İcra takibi kişiler veya kurumlar arasında meydana gelen alacak – verecek ilişkisine dayalı borcun; hiç ödenmemesi veya zamanında ödenmemesi nedeniyle kamu gücü eliyle ifasının sağlanmasıdır. Bu borcun yerine getirilmesi için yapılan tüm işlemlere uygulamada cebri icra adlandırılabilir. İcra İflas Kanununda icra takibi aşağıda detaylandırılacağı üzere iki ana başlık altında düzenlenmiştir. Bunlar İlamsız Takip ve İlamlı Takiptir. Her iki takip türünde alacaklarının alacağını tahsil etme amacı güdülmekte ise de; borcun dayandırıldığı belgeler bakımından oldukça farklılık göstermektedir. İcra takibi başlıklı yazımızda; icra takibi başlatma, ilamsız takip, ilamlı takip ve haciz türleri hakkında bilgi verileceği gibi; ödeme emrine itiraz konuları üzerinde durulacaktır. Ancak öncelikle icra ve cebir icra arasındaki farka kısaca değinelim.
İcra ve Cebri İcra Farkı
İcra takibi daha genel bir takibi ile icra takibi; Cebri icra işlemlerini de kapsayacak bir hukuki işlemlidir. İcra ve İflas hukukunda cebri icra işlemlerine geçilmesi için öncelikle başlatılan icra takibinin kesinleşmesi gerekmektedir. Kesinleşmeyen bir icra takibine dayanılarak cebri icragerçekleştirilememektedir.
İcra Takibi Başlatma
İcra takibi başlatma; herhangi bir ilişkiden dolayı doğan alacağını yerine getirmemesi nedeniyle alacaklı tarafından başlatılan bir uygulamadır. İcra takibi başlatılması genellikle ilamsız takip ve ilamlı takip olarak mümkün olabilmektedir. Borcun dayandırıldığı belge veya delillerle birlikte alacaklı; borçlu adına düzenlenmiş ödeme emri ve takip talebi ile birlikte borçlunun bulunduğu yer icra dairelerine başvuru yaparak icra takibi başlatabilmektedir. Ödeme emri ve takip talebinde; alacaklı ve borçlunun adres ve kimlik bilgileri, borcun miktarı, ilamlı takip ise ilam belgesi ve hangi icra takip yolunun tercih edildiğine yönelik bilgilerin detaylı olarak belirtilmesi gerekmektedir. Borçlu ile alacaklı farklı şehirlerde ikamet etmeleri halinde; alacaklı bulunduğu yer icra müdürlükleri vasıtasıyla; borçlunun bulunduğu yerdeki icra müdürlüklerinde icra takibi başlatması mümkündür.
İcra Takip Türleri Nelerdir?
İlamlı İcra Takip
İlamlı takip 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun ilamların icrası başlığı altında 38. Maddesinde düzenlenmiştir. İcra iflas kanununa göre ilam niteliğinde olan belgeler özetle;
- Mahkeme huzurunda yapılmış olan sulhlar
- Para Borcu İkrarı
- Noter Senetleri
- İstinaf veya Temyiz Kefaletleri
- İlamların İcrasına Tabi Hükümler
- Hakem Kararları
- Tenfiz Kararları
- Usulünce Verilmiş Yabancı Mahkeme Kararları
- Tam Yargı Davaları Sonucu Doğan Alacaklar
Yukarıda belirtilen ilamlı takiplere konu olabilecek belgelerin tümü nitelikleri itibariyle özellikle mahkeme kararları başta olmak üzere herhangi bir kamu kurumları vasıtasıyla ispatlanmış olmasıdır. Ayrıca ilamlı takipler bu kurumlar nezdinde ikrar sonucu meydana da gelmiş olabilmektedir. İlamlı takip başlatılabilmesi için borca konu ilamın kesinleşmesi gerekmektedir.
İlamsız İcra Takibi
İlamsız takip, borcun herhangi bir mahkeme hükmüne dayandırılmaması sonucu para ve teminat alacaklarının tahsili için başvurulan bir takip türüdür. Bu durumda alacaklının beyanı doğrultusunda ilamsız takip başlatılmaktadır. Günümüzde sıklıkla fatura borçları veya banka kredi sözleşmelerinden doğan alacaklar için başvurulan bir takip yöntemidir. İlamsız takip çoğunlukla genel haciz yoluyla takip olarak da anılmaktadır. İlamsız takipte alacağın konusu para ve teminat alacakları olması nedeniyle bunlar haricindeki alacaklar için ilamsız takip yoluna başvurulması mümkün değildir. Bunların dışındaki alacaklar için öncelikle Hukuk Mahkemelerinde alacak davasının açılması gerekmektedir.
Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, rehin ile teminat altına alınmış olan alacaklar için öngörülmüş bir takip türüdür. Rehin ile teminat altına alınmış alacaklar için ilamlı takip veya ilamsız takip yoluna başvurulması mümkün değildir. Öncelikle borca konu rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatılması gerekmektedir.
Kambiyo Senetlerine Mahsus İcra Takibi
Kambiyo senetlerine mahsus icra takibi ilamsız takip türlerinden sık karşılaşılan bir takip türüdür. Çek, bono veya poliçe nedeniyle doğan alacak davaları için kambiyo senetlerine mahsus icra takibi uygulanmaktadır.
Haciz (Cebri İcra) Nedir?
Haciz, icra takibinin kesinleşmesine müteakip uygulanabilmektedir. Niteliği itibariyle bir çeşit cebri icra olduğunu söyleyebiliriz. İcra takibinin itiraz gibi herhangi bir nedenle kesinleşmemesi halinde haciz işlemlerine başlanılması istisnalar dışında (İhtiyati Haciz) mümkün değildir. Alacaklının icra takibinin kesinleşmesi ile birlikte alacağı miktarı doğrultusunda borçlunun mal varlıklarına yönelik bir haciz işlemi başlatılmasını talep etme hakkı bulunmaktadır. İcra takiplerinde günümüzde sıklıkla karşılaşılan haciz türleri ihtiyati haciz ve maaş haczidir.
İhtiyati Haciz Nedir?
İhtiyati haciz direkt olarak para veya para ile ölçülmesi mümkün olan teminat alacakları için öngörülmüş bir haciz türüdür. İcra takiplerinde ihtiyati haciz 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 257. Maddelerinde düzenlenmiştir. Daha çok borçlunun mal kaçırmasının önlenmesine yönelik bir haciz türüdür. İhtiyati haciz çoğunlukla alacaklının teminat yatırması ile mümkün hale gelmektedir. İhtiyati haciz talep edilebilmesi takdir edilen teminat miktarı için genel geçerli bir kural bulunmamakta ise de; bu miktar çoğunlukla alacak miktarının %15’i olarak belirlenmektedir.
Maaş Haczi Nedir?
Maaş haczi İcra ve İflas Kanunun 83. Maddesinde düzenlenmiş bir uygulamadır. Buna göre; Borçlunun ücret karşılığı olarak çalışmasının sonucu ile ödenen maaşların borçlunun borcuna karşılık olarak belirli miktarda kesinli yapılarak alacaklıya ödenmesidir. Maaş hacizleri borçlunun maaşının 1/4’ün den fazla olamamaktadır. Borçlu hakkında birden fazlamaaş haczi talebi olması halinde; bu talepler; talep sırasına konularak tahsil edilmektedir.
Ödeme Emrine İtiraz
Ödeme emrine itiraz daha çok ilamsız takip ile gerçekleşen takip türlerinde karşılaşılabilmektedir. Nitekim ilamlı takipler daha çok mahkeme kararlarına dayandırılarak takip talebi düzenlendiğinden çoğunlukla itiraza konu olmamaktadır. Ödeme emrine itirazgenel olarak borca konu olabilecek alacağın dayandırıldığı sözleşme veya senet üzerindeki imzaya itiraz olabileceği gibi borcun tamamına veya bir kısmına yönelik olacak şekilde borca itiraz şeklinde de gerçekleşebilmektedir.
İcra Takibinde İmzaya İtiraz
İmzaya itiraz; ödeme emrine diğer bir tabiri ile icra takibine konu olan alacağın dayandırıldığı belgede bulunan imzanın borçlunun kendisine ait olmadığı yönünde itirazda bulunmasıdır. Ödeme emrine itiraz sırasında diğer itiraz şekillerinde olduğu gibi imzaya itirazda da borçlunun bu durumu açıkça belirtmesi gerekmektedir. İmzaya itiraz edilmesi satış haricindeki diğer takip işlemlerinin durdurmamaktadır. İmzaya itiraz konusunda iki farklı süre öngörülmüştür. Kambiyo senetlerine mahsus icra takiplerinde ödeme emrinin borçluya tebliğ tarihinden itibaren 5 gün içerisinde bu konuda itiraz edilmesi gerekmekte iken; ilamsız takiplerde bu itiraz süresi 7 gün olarak belirlenmiştir.
