taksir ne demek; çeşitli hukuki metinler, pasajlar ve mahkeme ilamlarında sıkça kullanılan taksir sözcüğü ile karşılaşan bireylerin, taksirin ne anlama geldiğini öğrenmek adına yanıt aradığı sorudur. Taksir ne demek sorusu; TDK ve hukuk literatürü olmak üzere iki farklı şekilde yanıtlanabilir. Taksir, TDK sözlüğünde şu şekilde tanımlanmaktadır:
“Kusur etme, kusurda bulunma.”
Arapçadan dilimize geçen taksir sözcüğü, özellikle ceza hukuku başta olmak üzere hukukun alt disiplinlerinde sıkça kullanılır. Bu nedenle, taksir ne demek hukuk sorusuna yanıt aranır. Taksir sözcüğünün hukuk literatüründe ne anlama geldiği, makalemizde ayrıntılı bir biçimde izah edilmiştir.
Taksir Ne Demek Hukuk?
Taksir failin lazım olan dikkat ve özen sorumluluğuna uymaması, bu sorumluluğa aykırı hareket etmesi sonucunda; bir suçun öngörülebilir sonucunu öngörememesi halidir.
Taksir ne demek sorusunun hukuk zemininde ne anlamda kullanıldığı, Türk Ceza Hukuku kapsamında suçun manevi unsurlarını bilmekle anlaşılabilir.
Türk Ceza Hukukunda suçun manevi unsurları kast ve taksir olmak üzere iki tür sorumluluktan oluşur. Kast esas, taksir ise istisna sorumluluktur. Suçun manevi unsurları ise kast, olası kast, basit taksir ve bilinçli taksir şeklinde türlere ayrılır.
- Kast ve Olası Kast Ayrımı
Kast; suç teşkil eden eylemin, sonucun bilinerek ve istenerek yapılmasını ifade eder. Olası kast ise; kişinin, ifa ettiği eylem neticesinde meydana gelebilecek durumları bilmesine karşın kayıtsız kalarak sonucun oluşmasına neden olmasıdır. Olası kast halinde doğrudan kastta olduğu gibi neticenin gerçekleşmesi istenmez ve fakat fail sonucu öngördüğü halde bu duruma kayıtsız kalır.
- Basit Taksir ve Bilinçli Taksir Ayrımı
Basit taksir; kişinin, eylemi bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi ve fakat meydana gelmesi arzu edilmeyen bir sonucun öngörülmemesine bağlanmış ceza sorumluluğudur. Bilinçli taksir ise; kişinin, isteyerek icra ettiği hareketten arzu etmediği, ancak öngördüğü ve fakat mâni olamadığı sonuca ulaşmasına sebep olan her türlü dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranıştır.
Taksirli suçun faili, dikkat ve özen yükümlülüğüne mugayir davrandığı için öngörülebilecek sonucu öngörememektedir. Bu itibarla taksirli suçlarda failin ceza sorumluluğu vardır. Zira fail, gereken dikkati ve özeni gösterse, yeterli tedbiri alsa, kurallara bağlı kalsa yahut meslek ve sanatta acemilik göstermese idi, menfi neticenin meydana gelmesi engellenmiş olacaktı. Fail, kusuru nedeniyle sonucu öngöremediği takdirde basit taksirden; sonucu öngördüğü takdirde bilinçli taksirden söz edilir.
- Bilinçli Taksir ve Olası Kast Ayrımı
Bilinçli taksir ile olası kast kavramları, anlam itibariyle benzerlik göstermesi nedeniyle sıkça karıştırılır. Ancak olası kasttan söz edilebilmesi için meydana gelebilecek sonucun yalnızca öngörülmesi kâfi değildir. Olası kastın varlığı için failde oluşan irade unsurunun, hukuka mugayir olan olası sonucu, belirli bir düzeye kadar kapsaması gerekir. Bilinçli taksirin olası kasttan ayrılan en temel yönü de bu irade unsurunun olmamasıdır.
