Ceza verilmesine yer olmadığı kararı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.223/3 – 4’te düzenleme altına alınmıştır. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı; devam eden bir ceza davasında ceza mahkemesinin duruşmayı bitirerek uyuşmazlığın esasını çözmek amacıyla verdiği bir hükümdür. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı ile beraat kararı aynı nitelikte bir karar değildir. Ortada suç teşkil eden bir fiil mevcuttur; ancak, bazı sebeplerden ötürü faile ceza verilmemesi sonucunu doğuran nihai bir karardır.
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı; failin kusuru bulunmaması ve kanunda düzenlenen cezasızlık halleri olmak üzere iki sebepten dolayı verilir.
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı veren ceza mahkemesi, hüküm tesis ederken cezasızlık halleri ile failin kusurunun bulunmaması hallerinden hangisine dayandığını açıklamalıdır. Ceza mahkemesi hükmünün gerekçesindeki sebep, sabıka kaydının tutulmasında veri olarak kullanılmaktadır.
Ceza Muhakemesi Kanunu m.223/9 hükmü uyarınca, derhal beraat kararı verilebilecek durumlarda ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmesi mümkün değildir. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmesini mümkün kılan “kusur bulunmaması sebebiyle” ceza verilmesine yer olmadığı kararı, aşağıda sıralanan durumlarda, suç teşkil eden bir fiil mevcut olsa dahi failin kusuru olmaması sebebiyle verilebilir. Bu haller, şu şekilde sıralanabilir: Sanık hakkında;
- Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hali ya da geçici nedenlerin bulunması,
- Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
- Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
- Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi,
Hallerinde, kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilecek bir başka durumsa, cezasızlık hallerin varlığıdır. Suç teşkil eden bir fiil işlenmesine rağmen, cezasızlık hallerinin varlığında kişi hakkında ceza kararı verilmeyebilir. Cezasızlık nedenleri, şu şekilde sıralanabilir:
- Etkin pişmanlık,
- Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
- Karşılıklı hakaret,
- İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,
dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı İle Beraat Farkı
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı beraat kararı nitelik olarak aynı değildir. Bu karar fiilin suç teşkil etmesine rağmen faile belli nedenlerle ceza verilmemesi sonucunu doğruran nihai bir karardır.