İcra Takibinde Borca İtiraz
Borca itiraz borçlunun icra takibine ve ödeme emrine konu olan borca yönelik itirazıdır. Borca itiraz ödeme emrinde belirtilen borcun belirli bir miktarına yönelik olabileceği gibi borcun tamamına da itiraz edilebilmektedir. Borcun belirli bir miktarına itiraz edilmesi halinde itiraz edilmeyen kısımlar için icra takibi kesinleşmiş olarak kabul edilmektedir.
İcra ve Cebri İcrada Süreler
İcra Takibinde Süreler icra takibinin çeşidine göre oldukça değişiklikler göstermektedir. İcra takibinde tebligatın yapılmasında tebligat kanununda belirtilen usul ve esaslar geçerli olmakla beraber; kural olarak tebligatın yapıldığı ilk gün hesaba katılmamakta ve süreye tabi olan tebligatlarda son gününün tatil gününe denk gelmesi halinde tatilin bittiği gün itiraz süresinin dolduğu gün olarak kabul edilmektedir. Gerek ilamlı takip, ilamsız takip, borca itirazveya imzaya itiraz için öngörülen sıklıkla karşılaşılan itiraz süreleri aşağıdaki gibidir.
- İlamsız Takiplerde Borcun Ödenme Süresi: 7 Gün
- İmzaya İtiraz Süresi: 7 Gün
- Ödeme Emrine İtiraz Süresi: 7 Gün
- Takibe İtiraz Edildiğinin Alacaklıya Bildirme Süresi: 3 Gün
- Kesin İtirazın Kaldırılması Yoluna Başvurma Süresi: 6 Ay
- İtizarın İptali Davasının Açılma Süresi: 1Yıl
- Hesap Özetine İtiraz: 1 Ay
- Haciz İsteme Talebi: 1 yıl
- Taşınır Malların Satış Talebi: 6 Ay
- Taşınmaz Malların Satış Talebi: 1 Yıl
- Sıra Cetveline İtiraz: 7 Gün
- Kambiyo Senetlerinde İmzaya İtiraz: 5 Gün
- Kambiyo Senetlerinde Borca İtiraz: 5 Gün
İcra Borcu Nasıl Ödenir?
İcra takibinin kesinleşmesinden sonra borçlunun icra borcunu ödemesi için farklı alternatifleri vardır. Bu ödeme yöntemlerini ise aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.
E-Devlet Üzerinden İcra Borcunun Ödenmesi
E-Devlet (uyap vatandaş) üzerinden icra borcunun ödenmesi en pratik ve hızlı yoldur. Ayrıca yine uyap vatandaş portal aracılığı ile e-imzalı belge ile borca itiraz, ödeme emrine itiraz, haciz kaldırılması gibi birçok talep yerine getirilebilmektedir.
Alacaklıya Elden İcra Borcunun Ödenmesi
İcra borcunun ödenmesi konusunda bir başka alternatif ise alacaklıya icra borcunun elden ödenmesidir. Bu konuda dikkat edilmesi gereken birkaç hususu hatırlatmak isteriz. Alacaklıya doğrudan borcunuzu ödemek istediğinizde buna ilişkin makbuz / dekont gibi borcunuzun ödendiğini ispata yeter bir belgenin düzenlenmesi daha sağlıklı olacaktır.
Havale / EFT Aracılığı İle İcra Borcu Ödenmesi
Her yargı biriminde faaliyet gösteren icra müdürlüklerine ait banka hesaplarına ilişkin (IBAN / Hesap numarası) bilgiler yer almaktadır. Borçlunun takibin yapıldığı icra müdürlüğü dışında bir başka şehirde ikamet etmesi halinde bu hesap bilgileri ile ikamet etmiş olduğu yer banka aracılığı ile havale veya EFT yolu ile icra borcunun ödenmesi mümkündür.