Bilinçli taksir ve olası kast, sonucun vücut bulmasının kati olmaması ile bu muhtemel sonucun fail tarafından öngörülmesi açısından benzerlik, sonuca dair tasavvur açısından ise farklılık gösterir. Bilinçli taksirde fail tarafından öngörülen ve vücut bulan sonuç, arzu edilen bir sonuç değilken, olası kastta öngörülen sonucun arzu edilip edilmemesinden söz edilmez. Bu itibarla; bilinçli taksir ile olası kastın en temel farkı, kişinin yaşanması muhtemel sonucu ne oranda göze aldığıdır.
Taksirin Unsurları
Yargıtay Kararları ve öğretiye göre taksirin unsurları şu şekildedir:
- Eylemin kanunda taksir ile işlenebilen bir suç olduğunun açıkça düzenlenmiş olası,
- Hareketin fail iradesi kapsamında icra edilmesi,
- Sonucun iradi olmaması,
- Hareketle sonuç arasında illiyet bağının bulunması,
- Sonucun öngörülebilir bir sonuç olmasına karşın bu sonucun fail tarafından öngörülmemesi.
Basit Taksir ve Bilinçli Taksir Ne Demek?
Suç; kural gereği yalnızca kast ile, yasada açık bir şekilde düzenlenen durumlarda ise taksirle işlenebilir. İstisnai bir kusur olan taksir ile suç işlenmesi halinde faile ceza hükmedilebilmesi için muhakkak kanunda açık düzenleme mevcut olmalıdır. Basit taksirin hüküm altına alındığı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu m.22/2:
“Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.”
Failin icra ettiği eylemin taksirli suç kapsamında değerlendirilebilmesi için icrai veya ihmali hareketin iradi olması ve vücut bulan sonucun öngörülebilir olması şarttır. Davranışın iradi olmaması halinde taksir söz konusu olmadığı gibi, öngörülemeyecek bir neticenin vücut bulması durumunda da failin taksirli suç nedeniyle sorumlu tutulması söz konusu değildir.
Türk Ceza Kanunu, basit ve bilinçli olmak suretiyle taksiri ikili ayrıma tabi tutmuştur. İşbu kanun m.22/3 hükmü ile düzenleme altına alınan bilinçli taksir;
“Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi.”
Olarak tanımlanmıştır. Bu noktada önemle ifade edilmesi gereken husus; kural ihlallerinden dolayı vücut bulan tüm sonuçlar bakımından suç bilinçli taksirle işlenmiş kabul edilir. Bilinçli taksir ile işlenen suçlara örnek vermek gerekirse;
- Kırmızı ışıkta geçmek suretiyle bir araca çarparak ölüme sebep olmak,
- Alkollü araç kullanmak suretiyle trafik kazasından dolayı ölüme sebep olmak,
- Mutlaka alınması gereken elzem tedbirlerin alınmamasından dolayı iş kazası sonucunda ölüme sebep olmak,
- Sollama yasağı bulunan yerlerde araç sollayarak trafik kazası sonucunda ölüm ya da yaralanmaya sebep olmak.
Bilinçsiz Taksir Ne Demek?
Bilinçsiz taksir temel haldir. Failin yeterli dikkat ve özen sorumluluğuna aykırı hareket etmesi, öngörülebilir neticeyi öngörememesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Örneğin; boş arazide ördek avı yapan avcının çalılıklar arkasından sesler gelmesi nedeniyle domuz sanarak bir kişiyi vurması gibi.
Bilinçli Ve Bilinçsiz Taksir Arasındaki Farklar Nelerdir?
- Bilinçlide öngörülebilir netice fail tarafından öngörülebilmişken, bilinçsizde ise öngörülebilir sonuç fail tarafından öngörülememiştir.
- Bilinçlide kişisel özelliklere, becerilere güvenilmekte iken; bilinçsizde böyle bir durum söz konusu değildir.
- Bilinçlide verilen cezalar, bilinçsize göre daha yüksektir.
Taksir ile İşlenen Suçlar Hangileridir?
Taksir ile işlenen suçlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Taksirle öldürme suçu | TCK m.85,
- Taksirle yaralama | TCK m.89,
- Çevrenin taksirle kirletilmesi | TCK m.182,
- Taksirli iflas | TCK m.162,
- Taksir sonucu casusluk fiillerinin işlenmesi | TCK m.338,
- Trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma | TCK m.180,
- Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması | TCK m.171.
