Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?
Kısa çalışma ödeneği; bölgesel kriz, sektörel veyahut zorlayıcı nedenler dolayısıyla işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici surette en az üçte bir oranda düşürülmesi ya da süreklilik şartı aranmadan işyerinde faaliyetin tamamen yahut kısmen en az dört hafta durdurulması durumunda, söz konusu iş yerinde üç ayı geçmemek kaydıyla sigortalı çalışanlara çalışamadıkları süreç için gelir imkanı sunan bir kurumdur.
- Kısa çalışma ödeneği kapsamında “genel ekonomik kriz” ulusal ya da global maliyede meydana gelen olayların, ülke ekonomisi ve doğal olarak işyerini büyük miktarda sarstığı ve menfi anlamda etkilediği hallerdir.
- Kısa çalışma ödeneği doğrultusunda “bölgesel kriz” ulusal ya da uluslararası çapta meydana gelen olaylardan ötürü belirli bir gölgede faaliyet gösteren işyerlerinin mali açıdan olumsuz etkilendiği hallerdir.
- Kısa çalışma ödeneği bakımından “sektörel kriz” gerek ulusal gerekse uluslararası maliyede oluşan durumdan direkt etkilenen sektörler ve bu sektörler ile yakından ilişkili sektörlerdeki işyerlerinin kötü etkilenmesine neden olan durumlardır.
- Kısa çalışma ödeneği kapsamında “zorlayıcı sebepler” herhangi bir işyerinin işvereninin şahsi idare ve tasarrufundan meydana gelmeyen, daha önceden öngörülemeyen ve dolayısıyla bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, geçici surette çalışma süresinin düşürülmesi ya da tamamen durdurulması ile neticelenen dış faktörlerden doğan durumları veyahut doğal afet ve seferberlik halini ifade eder.
Kısa çalışma doğrultusunda sağlanan hizmetler şu şekildedir:
- İşçilere kısa çalışma ödeneği verilmesi,
- Genel sağlık sigortası primleri verilmesi.
Kısa Çalışma Ödeneği Şartları Nelerdir?
Bir işyerinde kısa çalışma uygulanabilmesi için belirli şartların vücut bulması gerekir. Bu şartlar:
- İşverenin; zorlayıcı nedenler ya da genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz nedeni ile söz konusu işyerinde uygulanan mesai süresinin büyük ölçüde azalması ya da durması ile ilgili İŞKUR’a müracaat etmesi ve başvurunun ardından İş Müfettişleri tarafından gerçekleştirilen uygunluk tespiti neticesi ilgili işyerinin bu nedenlerden olumsuz etkilendiğinin belirlenmesi gerekir.
Kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak isteyen işçinin;
- İşverenin kısa çalışma başvurusunun iş müfettişleri tarafından gerçekleştirilecek tetkik neticesi uygun bulunması gerekir. (Corona Virüs nedeniyle işverenlerin kısa çalışma müracaatı için iş müfettişlerinin uygunluk tespitini tamamlamaksızın işverenin ifadesi uyarınca kısa çalışma ödeneği verilir. Şayet işveren, kısa çalışma başvurusuna sebep olarak corona virüs salgınını gösterir ancak hatalı bilgi ya da belge ibraz ederse bu durumda verilen ödemeler yasal faizi ile beraber iş verenden alınır.),
- Kısa çalışma düzenine tabi tutulan işçi, kısa çalışmanın başladığı anda prim ödeme koşullarını ve çalışma sürelerini sağlıyor olması gerekir,
- İş müfettişleri tarafından gerçekleştirilen değerlendirme neticesi kısa çalışmaya tabi olacaklar listesinde işçiye ait bilgilerin yer alması şarttır.
Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu Nasıl Yapılır?
Kısa çalışma başvurusu işverenler tarafından e – devlet aracılığı ile gerçekleştirilebilir. Başvuru, işveren tarafından işçiler adına yapılmakta olup işçilerin kısa çalışma talebinde bulunması mümkün değildir.
İş müfettişlerinin yapacağı değerlendirme neticesinde uygunluk tespit edilirse, kısa çalışmaya tabi olacak işçi listesinde birtakım düzenlemelerin yapılması ve yeni taleplerin söz konusu olması yeni bir başvuru olarak kabul görür.
Covid – 19 Nedeniyle Kısa Çalışma Talebi
İlk olarak Vuhan’da görülen ve hızla tüm dünyayı etkisi altına alan Korona Virüs nedeniyle kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilir. Pandemiden oldukça ağır etkilendiğini öne süren işveren, e – devlet aracılığıyla kısa çalışma müracaatını gerçekleştirebilir.