Alacaklı Vekiline İcra Borcunun Ödenmesi
Alacaklı vekiline de icra borcunun ödenmesi mümkündür. Ancak yukarıda belirtmiş olduğumuz, alacaklıya doğrudan yapılan ödemelerde olduğu gibi bu konuda makbuz veya dekont gibi bir belgenin düzenlenmesi borçlu için, borcunu ödediğini ispat etmesinde yararlı olacaktır.
Kredi Kartı İle İcra Borcu Ödeme
İcra borcunun nasıl ödeneceği konusunda son olarak belirtmek istediğimiz yöntem ise kredi kartı ile icra borcunun ödenmesidir. Yine uyap vatandaş portal üzerinden kredi kartı ile icra borcunun ödenmesi mümkündür. Hatta yapılacak ödemeyi burada belirli sayıda taksitlere bölmek de mümkündür. Ancak taksitli yapılacak icra ödemelerinde genellikle bankalar belirli miktarda komisyon kesintisi yapmaktadır. Bu hususa dikkat ederek kredi kartı ile icra borcunun ödenmesi gerekmektedir.
Kesinleşen icra tabipleri sonrasında icra borcunun nasıl ödeneceği ve bu konuda takip etmeniz gereken hukuki prosedürler hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak için “İcra Ödemeleri Nasıl Yapılır?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
Cebri İcra Ödenmezse Ne Olur?
Cebri icra; İcra takiplerinin kesinleşmesinden sonra, satış, maaş haczi veya kiracının tahliyesi gibi başvurulan bir hukuki yoldur. Diğer bir ifade ile ödenmeyen borçlardan sonra alacaklının başvurabileceği bir hukuki yoldur. İcra borcu ödenmemesi halinde yukarıda belirtmiş olduğumuz haciz işlemlerine devam edilecektir.
Cebri İcra Ceza Mı?
Cebri icra bir çeşit ceza değildir. Alacaklının, alacağını kamu gücünün kullanılarak tahsil edilmesini sağlayan bir hukuki işlemdir.
Cebri İcrada Eve Haciz Gelir Mi?
Cebri icrada eve haciz gelmesinin önünde hukuki bir engel yoktur. Yani icra takibinin kesinleşmesinden sonra ev haczi mümkündür. Ancak ev eşyalarının haciz edilemeyeceği konusunda düzenlemelerimiz vardır. Bu konuda daha detaylı bilgi sahibi olmak için “Eve Haciz Gelirse Ne Olur?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Eve İcra Gelmesi İçin Borç Ne Kadar Olmalı?
Eve icra gelmesi için herhangi alt veya üst limit belirlenmemiştir. Ev haciz talepleri genellikle alacaklı veya alacaklı vekili tarafından yapılmaktadır. Ancak ev haczinde; Haczedilemeyecek eşyalar hakkında bilgi sahibi olmak gerekmektedir.
Mal Varlığı Olmayanın İcraya Verilirse Ne Olur?
Kişinin üzerinde taşınır veya taşınmaz mal varlığı olup olmaması icra takibininbaşlatılmasına engel değildir. Borçlunun üzerinde mal varlığı olmasa bile başlatılan icra takipleri sonrasında maaş haczi gibi diğer cebri icra yollarına başvurulabilecektir.
Cebri İcra E-Devlette Görünür Mü?
Cebri icra, İcra ve İflas Hukuku kapsamında gerçekleştirilen bir hukuki yoldur. Bu nedenle e-devlet veya uyap vatandaş portala yapacağımız girişlerde “cebri icra dosyası” adı altında bir dosya sorgulama işlemi yapılamamaktadır. Ancak icra takipleri e-devlette (uyap vatandaş) görüntülenebilmektedir. Burada ayrıca cebri icra olarak kabul edilen haciz işlemleri hakkında da bilgi sahibi olmak mümkündür.
Cebri İcra Maaştan Kesilir Mi?
İcra takibinin kesinleşmesinden sonra talep edilen maaş kesintisi veya banka hesabına bloke konulması veya burada varlıklarına haciz konulması bir çeşit cebri icra olarak nitelendirilebilir. Kesinleşen icra takipleri sonrasında kişinin ücretli olarak çalıştığının tespit edilmesi halinde maaş kesintisi yapılabilmektedir. Ancak borçlunun aksi yönde bir beyanı olmadıkça maaş kesintisi 1/4 oranında yapılabilmektedir.