Kısa çalışma müracaatının kısa sürede neticeye bağlanabilmesi için virüsten menfi yönde etkilenildiğini ifade eden belge ve evrakların müracaat ekranına ilave edilmesi önemlidir. Bu belge ve evraklar şunlardır:
- Çalışma süresinde gerçekleşen azalmayı ya da faaliyetin tamamen veya kısmen durduğunu ifade eden belgeler,
- İşyerinin, resmi makamlarca faaliyeti durdurulan işyerleri arasında bulunduğuna ilişkin harici belgeler.
Kısa çalışma statüsünden faydalanabilmek adına işyerinde kısa çalışma gerçekleşen süreçte 4857 sayılı İş Kanunu madde 25’in birinci fıkrasının ikinci bendinde ifade edilen nedenler haricinde bir sebeple işverence işçi çıkarılmaması şarttır.
Kısa çalışma talebinde bulunan işverenin başvurusu neticesi e – devlet üzerinden sorgulanabilir.
Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı, Süresi ve Ödenmesi
Günlük kısa mesai ücreti; sigortalı işçinin son bir yıllık prime esas kazançları göz önüne alınarak hesap edilen günlük ortalama brüt kazancının &60 o olarak belirlenmiştir. Bu biçimde hesap edilen kısa çalışma ücretinin miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının &150’sinden fazla olamaz.
Kısa çalışma ödeneği, işçiye her ayın beşinde ödenir. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananların IBAN hesaplarına iletilir. IBAN hesabı bulunmayan kişilerin ödemeleri ise PTT Bank üzerinden yapılır. Ödeme tarihinin daha önceye çekilmesinden ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yetki sahibidir.
Kısa çalışmanın ne zaman yapılacağı, yani günlük, haftalık ya da aylık çalışma süresi zarfında hangi aralıkta gerçekleşeceği, işveren tarafından ilgili işin durumu ve niteliği göz önünde bulundurularak belirlenir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi kısa çalışma süresi ile kadar olup bu süre en fazla üç ay ile sınırlandırılmıştır.
Zorlayıcı nedenlere dayanarak işyerinde kısa çalışma yapılması durumunda, kısa çalışma ödemeleri 4857 sayılı Kanun madde 24 gereği öngörülen bir haftalık sürenin akabinde başlar. Bir haftalık süre zarfındaki prim ve ücretlerin yükümlülüğü işverene aittir.
Kısa çalışma gerçekleştiren işçinin; ulusal bayrak, hafta tatili ve genel tatil gibi çalışılmayan günlerine dair kısa çalışma ödeneği ve ücret miktarı, kısa çalışmanın yapıldığı süre ile orantılı olacak biçimde işveren ve kurum tarafınca karşılanır.
İşveren eğer hatalı bilgi ve belge ibraz eder bu nedenle fazla ödeme yapılmasına neden olursa yapılan fazla ödemeler işverenden yasal faizi ile beraber alınır. Şayet işçinin şahsi kusurundan doğan fazla ödeme söz konusu ise yine yasal faizi de eklenerek fazla ödeme işçinden alınır.
Kısa çalışma ödeneği alan işçinin ödenek aldığı süre içinde genel sağlık sigortası primleri de ödenir. İfade edilen dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primlerinin aktarılması söz konusu değildir.
İşveren eğer kısa çalışma hali sürerken, standart faaliyetine geçmeye karar verirse bu durumda Kurum birimine ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve söz konusu işçilere bu durumu altı iş günü öncesinden bildirmesi ve bu bildiriyi yazılı olarak gerçekleştirmesi gerekir.
Yapılan bildirimde ifade edilen tarih geldiği takdirde kısa çalışma uygulaması sonlanır. İşveren tarafından yapılacak bildirimin gecikmesi ve bu gecikmeden kaynaklanan gereksiz ödemeler de yasal faizi ilave edilerek işverenden tahsil edilir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi
Kısa çalışma ödeneği belirli durumlarda kesilir. Bu durumlar şu şekilde ifade edilebilir, ödenek alanların:
- Yeni bir işe girmesi,
- Yaşlılık aylığı almaya başlaması,
- Herhangi bir gerekçe ile silah altına alınması,
- Herhangi bir yasa gereği çalışma ödevi sebebiyle işinden ayrılması,
- Geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması.
Kısa çalışma uygulaması yapan işverenin, işçilerin bu dönemdeki çalışma sürelerini kayıt altına alması ve talep edilmesi durumunda ibraz etmesi zaruridir.
Kısa çalışma ödeneğinden kaynaklanan her türlü işlem ve uyuşmazlıklarda İş Hukukuna hakim, hukuki müktesebatı zengin bir avukat nezaretinde hareket etmek, hak ve menfaat kaybı yaşamamak adına önemlidir.
